Rozmowa z r. pr. Jakubem Puszkarskim, Wiceprezesem KRRP XII kadencji.
Jakub Puszkarski
Wicedziekan Rady OIRP w Gdańsku odpowiedzialny za aplikację i edukację prawną, Wiceprezes KRRP, absolwent m.in. Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. Prowadzi własną kancelarię, jest również pracownikiem Katedry Prawa Morskiego WPiA UG. Sekretarz Komisji Prawa Morskiego PAN. Prezes Fundacji Teneo, urzeczywistniającej ideę społeczeństwa obywatelskiego i podnoszenia świadomości prawnej obywateli.
Uwielbia podróże, podczas których faktycznie odpoczywa. Jego ulubionym kierunkiem jest Azja.
Za nami finał X edycji Ogólnopolskiej Akademii – Konkursu Wiedzy o Prawie – kolejny sukces czy praca, której efektów nie widać?
Każda forma edukacji prawnej przynosi efekty. Postęp jest zauważalny i z roku na rok świadomość prawna społeczeństwa rośnie, choć wciąż pozostaje wiele do zrobienia. Wyznacznikiem zainteresowania prawem jest chociażby liczba uczestników Akademii, która w tym roku pobiła kolejny rekord – w konkursie wzięło udział 368 szkół, a więc o 1/3 więcej niż w 2024 r.
W tej edycji po przerwie pandemicznej wróciliśmy do etapu okręgowego konkursu, który jest realizowany w okręgowych izbach. I jestem dumny z tego, że wszystkie izby podjęły współpracę z Krajową Izbą Radców Prawnych i go przeprowadziły.
Przed pandemią nie zawsze tak było.
Rzeczywiście bywało różnie – nie wszystkie izby angażowały się w organizację etapu okręgowego. Rozmawialiśmy na ten temat z izbami, na poziomie dziekanów rad izb czy koordynatorów do spraw edukacji prawnej, pokazując im, jaka jest idea Akademii. Zadbaliśmy też o konkretne wsparcie – izby otrzymały od nas kompletne materiały merytoryczne, czyli pytania, kazusy i instrukcje, a także środki na organizację etapu okręgowego i drobne nagrody dla uczniów. I efekty są naprawdę imponujące – w etapie szkolnym wzięło udział ponad 1,8 tys. uczniów.
Wszystkie izby zaangażowały się w obchody Dnia Edukacji Prawnej, który był organizowany z Ministerstwem Sprawiedliwości i innymi samorządami prawniczymi. Dzięki temu ogromna część zajęć, która w dniach 15–31 marca została przeprowadzona w 519 szkołach i objęła 30 tys. uczniów, była zrealizowana przez samorząd radcowski.
Pozwoliła na to doskonała współpraca z izbowymi koordynatorami do spraw edukacji prawnej, działającymi przy KIRP. Mogę być tylko wdzięczny koleżankom i kolegom radcom prawnym i aplikantom radcowskim, którzy realizowali te zajęcia.
Tydzień Akademicki to również element promocji zawodu.
Tydzień Akademicki jest organizowany przez Komisję Promocji Zawodu KRRP, której przewodniczy pani mecenas Aleksandra Gibuła, ale tak naprawdę komisja pełni funkcję koordynacyjną i wspierającą, bo projekt realizują okręgowe izby i skupieni w nich radcowie prawni, którzy byli, są i będą obecni na uczelniach. W przypadku tej inicjatywy KIRP zapewniła materiały merytoryczne oraz rzeczowe w celu uatrakcyjnienia spotkań ze studentami.
Projekt przybiera różne formy i jest realizowany w różnych terminach, chociaż cel jest jeden – promocja naszego zawodu i zachęcanie do wstępowania w nasze szeregi. Na przykład w izbie gdańskiej, z której się wywodzę, odbył się on na początku maja w ramach Dnia Radcy Prawnego. Organizujemy wówczas tzw. Niebieską Strefę, symulację rozpraw i spotkania informacyjne dla studentów.
Również w przypadku tej inicjatywy w organizację spotkań ze studentami zaangażowały się wszystkie okręgowe izby radców prawnych, a spotkania przeprowadzono łącznie na 37 uczelniach.
Czy zawód radcy prawnego jest dla studentów nadal zawodem pożądanym?
Obecnie obserwujemy spadek zainteresowania karierą prawniczą, ale jako samorząd radcowski nie mamy powodu do niepokoju. Moim zdaniem dlatego, że od lat prowadzimy dyskusję nad aplikacją, reformujemy ją, dostosowujemy do zmieniających się warunków. Dzięki temu odbywanie aplikacji radcowskiej jest po pierwsze ciekawe m.in. ze względu na zajęcia specjalizacyjne czy też związane z nabywaniem umiejętności miękkich, po drugie świetnie przygotowuje do wykonywania zawodu, a po trzecie daje poczucie bezpieczeństwa ze względu na elastyczność procesu kształcenia.
Czy można już powiedzieć, że społeczeństwo wie, że jeśli ma jakiś problem prawny, to powinno korzystać z usług radców prawnych?
Społeczeństwo jest już coraz bardziej tego świadome. To efekt wieloletniej edukacji, ale też zachodzących zmian społecznych. Ja sam edukacją prawną zajmuję się od czasów studenckich – byłem członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Studentów Prawa (ELSA Gdańsk), później na aplikacji radcowskiej i dzisiaj w mojej izbie oraz jako Wiceprezes KRRP.
Kiedy wymyśliliśmy w 2019 r. Kongres Edukacji Prawnej, naszym celem było stworzenie platformy do dyskusji o edukacji prawnej i obywatelskiej, a także edukowanie nauczycieli i innych osób zajmujących się edukacją prawną w organizacjach pozarządowych. Ten kongres, od lat wspierany przez KIRP, jest forum wymiany poglądów i dobrych praktyk między radcami prawnymi a edukatorami. Tutaj samorząd działa zatem dwutorowo – stwarzamy możliwości do podnoszenia jakości edukacji prawnej, a także wykonujemy organiczną pracę w terenie, czyli edukujemy, prowadzimy zajęcia dla dzieci i młodzieży oraz dla dorosłych. Ciekawostką jest to, że na szczeblu krajowym nie mamy powołanej komisji ds. edukacji prawnej, a działania realizujemy wraz z Biurem KIRP i koordynatorami ds. edukacji prawnej z poszczególnych izb.
Na wzrost świadomości prawnej społeczeństwa istotnie wpłynął również system nieodpłatnego poradnictwa prawnego, który jest w przededniu pewnych zmian. NPP zwiększyło nie tylko rozpoznawalność zawodu radcy prawnego, lecz też dało nam szerszy dostęp do osób, które potrzebują pomocy prawnej.
Skoro już pan o tym wspomniał, to proszę powiedzieć, co ma się zmienić w nieodpłatnej pomocy prawnej?
Zmiany mają wynikać z przygotowanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości nowelizacji ustawy, która została przekazana do pierwszego czytania. Z naszego punktu widzenia są w niej dwie ważne zmiany – po pierwsze beneficjent będzie mógł wybrać, czy chce tę pomoc prawną uzyskać na żywo, w punkcie pomocy prawnej, czy też na odległość. A w związku z tym możliwe będzie udzielanie porad przez prawników dyżurujących w punktach, które nie mają dużego obłożenia. Ciężko ocenić, czy jest to dobry kierunek. W mniejszych miejscowościach to zainteresowanie pomocą jest niekiedy niewielkie, stąd udzielanie porad na odległość może to zmienić, ale musimy pamiętać, że niesie to ze sobą również potencjalne ryzyka.
Po drugie ministerstwo zamierza zrezygnować z konieczności składania przez beneficjenta oświadczenia, że nie jest w stanie opłacić pomocy prawnej ze swoich środków, co budzi nasze obawy. Postulaty zgłaszane przez KIRP w przeszłości zmierzały do odwrotnego rozwiązania – czyli do konieczności weryfikacji sytuacji majątkowej i finansowej osoby korzystającej z nieodpłatnej pomocy prawnej po to, by była ona kierowana wyłącznie do osób, które nie są w stanie jej pokryć z własnych środków.
Kluczowym postulatem KIRP pozostaje zwiększenie finansowania systemu NPP z budżetu państwa i urealnienie wynagrodzenia za jej świadczenie, tak aby obejmowało ono rzeczywisty koszt usługi oraz nakład pracy radcy prawnego. Dotyczy to również urzędówek.
Przejdźmy do promocji i komunikacji. Dyskutowaliście państwo o tym, jakie są jej mankamenty i że konieczna jest ewaluacja dotychczasowych działań. Jakie płyną z niej wnioski?
Nieustannie analizujemy i udoskonalamy nasze działania promocyjne, sprawdzamy efekty podejmowanych działań i wyciągamy wnioski. Z naszych badań i wewnętrznych dyskusji wynika potrzeba stałego prowadzenia aktywności w zakresie kampanii promocji zawodu za pomocą zdywersyfikowanych kanałów, takich jak Internet, radio czy telewizja. Dlatego działania w pierwszej połowie roku realizujemy według przyjętego harmonogramu na podstawie materiałów, które wyprodukowaliśmy w poprzedniej kadencji, i pracujemy nad tym, co w przyszłości. Ale o tym nie chciałbym mówić, bo te prace w Komisji Promocji jeszcze trwają i jesteśmy na etapie wyboru najlepszej ścieżki działań w tym obszarze.
Nie wiadomo wciąż zatem, co będzie rozwijane, a co zwijane?
Dokonaliśmy takiej analizy i jeżeli chodzi o kampanię taką typową, to ona będzie kontynuowana. Dyskusja toczy się o to, jakie materiały produkować, w jakim kierunku iść. Nie chodzi zatem o to, czy realizować działania promocyjne, lecz o to, jakie metody i formy są najskuteczniejsze z punktu widzenia adresata, do którego mają dotrzeć.
Kontynuowane są także projekty takie jak wideocasty. Właśnie jesteśmy po premierze pierwszego wideocastu w nowej odsłonie, z nowym prowadzącym Marcinem Kruszewskim, którego gościem jest mec. Mateusz Mickiewicz. Mamy więc do czynienia z dwoma influencerami, którzy mogą pochwalić się już swoją publicznością. Liczymy na efekt synergii, ale dopiero praktyka pokaże, czy tak będzie. Jesteśmy po emisji pierwszego odcinka, a mamy ich w planach 10.
Unowocześniona będzie też wyszukiwarka szukajradcy.pl. Te prace, podjęte jeszcze przez moją poprzedniczkę (jeżeli chodzi o funkcję wiceprezesa i obecną przewodniczącą komisji), są już na ukończeniu, dlatego mogę śmiało powiedzieć, że do końca czerwca będzie już gotowa nowa odsłona wyszukiwarki szukajradcy.pl, która zyska przyjemniejszy design i poprawione funkcjonalności. To istotne, ponieważ nasze kampanie promocyjne skupiają się również na promocji tej wyszukiwarki.
I po kampanii reklamowej, np. w telewizji, widać wzmożony ruch na szukajradcy.pl?
Oczywiście jakbyśmy nie mieli tych wyników, to Krajowa Rada by się patrzyła na nasze działania sceptycznie. Te korzyści są dwojakiego rodzaju – z jednej strony obserwujemy zwiększony ruch potencjalnych klientów, a z drugiej strony zwiększa się zainteresowanie wyszukiwarką samych radców prawnych, którzy umieszczają w niej swoje wizytówki. Najistotniejsze jest jednak nie tylko to, że liczba odwiedzin na stronie wyszukiwarki wzrasta w czasie kampanii, lecz także to, że rośnie rozpoznawalność strony i ruch organiczny na tej stronie poza okresami zintensyfikowanych działań promocyjnych.
Dużo jest pieniędzy na działania promocyjne?
Uważam, że środki są adekwatne do naszych potrzeb. W obecnych realiach budżet jest po prostu rozsądnie skonstruowany – umożliwia realizację tych kluczowych celów, które sobie założyliśmy. Musimy działać bardzo efektywnie, maksymalizować rezultaty, czyli niekoniecznie więcej działań, lecz działania naprawdę dobrze zaplanowane we współpracy z izbami.
Porozmawiajmy chwilę o tej współpracy. W tej kadencji pana zadaniem ma być pogłębienie komunikacji z izbami. Jak to ma się odbywać?
Pomysłem Prezesa KRRP Włodzimierza Chróścika na pogłębienie współpracy z OIRP było powołanie komitetów, które będą forum wymiany poglądów z przedstawicielami wszystkich izb. Wśród nich został powołany Komitet ds. Promocji i Komunikacji, któremu mam przyjemność przewodniczyć.
Jesteśmy po dwóch bardzo dobrych spotkaniach, podczas których zgodziliśmy się, że w działaniach promocyjnych powinniśmy wykorzystywać potencjał wszystkich izb okręgowych. Zgodziliśmy się, że mamy bardzo ciekawą ofertę dla radców prawnych – np. zniżki na Orlenie czy w zakresie ubezpieczeń, i że ta informacja powinna trafiać do jak najszerszego ich grona, a więc powinna być powielana na kanałach komunikacyjnych poszczególnych izb i umieszczana w social mediach.
Liczę, że w zakresie edukacji prawnej, w komunikacji i promocji zawodu też będziemy wspólnie informować członków samorządu o podejmowanych działaniach.
Jednym z pomysłów na zwiększenie tej komunikacji są szkolenia dla osób zajmujących się promocją zawodu.
Pomysł przeprowadzenia takiego szkolenia dla tych osób zrodził się w Komisji Promocji Zawodu, który oczywiście wsparłem. Takie szkolenia były już organizowane i one pozwalają ujednolicać pewne standardy w zakresie promocji czy komunikacji w ramach całego samorządu. Są też pomysły, by te szkolenia dotyczyły komunikacji kryzysowej i innych obszarów, takich jak wystąpienia publiczne. Komisja już nad tym pracuje, więc efekty zobaczymy niedługo.
Podsumujmy więc – jakie flagowe projekty promocyjne będą w tym roku realizowane?
Poza Ogólnopolską Akademią – Konkursem Wiedzy o Prawie i Dniem Edukacji Prawnej na pewno będziemy kontynuować kampanię promocji zawodu w mediach i już planujemy nową. Prawdopodobnie w październiku ruszymy z kolejną dużą akcją edukacyjną w szkołach, ale w zanadrzu mamy również pomysły na edukację seniorów. Będziemy też obecni na festiwalach, takich jak Pol’and’Rock czy CieszFanów.
Nasz udział w festiwalach jest organizowany przez Komisję Wspierania Rozwoju Zawodowego, która współpracuje w tym zakresie z Komisją Promocji Zawodu.
Czy Komisja Wspierania Rozwoju Zawodowego też dokonała już wyboru działań w nowej kadencji?
Komisji Wspierania Rozwoju Zawodowego, którą kieruje mecenas Martyna Smaglińska, to kolejna komisja, z którą mam przyjemność współpracować jako Wiceprezes KRRP. Komisja w nowej kadencji zamierza nie tylko kontynuować i rozwijać działania rozpoczęte przez swoich poprzedników, lecz także planuje trzy nowe inicjatywy.
Po pierwsze zostanie przeprowadzone ogólnokrajowe pogłębione badanie opinii radców prawnych na temat barier w rozwoju zawodowym. Jego wyniki będą podstawą naszych dalszych działań.
Drugim obszarem działania będzie budowanie środowiska sprzyjającego integracji i wymianie doświadczeń. Będzie to realizowane przez obecność na festiwalach, organizację konferencji oraz stworzenie pierwszego programu mentoringowego.
Trzecim priorytetem w pracach komisji jest rozwijanie kompetencji zawodowych – poprzez organizację strefy rozwoju, a w ramach niej dobrze już znanych inicjatyw – Forum Aplikantów i Forum Młodych Radców Prawnych, i dwóch nowych: Forum Równych Szans oraz Forum Praktyków.
W marcu wspólnie z Komisją Aplikacji zorganizowaliśmy X Forum Aplikantów, zmieniając nieco jego formułę. W tym roku po raz pierwszy skoncentrowaliśmy się na przyszłości zawodu radcy prawnego i nowych technologiach. Aplikanci brali udział w szkoleniach i warsztatach poświęconych wykorzystaniu sztucznej inteligencji w pracy kancelarii.
Forum Równych Szans natomiast to inicjatywa promująca równość, inkluzywność, przeciwdziałanie uprzedzeniom oraz zrozumienie zmian pokoleniowych, a także przestrzeń do rozwijania świadomości i umiejętności w zakresie dobrostanu psychologicznego i wellbeingu. Oficjalne rozpoczęcie działalności forum ogłosimy już wkrótce.
Wspólnie z Ośrodkiem Badań, Studiów i Legislacji KRRP aktualizujemy „Poradnik na start”, który otrzymują nowi radcowie prawni podczas ślubowania.
Wszystkie te działania mają na celu wspieranie radców prawnych w skutecznym rozwoju zawodowym oraz lepszym radzeniu sobie z wyzwaniami, takimi jak wypalenie zawodowe czy zachowanie równowagi między pracą a życiem prywatnym.
Rozmawiał Bogdan Bugdalski
