Choć w 2020 r. prawo restrukturyzacyjne1 nie doczeka się tak rewolucyjnych zmian jak prawo upadłościowe2, to jednak po czterech latach funkcjonowania nowych przepisów ustawodawca dostrzegł braki wymagające korekty. Należy zaznaczyć, że sądowe postępowania restrukturyzacyjne cieszą się popularnością, w tym przede wszystkim przyspieszone postępowania układowe3.
W tym miejscu należy przestrzec, że niezależnie od dobrodziejstw prawa restrukturyzacyjnego firma mająca wierzycieli, którzy są bankami lub innymi instytucjami finansowymi, z tytułu umów kredytowych powinna w pierwszej kolejności podjąć z tymi wierzycielami próbę uzgodnienia pozasądowej restrukturyzacji umownej. Paradoksalnie restrukturyzacja taka może się okazać szybsza, często tańsza, zaś firma przechodząca taki proces w dużym stopniu nie traci swobody zarządzania, korzysta z porad doświadczonych specjalistów pracujących w instytucjach finansowych i unika negatywnej stygmatyzacji na rynku, związanej ze wszczęciem procedury sądowej. Zwłaszcza w tzw. spółkach specjalnego przeznaczenia (SPV), powoływanych dla realizacji jednego przedsięwzięcia, których najistotniejszymi wierzycielami zwykle są banki, otwieranie sądowej procedury restrukturyzacyjnej raczej mija się z jej celem, ponieważ te same instytucje finansowe, którym (często bez uprzedniego informowania ich) odmówiono możliwości pozasądowego zrestrukturyzowania dłużnika, będą w postępowaniu sądowym proszone o zatwierdzenie układu.
KWALIFIKOWANY DORADCA RESTRUKTURYZACYJNY
Od 1 stycznia 2020 r. weszły w życie przepisy[1] wprowadzające tytuł ?kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny?. Na ich podstawie w przypadku podmiotów spełniających ustawowe przesłanki sąd powoła do pełnienia funkcji nadzorcy sądowego lub zarządcy osobę posiadającą licencję z tytułem kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego. Ma to zastosowanie w przypadku największych spraw ? kryterium są (o ile jest spełnione w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych) średnioroczna liczba pracowników restrukturyzowanego przedsiębiorcy (250 lub więcej), jego roczny obrót netto (równowartość 50 mln euro lub więcej) lub suma aktywów bilansu przekraczająca równowartość 43 mln euro. Ponadto kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny będzie wymagany w przypadku spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa oraz przedsiębiorcy o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym[2].
NOWELIZACJA MARCOWA ? BIEG PRZEDAWNIENIA
Na mocy ustawy z 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy ? Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (dalej jako nowelizacja[3]) z dniem 24 marca 2020 r. weszły w życie m.in. przepisy zmieniające pr. restr. Nowelizacja w znacznej mierze dotyczy upadłości konsumenckiej oraz przygotowanej likwidacji (tzw. pre-packu).
W odniesieniu do postępowań restrukturyzacyjnych przepisy nowelizacji mają na celu ich usprawnienie i przyspieszenie w związku z usterkami, które ujawniły się w toku już ponad czteroletniego stosowania przepisów pr. restr.
Nowelizacja wprowadza zmiany w zakresie zawiadomień wierzycieli o terminach zgromadzenia wierzycieli oraz wysyłania zawiadomień o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, poprzez obciążenie nadzorcy sądowego oraz zarządcy obowiązkami związanymi z przygotowaniem zgromadzenia wierzycieli[4].
Ważną zmianą jest wprowadzenie zawieszenia biegu przedawnienia w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego. Nowelizacja wprowadza do art. 259 pr. restr. nowy ust. 4 w następującym brzmieniu:
W odniesieniu do roszczeń, co do których jest niedopuszczalne wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia, z dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego bieg przedawnienia roszczenia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu przez czas trwania przyspieszonego postępowania układowego.
Przepis ten będzie miał zastosowanie do przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego oraz postępowania sanacyjnego (w art. 278 ust. 3 pr. restr. mającym zastosowanie do postępowania układowego wprowadza się odwołanie do art. 259 ust. 4 pr. restr. oraz, w odniesieniu do postępowania sanacyjnego, nowelizacja wprowadza analogiczną zmianę do art. 312 poprzez dodanie nowego ust. 6)[5].
Do proponowanej zmiany należy odnieść się z uznaniem, w szczególności w obliczu trendu przedłużania się czasu trwania postępowań restrukturyzacyjnych[6].
Zgodnie z art. 123 par. 1 Kodeksu cywilnego[7] bieg przedawnienia przerywa się:
1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
3) przez wszczęcie mediacji.
Należy zgodzić się, że skoro w toku postępowań restrukturyzacyjnych wszczynanie postępowań sądowych w celu dochodzenia roszczeń jest dopuszczalne, to jego konsekwencją jest przerwanie biegu przedawnienia.
Z kolei w odniesieniu do pewnych roszczeń pr. restr. przewiduje określone zakazy egzekucji w art. 259 i 260 pr. restr. w odniesieniu do przyspieszonego postępowania układowego, w art. 278?279 w odniesieniu do postępowania układowego oraz w art. 312 w zakresie postępowania sanacyjnego. Ograniczenia obejmują zawieszenie postępowań egzekucyjnych, uchylenie zajęć w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym, zakaz wszczynania egzekucji oraz wykonywania postanowień o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia.
Zgodnie z regulacją Kodeksu cywilnego w razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone[8].
W postępowaniu upadłościowym przerwanie biegu przedawnienia dokonuje się wraz ze zgłoszeniem wierzytelności, natomiast w postępowaniu restrukturyzacyjnym brak jest instytucji zgłoszenia wierzytelności przez wierzyciela.
Brak możliwości wszczęcia postępowania egzekucyjnego oznacza, że wierzyciel nie ma możliwości spowodowania przerwania biegu przedawnienia poprzez złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji. Podobnie zakazanie wierzycielowi dochodzenia wykonania postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia uniemożliwia mu dokonanie czynności mających na celu przerwanie biegu przedawnienia.
W ocenie ustawodawcy w konsekwencji takiego stanu rzeczy należało wyraźnie określić, że termin przedawnienia tych roszczeń nie biegnie w trakcie trwania postępowania restrukturyzacyjnego.
Dokonując wskazanej zmiany, ustawodawca dążył do usunięcia rozbieżności w traktowaniu roszczeń dochodzonych w postępowaniu sądowym, a także w odniesieniu do których postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, z roszczeniami, których dotyczą zakazy wszczynania egzekucji oraz wykonywania postanowień o zabezpieczeniu.
Zmianę wprowadzającą zawieszenie na czas trwania postępowania restrukturyzacyjnego terminu przedawnienia roszczeń objętymi zakazami egzekucyjnymi należy ocenić jako trafną.
Zmiany te należy rozpatrywać również w kontekście dodania do pr. up. nowego artykułu 239a, przewidującego, że zgłoszenie wierzytelności przerywa bieg terminu przedawnienia, zaś następnie termin przedawnienia biegnie na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu albo umorzeniu postępowania upadłościowego. Dotychczas obowiązujące przepisy nie przewidywały bezpośrednio (poza przepisami Ordynacji podatkowej), aby ogłoszenie upadłości przerywało bieg terminu przedawnienia. Doprecyzowanie w nowym art. 239a pr. up. miało na celu uniknięcie wątpliwości prawnych w kontekście przerwania biegu przedawnienia w związku ze zmianą w art. 51 ust. 1 pkt 4 pr. up. w zakresie dokonywania zgłoszenia wierzytelności bezpośrednio syndykowi (nie sądowi).
Na koniec należy wskazać, że zgodnie z art. 9 ust. 2 nowelizacji w sprawach, w których przed dniem jej wejścia w życie wpłynął wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego albo wniosek o zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu, stosuje się przepisy pr. restr. w brzmieniu nadanym nowelizacją.
NOWELIZACJA GRUDNIOWA ? KRAJOWY REJESTR ZADŁUŻONYCH1 grudnia 2020 r. wejdzie w życie kolejna zmiana do pr. restr., dostosowująca postępowania restrukturyzacyjne do mechaniki systemu teleinformatycznego Krajowego Rejestru Zadłużonych. W kontekście realiów czasu trwania postępowań restrukturyzacyjnych oraz fiaska Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości ich informatyzacja i znaczące usprawnienie byłoby bardziej niż mile widziane.
[1]1 Ustawa z 15 maja 2015 r., Dz.U. z 2019 r., poz. 243, ze zm., dalej jako pr. restr.
2 Ustawa z 28 lutego 2003 r., Dz.U. z 2019 r., poz. 498, ze zm., dalej jako pr. up.
3 Dane Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej ? restrukturyzacja w ramach przyspieszonego postępowania układowego stanowi 67,31% wszystkich postępowań, https://www.coig.com.pl/2019-restrukturyzacje-firm_grudzien.php.
Ustawa z 4 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o licencji doradcy restrukturyzacyjnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2019 r., poz. 912).
[2] Zob. art. 38 ust. 1c. pr. restr.
[3] Dz.U. z 2019 r., poz. 1802.
[4] Zmiany w zakresie art. 105, 235 i art. 264 pr. restr., zob. art. 6 punkt 2), 4) oraz 6) nowelizacji.
[5] W postępowaniu o zatwierdzenie układu zastosowanie znajdą przepisy ogólne. Zob. A. Jakubecki, [w:] A. Hrycaj, A. Jakubecki, A. Witosz (red.), Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe. System Prawa Handlowego, t. 6, wyd. 2, 2020, s. 372?373.
[6] Por. Restrukturyzacje w Polsce. Raport roczny 2019, Zimmerman Filipiak Restrukturyzacja, http://zimmermanfilipiak.pl/aktualnosci/prezentacje/raport-restrukturyzacje-w-polsce.-raport-za-iii-kwarta%C5%82-2019.html.
[7] Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. ? Kodeks cywilny (Dz.U. z 2019 r., poz. 1145, ze zm.).
[8] Art. 124 par. 2 Kodeksu cywilnego.
