Według informacji z Rządowego Centrum Legislacji z 29 czerwca 2023 r.1
do rozpatrzenia przez Komitet Rady Ministrów do spraw Cyfryzacji skierowany został projekt ustawy z dnia 22 czerwca br. o zmianie niektórych ustaw w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego dla przedsiębiorców (dalej: projekt). Projekt przeszedł konsultacje publiczne i jest kolejnym pakietem deregulującym po pakiecie „100 zmian dla firm”2, tzw. konstytucji dla biznesu3, a także ustawie z 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw (dalej: ustawa o ZS)4.
1 https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12371407/katalog/12964182#12964182 [dostęp: 10 lipca 2023 r.].
2 https://www.biznes.gov.pl/pl/ulatwienia-dla-biznesu/ulatwienia-dla-firm [dostęp: 10 lipca 2023 r.].
3 https://www.biznes.gov.pl/pl/ulatwienia-dla-biznesu/konstytucja-biznesu [dostęp: 10 lipca 2023 r.].
4 Dz.U. z 2021 r. poz. 170.
Projekt umożliwi prowadzenie działalności gospodarczej osobom posiadającym ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Dzięki zmianom będą mogły bez zgody przedstawiciela ustawowego dokonać czynności prawnych dotyczących tejże działalności, jeżeli będą posiadały zezwolenie sądu opiekuńczego na wykonywanie tych czynności osobiście – art. 22(1) k.c. Sąd opiekuńczy w nowym rodzaju postępowania, wydając orzeczenie, ustali przede wszystkim: stopień rozwoju umysłowego, stan zdrowia i stopień dojrzałości tej osoby – art. 598(24) k.p.c. Taki niepełnoletni dysponujący zgodą sądu będzie mógł też sam złożyć wniosek o wpis do CEIDG[1].
Kolejną nowością będzie możliwość posługiwania się numerem NIP przez osoby prowadzące działalność nierejestrową w sytuacji, gdy np. doszło do zarejestrowania się jako podatnik VAT czynny lub zwolniony w przypadku podatników zwolnionych podmiotowo z VAT[2].
Usprawnienia w sukcesji
Projektodawca usuwa wątpliwość związaną z sytuacją, w której przedsiębiorca nie powołał tzw. ewentualnego zarządcy sukcesyjnego i aktualny art. 11 ust. 4 ustawy o ZS (który zostaje uchylony) w przypadku rezygnacji wskazanego pierwotnie zarządcy sukcesyjnego lub utraty możliwości pełnienia tej funkcji odsyła do przepisu art. 12 ustawy o ZS, który stanowi o możliwości powołania zarządcy sukcesyjnego dopiero po śmierci przedsiębiorcy. W nowym stanie prawnym w takiej sytuacji jak powyżej przedsiębiorca dostanie zatem wprost możliwość wskazywania kolejnych zarządców sukcesyjnych.
W samym art. 12 ust. 3 ustawy o ZS projekt zakłada natomiast obniżenie udziału w przedsiębiorstwie w spadku (niezbędnego dla małżonka oraz spadkobierców przedsiębiorcy do ustanowienia ZS po jego śmierci) z aktualnych 85/100 do wartości 75/100, co ma ułatwić powołanie zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy w przypadku większej liczby rodzin, zwłaszcza tam, gdzie panuje konflikt.
W art. 26 ustawy o ZS projekt wprowadza fakultatywność wynagrodzenia zarządcy sukcesyjnego w zw. z zaobserwowanymi wątpliwościami dotyczącymi tego, czy jest ono konieczne w sytuacji, gdy funkcję tę obejmował np. członek rodziny zmarłego przedsiębiorcy, który nie chciał pobierać wynagrodzenia.
Dalej projekt doprecyzowuje moment, kiedy stosuje się przepisy o tzw. czynnościach zachowawczych. Obecnie art. 13 ust. 1 ustawy o ZS odnosi się wyłącznie do okresu od śmierci przedsiębiorcy do powołania zarządcy sukcesyjnego albo upływu terminu na jego powołanie, a po zmianach dodaje się jeszcze expressis verbis czas w okresie zarządu sukcesyjnego, gdy nie ma zarządcy sukcesyjnego (konsekwentnie projekt usuwa superfluum w postaci art. 58 ustawy o ZS).
Projekt przesądza także w art. 59 ust. 3 ustawy o ZS, że ZS jest rozwiązaniem z natury tymczasowym, a w konsekwencji jeśli wygaśnie (w przypadku uchylenia lub zmiany postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku albo aktu poświadczenia dziedziczenia), nie może już zostać przywrócony.
Wreszcie projekt wychodzi naprzeciw problemom praktycznym związanym z sądowym przedłużaniem okresu ZS, gdy wniosek składany był na krótko przed wygaśnięciem ZS, a sądy nie miały wystarczająco dużo czasu na wydanie postanowienia w tym zakresie[3]. W nowym stanie prawnym (art. 60 ust. 1a ustawy o ZS) wystarczy złożyć wniosek o przedłużenie okresu ZS przed jego upływem, co w intencji projektodawcy ma oznaczać, że ZS byłby przedłużany automatycznie do momentu wydania postanowienia przez sąd. Konsekwentnie projekt wskazuje w art. 60 ust. 3 ustawy o ZS, że ZS wygaśnie z dniem uprawomocnienia się postanowienia oddalającego wyżej wymieniony wniosek o jego przedłużenie albo umarzającego postępowanie w tym zakresie.
Ordynacja podatkowa
Niemniej ważne w kontekście sukcesji jest też wyraźne przesądzenie w art. 97 § 1c o.p., że dochodzi do przejścia majątkowych praw i obowiązków oraz niemajątkowych praw związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, którymi dysponował przedsiębiorca, a następnie przedsiębiorstwo w spadku, także po ustaniu bytu przedsiębiorstwa w spadku jako podatnika[4]. A przechodzą one na zapisobiercę windykacyjnego kontynuującego prowadzenie tego przedsiębiorstwa, spadkobiercę zmarłego przedsiębiorcy, jeżeli nie został uczyniony zapis windykacyjny obejmujący przedsiębiorstwo w spadku, a także małżonka zmarłego przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku.
Istotny dla przedsiębiorców będzie nowy wymiar kontaktów z fiskusem zaprojektowany w art. 155 § 1 o.p., w którym czytamy, że domyślnym sposobem wezwania przez organ strony lub innej osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań, przedłożenia dokumentów lub dokonania określonej czynności będzie forma pisemna. A tylko w uzasadnionych przypadkach organ wezwie do osobistego stawiennictwa lub stawienia się przez pełnomocnika, co powinno też zostać odrębnie uzasadnione przez organ w myśl nowego art. 159 § 1c o.p.
Pozostałe ułatwienia
Liberalizacji ulegnie przepis dotyczący zawarcia umowy leasingu, która po zmianach ma być zawierana nie tak jak dziś, tj. w formie pisemnej ad solemnitatem, ale w formie dokumentowej, także bez konieczności posiadania podpisu elektronicznego – nowy art. 709(2) k.c.
Z uwagi na liczne wątpliwości w przypadku zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych w przypadkach zarządców sukcesyjnych oraz następców prawnych przedsiębiorcy projekt zakłada wyłączenie stosowania niektórych przepisów ustawy o ZS do przenoszenia i potwierdzania przedmiotowych zezwoleń i analogiczne rozwiązanie wobec nabywców przedsiębiorstw za życia przedsiębiorcy[5]. A to z uwagi na powiązanie ww. zezwoleń z miejscem prowadzenia działalności, a nie z osobą zmarłego przedsiębiorcy[6].
Projekt doprecyzowuje również przesłankę „zmiany składu osobowego wspólników spółki cywilnej” w katalogu sytuacji powodujących wygaszenie zezwolenia na obrót hurtowy w kraju napojami alkoholowymi do takiej zmiany, która skutkuje rozwiązaniem spółki cywilnej[7].
Ponadto projektodawca proponuje powołanie do życia Portalu Cen Mieszkań, którego zadaniem ma być udostępnianie obywatelom statystyk cen transakcyjnych na rynku pierwotnym i wtórnym w przekrojach umożliwiających zaprezentowanie ujęcia ceny zależnie od atrybutów nieruchomości, w szczególności lokalizacji inwestycji. Podwaliny prawne portalu zostaną zawarte w nowym rozdziale 8a ustawy deweloperskiej[8].
Na koniec warto odnotować nowy art. 31 ust. 2 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców[9], zgodnie z którym brak pieczątki na piśmie lub wniosku, a także brak dołączonego do pisma lub wniosku wydruku komputerowego aktualnych lub pełnych informacji o podmiotach wpisanych do KRS albo CEIDG nie stanowią braku formalnego ani nie są powodem, aby stwierdzić, że pismo lub wniosek są niekompletne. Niestety projektodawca zamiast kropki dodał tutaj wyjątek i dopisał „chyba że przepisy odrębne nakazują stosowanie pieczątki lub dołączenie wydruku”.
[1]Uzasadnienie projektu, s. 70, https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12371407/katalog/12964182#12964182 (dalej: Uzasadnienie) [dostęp: 10 lipca 2023 r.].
[2]Uzasadnienie, s. 37.
[3]Ibidem, s. 82.
[4]Ibidem, s. 41.
[5]Ibidem, s. 26.
[6]Ibidem.
[7]Ibidem, s. 26–27.
[8]Dz.U. poz. 1177.
[9]Dz.U. z 2023 r. poz. 221 z późn. zm.
