Ani się obejrzeliśmy, a już obchodzimy jubileusz 40-lecia. W Dzień Radcy Prawnego, 6 lipca 2022 r., nasza wspólnota samorządowa kończy 40 lat.
W życiu człowieka uważa się, że 40 lat to już pełna dojrzałość. Inaczej w życiu organizacji ? nie jest to okres zbyt długi. Ale w przypadku naszego samorządu jakże bogaty w wydarzenia. Zawód nasz przeszedł niezwykłą i wymagającą wielkiego zaangażowania jego członków ewolucję. Z postrzeganego jako urzędniczy, mimo sporej niezależności w początkach swego istnienia, aż do wolnego, niezależnego zawodu zaufania publicznego obecnie.
Skromne początki
Jesteśmy najliczniejszym prawniczym samorządem. Zatem choćby z tego symbolicznego powodu mamy powody do świętowania.
A jak świętowaliśmy nasze jubileusze w izbach i na szczeblu krajowym w minionych 40 latach? Miałam zaszczyt uczestniczyć we wszystkich krajowych uroczystościach z tego tytułu, mogę więc podzielić się wspomnieniami.
Po wejściu w życie ustawy o radcach prawnych nasz samorząd budował swoją pozycję i podstawy działania od zera. Ze składek członkowskich w pierwszej kolejności wszystkie izby remontowały lub budowały swoje siedziby i swoją bazę organizacyjną. Brakowało funduszy na podstawowe potrzeby, a co dopiero na organizowanie uroczystości. Jako przykład niech posłuży fakt, że pierwsze pięć krajowych zjazdów radców prawnych odbywało się w hotelu Nauczycielskim na Powiślu w Warszawie. Ostatni, V KZRP, w tym hotelu odbył się 8?9 listopada 1995 r. Było tam więcej niż skromnie, ale najtaniej i na szczęście funkcjonalnie. Wszystko w jednym miejscu: obrady, wyżywienie, pokoje i kawiarenka z barkiem. Spało się w pokojach wieloosobowych. Pamiętam, że raz spałam nawet w pięcioosobowym.
Zapytałam kiedyś ówczesnego Prezesa Andrzeja Kalwasa, dlaczego nie zapraszamy gości z zagranicy, skoro byliśmy już jako samorząd i zawód znani na arenie międzynarodowej. Odpowiedział: ?Do tego hotelu? Przecież to są warunki, których oni nie znają, a nie wypada, aby mieszkali w innym hotelu, o wyższym standardzie, niż my, ich gospodarze?.
Godne 20-lecie
Z opisanych względów nie było żadnych uroczystości z okazji 10-lecia. Niektóre izby urządziły bale przy okazji jubileuszu. Bale radcowskie były wtedy najpopularniejszą formą świętowania. Nie stanowiły obciążenia finansowego dla izby, a wręcz odwrotnie, przynosiły skromne zyski do samorządowej kasy i integrowały środowisko. Odreagowaliśmy za to hucznie i wystawnie na 20-leciu. Krajowa Rada Radców Prawnych opracowała zarówno bogaty program obchodów, jak i wybrała prestiżowe miejsca uroczystości. Oficjalne rozpoczęcie uroczystości odbyło się 5 października 2002 r. w sali Tronowej Zamku Królewskiego w Warszawie. Część bankietową fetowano w najbardziej w tym czasie prestiżowym hotelu Forum (obecnie Novotel). Wreszcie mogliśmy zaprosić gości zagranicznych reprezentujących zaprzyjaźnione korporacje prawnicze i należycie ich przyjąć. Zjechało się tyle delegacji, że nawet krótkie oficjalne życzenia i podziękowania od każdej z nich sprawiły łącznie pewien organizacyjny problem ? przedłużający się czas przewidziany na te wystąpienia. Ale cóż było robić. Godzi się wspomnieć, że radość jubileuszu wynikała także z wymiernych dowodów uznania dla naszego zawodu ze strony władz państwowych. Na poprzedzającym jubileusz VI Krajowym Zjeździe Radców Prawnych, który po raz pierwszy odbył się, w luksusowym jak na tamte czasy, hotelu Europejskim 5?8 listopada 1999 r., nagrodzono radców prawnych bezprecedensową liczbą orderów i odznaczeń państwowych. Było to godne uhonorowanie naszego trudu i wysiłku w dziele transformacji ekonomiczno-gospodarczej kraju, które to procesy bez udziału rzesz radców prawnych, ich profesjonalnego zaangażowania byłyby niezwykle utrudnione. Wyrazem tego uznania było przyznanie i wręczenie wyróżnionym radcom prawnym: dwóch Krzyży Komandorskich Orderu Odrodzenia Polski, 13 Krzyży Oficerskich Orderu Odrodzenia Polski, 31 Kawalerskich Krzyży Orderu Odrodzenia Polski i 59 Złotych, Srebrnych i Brązowych Krzyży Zasługi. Ceremonia odznaczania trwała niezwykle długo ? 46 minut. Pamiętam, bo tak jak wszyscy stałam w czasie ceremonii?
Wspomnienie o tej doniosłej chwili było u uczestników uroczystości jubileuszowych żywe jeszcze długo. Wielu miało baretki odznaczeń w klapach.
Bal w hotelu Forum udał się znakomicie, a dzięki niezwykłej umiejętności mediacyjnej ówczesnego Wiceprezesa KRRP mec. Macieja Bobrowicza zaowocował także dodatkowymi bonusami dla członków samorządu ? nie tylko obniżono cenę wyjściową oferty, lecz także dyrekcja hotelu na okres kadencji samorządu zaproponowała po okazaniu ważnej legitymacji radcowskiej zniżki na zakwaterowanie członków KRRP i każdego radcy, którzy przyjeżdżali do stolicy.
Dyskusje o sukcesach i problemach
Kolejne krajowe jubileusze odbywały się już regularnie co pięć lat w uroczystych formach. W programach uroczystości przewidziano zawsze czas na edukację i dyskusję, korzystając z obecności znakomitych gości ze świata prawniczego, zarówno krajowych, jak i zagranicznych.
Srebrny jubileusz ? czyli 25-lecie samorządu ? obchodzono w dniach 12?13 października 2007 r. W zajętym na ten czas wyłącznie przez uczestników jubileuszu hotelu Mercure rano 12 października odbyło się sympozjum naukowe i dyskusja dotyczące aktualnych problemów prawnych. Po południu spotkaliśmy się w Teatrze Polskim na oficjalnej uroczystości z udziałem przedstawicieli władz państwowych i samorządowych oraz zaproszonych gości zagranicznych. Wieczorem zaś w hotelu bawiliśmy się na balu. Trwał do rana?
Jubileusz 30-lecia obchodzono nietypowo, skromniej. 20 września 2012 r. odbył się w warszawskim hotelu Westin zwołany m.in. w tym celu Nadzwyczajny Krajowy Zjazd Radców Prawnych. Dokonano podsumowania 30 lat działalności samorządu radcowskiego, podkreślając sukcesy, ale i wskazując problemy wymagające rozwiązania i budzące niepokój środowiska. Zjazd uchwalił rezolucję, w której, przywołując fakt, iż jest najwyższym organem wtedy ponad 40-tysięcznego środowiska radców prawnych i aplikantów radcowskich, obradującym w roku 30-lecia, wyraził swoje zaniepokojenie i sprzeciw wobec opisanych w rezolucji zjawisk i dążeń. W szczególności głoszonych opinii i prób zmian treści lub wręcz uchylenia art. 17 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wnosił też o umocnienie zasady samorządności jako najlepiej służącej wykorzystaniu potencjału kraju i jego rozwojowi. Podkreślał też aktywność i efektywność samorządu radcowskiego na arenie międzynarodowej w stowarzyszeniach prawniczych Europy i świata. Na zjeździe wręczone zostały odznaczenia i wyróżnienia zasłużonym radcom prawnym.
Własna siedziba na 40-lecie
W tym roku przypada jubileusz 40-lecia samorządu. W moim odczuciu nasz samorząd został obdarzony przez swoich członków największym prezentem. Po 40 latach błąkania się po różnych wynajmowanych siedzibach, w początkowym okresie wręcz ubogich, trzypokojowych pomieszczeniach, mamy własny, samorządowy, wspólny dom zbudowany z własnych funduszy. To daje poczucie stabilności, świadczy o roztropnym gospodarowaniu wspólnymi funduszami i nie ukrywam tego: zasłużony szacunek, a tym samym i prestiż.
Kamienie milowe
Skoro mowa o prestiżu, warto zastanowić się, jakie wydarzenia z 40-letniej historii naszego samorządu miały dla naszej wspólnoty przełomowe znaczenie. Takie zadanie postawiłam kiedyś aplikantom jako ćwiczenie na zajęciach z historii zawodu.
Wyniki były ciekawe, a omówiłam je w jednym z artykułów sprzed dwóch lat. Wyłoniono osiem zdarzeń, przy czym w wyniku swoistego plebiscytu trzy z nich wybrano jako te wiodące. Nie ukrywam, że przedstawiłam aplikantom swoją subiektywną listę. Oto ona:
1. Rok 1982
Uchwalenie ustawy o radcach prawnych z 6 lipca 1982 r., powstanie niezależnego Samorządu Radców Prawnych i powołanie 10 grudnia 1982 r. tymczasowych pełnomocników 19 izb radców prawnych.
2. Rok 1989
Wejście w życie ustawy z 24 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, uznającej m.in. świadczenie pomocy prawnej przez radców prawnych i adwokatów za działalność gospodarczą.
Wejście w życie ustawy z 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu spraw przez sądy gospodarcze, przekazującej w ręce samorządu radcowskiego prowadzenie wszystkich spraw jego dotyczących.
3. Rok 1997
Wielka nowelizacja ustawy o radcach prawnych ? ustawa z 22 maja 1997 r. o zmianie ustawy o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych i niektórych innych ustaw. Ustawa o radcach prawnych staje się ustawą o ustroju zawodu.
Uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z jej art. 17 ust. 1 określającym misję i zadania zawodów zaufania publicznego.
4. Rok 1998
Przyjęcie dyrektywy z 16 lutego 1998 r. nr 98/5/WE w sprawie ułatwienia prowadzenia stałej praktyki prawniczej w innym państwie niż to, w którym uzyskano kwalifikacje zawodowe ? akt ten daje pełne uprawnienia dla radcy prawnego do prowadzenia praktyki w innym państwie UE.
5. Rok 1999
12 listopada Krajowa Rada Radców Prawnych zostaje przyjęta w charakterze obserwatora do Rady Adwokatur i Organizacji Prawniczych Unii Europejskiej (Council of the Bars and Law Societies of the European Union), a 1 maja 2004 r. uzyskała pełne członkostwo w tej prestiżowej organizacji prawniczej Europy.
6. Rok 2000
Wprowadzenie nowelizacją ustawy o radcach prawnych z 16 marca 2000 r. obowiązku ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej OC wszystkich radców prawnych wykonujących zawód.
7. Rok 2005
Zliberalizowanie przepisów dotyczących dostępu do aplikacji radcowskiej ustawą z 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy ? Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw, co umożliwiło m.in. tzw. szerokie otwarcie zawodu.
8. Rok 2013
Rozszerzenie zakresu świadczonych usług prawnych przez radców o sprawy karne ustawą z 27 września 2013 r. o zmianie ustawy ? Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. W art. 5 tej ustawy dokonuje się istotnych zmian art.: 4, 6 ust. 1, 7 i 8 ustawy o radcach prawnych.
Artykuł 4 ustawy o radcach prawnych otrzymuje nowe brzmienie:
?Wykonywanie zawodu radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej?? oznacza to zrównanie uprawnień w zakresie świadczenia pomocy prawnej radców prawnych i adwokatów. Zmiana weszła w życie 1 lipca 2015 r.
9. Rok 2014
Nadzwyczajny Krajowy Zjazd Radców Prawnych 22 listopada 2014 r. przyjmuje uchwałą nr 3/2014 nowy Kodeks Etyki Radcy Prawnego, uwzględniający m.in. zmiany nowej roli radcy prawnego wynikające ze zmiany treści art. 4 ustawy o r.p.
Jestem przekonana, że lista ta nie jest pełna. Ma subiektywny charakter. Nie uwzględnia ewolucji zasad etyki radcy prawnego, która ma kluczowe znaczenie w wykonywaniu zawodu. Byłoby ciekawe skonfrontowanie tej listy z opiniami szerszego grona naszych członków. Wiem jedno: bez samorządu radców prawnych ustanowionego ustawą, której 40-lecie uchwalenia w tym roku obchodzimy, opisanych przełomowych wydarzeń nie byłoby, ze szkodą dla praworządności i konstytucyjnej zasady subsydiarności.
