Aplikacja w X kadencji ? co się zmieniło?
Rozmowa z r. pr. ANNĄ IGNACZAK, przewodniczącą Komisji Aplikacji Krajowej Rady Radców Prawnych oraz członkiem Prezydium KRRP X kadencji.
Choć z perspektywy aplikanta, który dopiero poznaje struktury samorządu radców prawnych, Komisja Aplikacji Krajowej Rady Radców Prawnych nie pozostaje w świadomości jako bezpośrednio wpływająca na zorganizowanie procesu kształcenia aplikantów ? w rzeczywistości odgrywa znaczącą rolę w koordynowaniu niezbędnych zmian mających na celu udoskonalanie szkolenia aplikacyjnego. Czym poza zadaniami wynikającymi z Regulaminu odbywania aplikacji zajmuje się Komisja Aplikacji, której była pani przewodniczącą w X kadencji w latach 2016?2020?
Po raz pierwszy w historii naszego samorządu kompetencje Komisji Aplikacji KRRP zostały rozszerzone o dokonywanie analiz modelu szkolenia aplikacyjnego w celu jego modernizacji odpowiadającej potrzebom profesjonalnego kształcenia. Dodatkowe kompetencje stanowiły podstawę dla Komisji Aplikacji KRRP do prowadzenia działań i prac, których wynikiem było udoskonalenie systemu kształcenia aplikantów radcowskich na wielu płaszczyznach. Wyniki prac komisji przedstawiane Prezydium KRRP, a następnie samej Krajowej Radzie, stanowiły podstawę dokonywania niezbędnych zmian w przepisach samorządowych regulujących funkcjonowanie aplikacji radcowskiej.
Jakie zmiany zaszły w organizacji aplikacji w ostatnich czterech latach?
Na początku 2018 r. Komisja Aplikacji KRRP została zobowiązana przez Krajową Radę Radców Prawnych do przygotowania zmian Regulaminu odbywania aplikacji radcowskiej obejmujących w szczególności:
? ograniczenie zajęć w formie wykładów konwersatoryjnych na rzecz zajęć o charakterze ćwiczeniowo-warsztatowym i praktycznym,
? wprowadzenie na każdym roku szkoleniowym zajęć szkoleniowych z tzw. kompetencji miękkich,
? udoskonalenie zasad sprawowania patronatu.
Dzięki pracom komisji jeszcze w czerwcu 2018 r. Krajowa Rada podjęła uchwałę nr 86/X/2018 zmieniającą Regulamin odbywania aplikacji radcowskiej, która wychodziła naprzeciw zobowiązaniu Krajowej Rady z początku roku. Zmiany zasadniczo dotyczyły dwóch obszarów ? programów szkoleniowych na poszczególnych latach aplikacji i sprawowania patronatu.
Na czym polegały zmiany w programie aplikacji?
W ramach zmian programów szkoleniowych na każdym roku aplikacji ograniczono liczbę zajęć w formie wykładów konwersatoryjnych na rzecz zajęć o charakterze warsztatowo-ćwiczeniowym, określając maksymalną liczbę godzin zajęć w formie wykładów konwersatoryjnych. Jednocześnie okręgowym izbom przyznano uprawnienie do zwiększenia liczby godzin zajęć w formie ćwiczeń, w stosunku do wymiaru określonego w poszczególnych programach. W trzyletnim cyklu szkoleniowym wprowadzono także łącznie 48 godzin zajęć z kompetencji miękkich, tj. na I roku aplikacji ? 18 godz., na II roku ? 12 godz. i na III roku ? 18 godz. Przed zmianą regulaminu zajęcia z umiejętności miękkich odbywały się jedynie na III roku aplikacji w liczbie 30 godzin.
Zmiany objęły także patronat. Co zmieniło się w tym zakresie?
Przede wszystkim wprowadzono takie instrumenty, które wzmocniły instytucję patronatu, pogłębiły więzi patron?izba?aplikant, a także spowodowały identyfikację i personalizację pracy z aplikantem.
Na patrona nałożony został obowiązek przekazywania okręgowej izbie informacji o terminach i tematach spotkań z aplikantem, wraz ze wskazaniem konkretnych czynności zleconych aplikantowi i sposobu ich wykonania, oraz o uczestniczeniu przez aplikanta w rozprawach sądowych. Natomiast okręgowe izby zobowiązane zostały do przekazywania patronowi informacji na temat przebiegu szkolenia aplikanta, w szczególności o wynikach kolokwiów, obecności na zajęciach oraz zaliczeniach zajęć i praktyk. Nastąpiło zwiększenie powierzanych przez patrona aplikantowi do opracowania liczby zadań pisemnych, spośród określonych w uchwale Prezydium Krajowej Rady, do co najmniej sześciu w każdym roku szkoleniowym. Poprzednio były tylko trzy zadania w całym cyklu szkoleniowym.
Powiedziała pani na początku rozmowy, że system kształcenia aplikantów został na wielu płaszczyznach udoskonalony. W jakich obszarach aplikanci odczuli więc zmiany?
Zauważalną i moim zdaniem bardzo potrzebną zmianą było umożliwienie aplikantom radcowskim pisania kolokwiów z wykorzystaniem programu komputerowego i własnego sprzętu komputerowego na wzór egzaminu radcowskiego. Wprowadzenie tego rozwiązania było odpowiedzią na oczekiwania aplikantów, co z pewnością spowodowało podniesienie standardu zdawania kolokwiów pisemnych. Istotnym czynnikiem dla realizacji i powodzenia tego przedsięwzięcia było umożliwienie okręgowym izbom uzyskania na ten cel wsparcia z budżetu Krajowej Izby Radców Prawnych (zwrot środków poniesionych na zakup licencji, nośników pendrive i wynagrodzenia za nadzór autorski w I roku korzystania z programu).
Ważnym elementem było również opracowanie standardów zajęć e-learningowych dla aplikantów radcowskich, uchwalonych przez Krajową Radę Radców Prawnych we wrześniu 2019 r., udostępnienie na platformie e-learningowej Krajowej Izby Radców Prawnych zajęć e-learningowych dla aplikantów radcowskich, a także przygotowanie opracowania ?Zasady dobrych praktyk patronatu?.
Co określają standardy zajęć e-learningowych?
Zasadniczym celem standardów jest usystematyzowanie oraz ujednolicenie zasad tworzenia i prowadzenia zajęć dla aplikantów z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Standardy określają zasady korzystania z platformy przez aplikantów, zasady zaliczenia zajęć oraz uzyskania certyfikatu. Wprowadzają również obowiązek ewaluacji zajęć w formie e-learningu pod kątem: oceny stopnia przejrzystości, dostosowania platformy do zajęć, poprawności zredagowania i prezentacji tekstu, metodyki nauczania, organizacji infrastruktury informatycznej, osoby opracowującej zajęcia. Standardy dotyczą zajęć aplikantów zarówno objętych programem aplikacji i planem szkolenia, jak i zajęć nieobjętych programem aplikacji.
Jakie zajęcia e-learningowe oferuje platforma Krajowej Izby Radców Prawnych?
Udostępnionych zostało 16 zajęć e-learningowych dla aplikantów radcowskich ? po pięcioro zajęć dla I i II roku aplikacji oraz sześcioro dla III roku aplikacji. Każde z zajęć e-learningowych trwa trzy godziny lekcyjne, a ich zaliczenie następuje na podstawie testu końcowego, który obejmuje 20 pytań z trzema wariantami odpowiedzi, z jedną odpowiedzią prawidłową.
Pamiętajmy, że rady okręgowych izb radców prawnych, opracowując plany szkolenia na dany rok szkoleniowy, mają możliwość (fakultatywnie) skorzystania z zajęć e-learningowych poprzez ujęcie w rocznych planach zajęć e-learningowych w miejsce zajęć prowadzonych w formie tradycyjnej(w ramach 240 godzin zajęć na każdym roku szkoleniowym), począwszy od roku szkoleniowego 2020.
Zajęcia e-learningowe stanowią uzupełnienie tradycyjnych form kształcenia. Z pewnością przyczynią się do zwiększenia dostępności kształcenia oraz podniesienia efektywności nauczania ? w szczególności w tak trudnym czasie epidemii.
?Zasady dobrych praktyk patronatu? to?
?kolejne narzędzie służące zwiększeniu efektywności patronatu jako jednego z trzech filarów kształcenia aplikantów radcowskich. W opracowaniu w sposób syntetyczny zostały wskazane podstawowe cele i wartości, jakie powinny być realizowane w toku patronatu, jak również oczekiwane zachowania i postawy patrona oraz aplikanta, w tym konkretne metody realizacji zadań patrona.
Opracowanie służyć będzie jako praktyczny przewodnik wykorzystywany w trakcie sprawowania patronatu. Wierzę, że przyczyni się do wzmocnienia procesu kształcenia aplikantów, jak i lepszego przygotowania ich do zawodu radcy prawnego. ?Zasady dobrych praktyk patronatu? przekazane zostały do okręgowych izb radców prawnych w kwietniu oraz udostępnione na stronie internetowej KIRP.
Stworzenie oczekiwanego od wielu już lat przez samorząd opracowania dotyczącego patronatu było jednym z trudniejszych projektów, przed jakimi stanęła komisja. Do jego realizacji komisja zaprosiła dwóch radców prawnych mających doświadczenie w sprawowaniu funkcji patrona i specjalistę ds. coachingu i mentoringu. Pracę współautorów zasad koordynowała dr Agnieszka Sołtys ? członek Komisji Aplikacji KRRP.
Co legło u podstaw dokonania tych wszystkich zmian?
Przede wszystkim troska o najwyższą jakość kształcenia przyszłych radców prawnych. Wprowadzone zmiany stanowiły także realizację wytycznych XI Krajowego Zjazdu Radców Prawnych, uchwał Krajowej Rady Radców Prawnych podjętych w X kadencji, jak i planów pracy komisji. Były również odpowiedzią na oczekiwania aplikantów radcowskich formułowane wielokrotnie chociażby podczas V i VI Ogólnopolskiego Forum Aplikantów Radcowskich oraz spotkań organizowanych przez Prezydium KRRP z przedstawicielami aplikantów w okręgowych izbach, np. w Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie czy Toruniu. Aplikanci wskazywali na konieczność zwiększenia liczby godzin zajęć ćwiczeniowo-warsztatowych, odejścia od ręcznego pisania kolokwiów, stosowania nowoczesnych metod szkolenia podczas aplikacji, a także wzmocnienia roli patronatu.
Jak ocenia pani z perspektywy przewodniczącej Komisji Aplikacji KRRP zmiany, których dokonano w trakcie X kadencji?
W trakcie X kadencji Komisja Aplikacji KRRP dokonała wielu istotnych zmian w zakresie udoskonalenia i wzmocnienia procesu kształcenia aplikantów radcowskich, przygotowujących ich do samodzielnego świadczenia pomocy prawnej i wykonywania zawodu radcy prawnego ? co jest chyba kluczowe. Wymagało to ogromnego zaangażowania, pracy i determinacji wszystkich członków Komisji Aplikacji.
Co było największym wyzwaniem, przed jakim stanęła Komisja Aplikacji X kadencji?
Może nie największym, bo wszystkie projekty były ważne i potrzebne, ale wyzwaniem wymuszającym podejmowanie wielu spontanicznych, choć przemyślanych decyzji, było zorganizowanie szkolenia w czasie ogłoszonego na początku roku stanu epidemii. Komisja bardzo sprawnie zajęła się zidentyfikowaniem problemów związanych ze szkoleniem w czasie epidemii, a następnie przygotowaniem rozwiązań legislacyjnych określających szczególne zasady odbywania aplikacji radcowskiej. Sukcesywnie przygotowywała projekty uchwał Krajowej Rady w tym zakresie wprowadzające odstępstwa od obowiązujących postanowień regulaminu, które miały charakter przepisów epizodycznych.
Co uznaje pani za największy sukces komisji z perspektywy pełnienia funkcji przewodniczącej?
Z perspektywy pełnienia funkcji przewodniczącej Komisji Aplikacji KRRP uważam, że istotnym osiągnięciem i ogromną satysfakcją dla mnie była wspaniała praca zespołowa członków Komisji Aplikacji X kadencji. W czasie tej kadencji było wiele nowych wyzwań, oczekiwań Krajowej Rady, Prezydium i aplikantów, ale i trudności oraz przeszkód w ich realizacji. Niemniej jednak determinacja, rozwaga, mądrość, rozsądek, doświadczenie członków komisji w pracy na szczeblu okręgowych izb, cechy osobowości, upór, odwaga cywilna, wzajemny szacunek i wiele innych cech pozwoliły na bardzo dobrą współpracę, skutkującą wypracowaniem korzystnych rozwiązań w organizacji i prowadzeniu aplikacji oraz w udoskonaleniu systemu kształcenia aplikantów. Wielką wartością dla mnie i zapewne dla pozostałych członków komisji są także mocne więzi koleżeńskie, jakie nawiązały się pomiędzy nami, pomimo tak różnych osobowości i charakterów każdego z nas. Dziękuję bardzo za to, że było mi dane współpracować ze wspaniałymi koleżankami: Kasią Jabłońską, Gabrysią Krajczewską, Dorotą Sylwestrzak, Agnieszką Sołtys, i kolegami: Olkiem Ciskiem, Grzesiem Rajczakiem i Andrzejem Pieścikiem. Podziękowania również dla koleżanek Ewy Arcisz i Małgosi Walaszczyk-Borek oraz kolegi Andrzeja Kadzika, z którymi współpracowałam w komisji do połowy 2018 r. Nieocenione było ponadto wsparcie Wiceprezesa Krajowej Rady Radców Prawnych Zbigniewa Tura, odpowiedzialnego z ramienia Prezydium KRRP za aplikację ? za wsparcie i pomoc przy wielu projektach dziękuję panu prezesowi!
W jakiej formie pozostaje aplikacja na koniec X kadencji?
Uważam, że aplikacja radcowska pozostaje w dobrej formie, ale nie tylko ze względu na działalność komisji w zakresie zmian w regulaminie, udoskonalenia systemu kształcenia aplikantów czy rozwiązań legislacyjnych określających szczególne zasady jej odbywania w okresie obowiązywania stanu epidemii, ale przede wszystkim dzięki osobom zajmującym się na co dzień organizacją i prowadzeniem aplikacji we wszystkich okręgowych izbach radców prawnych w kraju.
Jakie wyzwania stoją przed aplikacją radcowską w przyszłości?
W ramach zmian programu zajęć na aplikacji radcowskiej należy przestawić się na metodykę wykonywania zawodu radcy prawnego w różnych jego przejawach, obejmujących między innymi: metodykę pracy w charakterze pełnomocnika w sprawach cywilnych lub administracyjnych, w charakterze obrońcy lub pełnomocnika w sprawach karnych, metodykę sporządzania pism procesowych, umów, tworzenia aktów prawa miejscowego oraz innych aktów z zakresu administracji publicznej czy też metodykę sporządzania opinii prawnych. Poza tym w programie aplikacji należy dokonać połączenia bloków tematycznych i prowadzić zajęcia blokami, np. prawo cywilne i postępowanie cywilne czy prawo karne i postępowanie karne. W przyszłości należy przestawić się także w większym zakresie na nauczanie sztuki analizy stanów faktycznych i rozwiązywanie ich za pomocą odpowiedniej metody argumentacyjnej ? metodologii rozwiązywania kazusów, problemów.
Czy pani zdaniem aplikacja to ciągle najlepszy sposób uzyskania uprawnień radcy prawnego?
Zdecydowanie tak. Przygotowuje do samodzielnego świadczenia pomocy prawnej i daje aplikantowi możliwość nabycia wielu umiejętności koniecznych do należytego i godnego wykonywania zawodu radcy prawnego. Chodzi o: zdolność prawniczego rozumowania i stosowania prawa, rozumienia problemów i znalezienia rozwiązań, sprawność w przedstawianiu proponowanych rozwiązań w sposób zrozumiały i uporządkowany, umiejętność wystąpień publicznych, w szczególności przed sądami (styl, argumentacja), a także znajomość stosowania w praktyce norm etyki zawodowej, w tym kształtowania prawidłowych relacji z klientami i innymi uczestnikami wymiaru sprawiedliwości.
Rozmawiał Piotr Olszewski
