Lipiec 2017, to czas, w którym setki tysięcy osób spotkały się przed sądami, aby wyrazić swój głos dotyczący proponowanej reformy wymiaru sprawiedliwości. W związku z sytuacją związaną z uchwalonymi przez parlament: ustawą o Sądzie Najwyższym, ustawą o ustroju sądów powszechnych oraz ustawą o Krajowej Radzie Sądownictwa, przedstawiciele Krajowej Rady Radców Prawnych zaangażowali się w dyskurs publiczny.
Po raz pierwszy głos KRRP zabrzmiał 13 lipca, kiedy to opinię Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji obszernie zacytowała telewizja TVN24 oraz jej portal internetowy. Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych, błyskawicznie w ciągu jednej nocy, dokonał porównania najważniejszych zmian zapisanych w ustawie z obowiązującą ustawą. Porównanie to szeroko cytowały media. W tym samym dniu nagrano komentarz prezesa KRRP, który umieszczono w mediach społecznościowych. Maciej Bobrowicz mówił:
Dziś na stronach internetowych Sejmu pojawił się projekt nowej ustawy o Sądzie Najwyższym. Z treści artykułu 87 tego projektu wynika jednoznacznie, że z dniem wejścia nowej ustawy w życie, w stan spoczynku przejdą wszyscy sędziowie Sądu Najwyższego. Nowych sędziów wskaże Minister Sprawiedliwości. To jeden z wielu przepisów, które mają wejść w życie. Cała regulacja jest kolejnym elementem do upolitycznienia polskiego wymiaru sprawiedliwości.
Maciej Bobrowicz: Powinniśmy zrobić wszystko, żeby polityków oddzielić ?żelazną kurtyną? od wymiaru sprawiedliwości.
13 lipca głos zabrało również Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych przyjmując stanowisko, w którym wskazało, iż niezależny Sąd Najwyższy i niezawiśli sędziowie stanowią o wartości demokratycznego państwa prawnego. Zgodnie z art. 173 Konstytucji RP sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Treść art. 87 projektu 
ustawy o Sądzie Najwyższym prowadzi do całkowitego podporządkowania Sądu Najwyższego politykom. W praktyce oznacza to zerwanie z zasadą trójpodziału władzy i niezależności sądownictwa. Prezydium KRRP apeluje o powstrzymanie działań niezgodnych z Konstytucją godzących w demokratyczny i prawny ład Rzeczypospolitej Polskiej. O stanowisku Prezydium oraz o sytuacji związanej z ustawami o Sądzie Najwyższym oraz KRS Maciej Bobrowicz mówił w Polsat News.
W związku z przyjętymi przez Sejm zmianami w Krajowej Radzie Sądownictwa, ustroju sądów powszechnych oraz ujawnionym o godz. 23:00 projektem ustawy o Sądzie Najwyższym, Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia zaprosiło wszystkich, dla których ważne są niezależne instytucje gwarantujące prawa obywatelskie, by w niedzielę 16 lipca 2017 r. o godzinie 21:00 stawili się pod siedzibą Sądu Najwyższego w Warszawie przy placu Krasińskich 2/4/6.
Również Okręgowe Izby Radców Prawnych zajmowały stanowiska. Jako pierwsze, już 14 lipca 2017 roku zabrało głos Prezydium Okręgowej Izby Radców Prawnych w Gdańsku, które wyraziło zdecydowany sprzeciw wobec działań godzących w podstawowe wartości państwa prawa i demokracji. W stanowisku OIRP w Gdańsku czytamy:
Występujemy w obronie wolności i swobód obywatelskich, pluralizmu, szacunku dla prawa i człowieka. Gwarancją zapewnienia obywatelom tych wartości jest uznanie trójpodziału władzy i odrębności władzy sądów i trybunałów. Zaprzeczenie niezależności władzy sądowniczej i jej podporządkowanie władzy wykonawczej, to ? jak uczy historia ? droga do państwa totalitarnego.
OIRP oceniło, że złożony w dniu 12 lipca 2017 roku w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o Sądzie Najwyższym (druk nr 1727), prowadzi do jawnego uzależnienia władzy sądowniczej od władzy wykonawczej, a w konsekwencji do demontażu Sądu Najwyższego, jako najwyższej władzy sądowniczej o uznanym dorobku i autorytecie.
Pamiętając gorzkie doświadczenia czasów, gdy podstawowe prawa i wolności były łamane, Prezydium Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Gdańsku apeluje o zaprzestanie działań wymierzonych w prawa podstawowe i demokratyczny ład Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydium zwraca się do wszystkich Koleżanek i Kolegów, radców prawnych i aplikantów radcowskich z apelem, o wyrażanie braku zgody na zmiany prawa, godzące w niezależność sądownictwa i niezawisłość sędziowską.
16 lipca przed Sądem Najwyższym odbyło się spotkanie ludzi, dla których ważne jest niezależne sądownictwo. O 21 na Placu Krasińskich w Warszawie zgromadzili się radcy prawni, adwokaci, sędziowie, notariusze, ale przede wszystkim młodzi ludzie, którzy w ten sposób wyrazili swój sprzeciw wobec planowanych zmian. Dlaczego byliśmy na Placu Krasińskich?
Bo na kolumnach Sądu Najwyższego napisano rzymskie paremie: ?Qui non facit quod facere debet, videtur facere adversarus ea, quia non facit (D.50.17.23) ? Jeżeli ktoś nie czyni tego, co czynić powinien ? uważa się, że czyni przeciwnie, ponieważ nie czyni?; ?Libertas inaestimabilis res est (D.50.17.106) ? Wolność jest rzeczą bezcenną?.
18 lipca OIRP w Szczecinie przyjęła ?Stanowisko w sprawie zmian dotyczących władzy sądowniczej?. Możemy w nim przeczytać, że:
?nie ma również wolności, jeśli władza sądowa nie jest oddzielona od władzy prawodawczej i wykonawczej.? (Monteskiusz, O duchu praw). Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w Szczecinie z rosnącą uwagą i zaniepokojeniem obserwuje ostatnie wydarzenia na scenie politycznej, dotyczące uchwalonych już przez Sejm RP ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa i o zmianie ustawy o ustroju sądów powszechnych oraz o zmianie innych ustaw, jak również poselskiego projektu ustawy o Sądzie Najwyższym, który wpłynął w dniu 12 lipca 2017 r. (druk Nr1727). Dla szczecińskiego środowiska radców prawnych poszanowanie zasad państwa prawa, w szczególności zasady trójpodziału władzy oraz niezależności i niezawisłości sędziowskiej zawsze miało i będzie mieć fundamentalne znaczenie. Tym samym, jakiekolwiek próby uzależnienia władzy sądowniczej od władzy ustawodawczej lub wykonawczej, w tym od Ministra Sprawiedliwości ? Prokuratora Generalnego, bez względu na to, z czyjej inicjatywy i na czyje polecenie będą podejmowane, nigdy nie znajdą akceptacji ze strony naszego samorządu.
Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w Szczecinie wezwała do zaniechania działań, które są nie tylko w jaskrawy sposób sprzeczne z postanowieniami aktu prawnego o najwyższej mocy prawnej obowiązującego w naszym kraju, jakim jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ale jednocześnie całkowicie pomijają dotychczas wypracowane zasady porządku i ładu prawnego III RP, jak również trud i autorytet osób, które w ich tworzeniu uczestniczyły.
Dzień później, 19 lipca, stanowisko w sprawie obowiązku respektowania niezależności sądów i niezawisłości sędziów przyjęło Prezydium Okręgowej Izby Radców Prawnych w Krakowie.
Czytamy w nim, iż:
niezależność sądów i niezawisłość sędziowska stanowią gwarancję ochrony praw obywatelskich w demokratycznym państwie prawa, którego fundamentem są wolności i swobody obywatelskie, pluralizm oraz szacunek dla prawa i człowieka. Z głębokim niepokojem obserwujemy działania władzy ustawodawczej dotyczące ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa i o zmianie ustawy o ustroju sądów powszechnych oraz o zmianie innych ustaw, jak również projektu ustawy o Sądzie Najwyższym.
Poważny niepokój OIRP budzi zarówno treść projektów wymienionych ustaw, jak i sposób procedowania nad nimi, ignorujący potrzebę przeprowadzenia konsultacji społecznych oraz uwzględnienia głosów samorządów prawniczych. OIRP w Krakowie wyraziła zdecydowany sprzeciw wobec uzależnienia władzy sądowniczej od władzy wykonawczej lub ustawodawczej, a także wobec deprecjonowania znaczenia i autorytetu Sądu Najwyższego. Prezydium wezwało do zaprzestania działań godzących w ład konstytucyjny Państwa i prowadzących do naruszenia zasady trójpodziału władzy. Cel, w postaci ?reformy sądownictwa?, nie może uświęcać środków rujnujących niezawisłe i niezależne sądownictwo ? środków prowadzących de facto do państwa, w którym prawa i wolności obywatelskie nie będą chronione. Reforma wymiaru sprawiedliwości musi być poprzedzona rzetelną, pluralistyczną i merytoryczną dyskusją oraz prowadzona z poszanowaniem zasad racjonalnej legislacji. Wobec powyższego Prezydium zwróciło się do wszystkich Koleżanek i Kolegów, radców prawnych i aplikantów radcowskich z apelem ? nie tylko o wyrażanie braku zgody na zmiany prawa, godzące w niezależność sądownictwa i niezawisłość sędziowską, ale również o podjęcie we własnym środowisku działań mających na celu uświadomienie rzeczywistych konsekwencji uchwalanych ustaw oraz ich realnego wpływu na prawa i wolności każdego obywatela. Jako radcowie prawni mamy moralny obowiązek informować o tym członków społeczeństwa i zabierać głos w dyskusji o sprawach fundamentalnych dla Państwa.
W dniu 24 lipca Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w Zielonej Górze podjęła uchwałę następującej treści:
Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w Zielonej Górze pozytywnie przyjmuje oświadczenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o zamiarze zawetowania ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa i o Sądzie Najwyższym. Rozwiązania systemowe zawarte w tych ustawach prowadziłyby do naruszenia gwarantowanej przepisami ustawy zasadniczej fundamentalnej zasady ustrojowej, zgodnie z którą sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz, co prowadziłyby do nieuzasadnionego umniejszenia pozycji ustrojowej władzy sądowniczej a także godziłyby w zasadę niezawisłości sędziów.
Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w Zielonej Górze wyraża ponadto nadzieję, że przyszłe przepisy reformujące system sądownictwa w Polsce zostaną poprzedzone merytoryczną dyskusją również ze środowiskiem radców prawnych i wprowadzone zostaną z poszanowaniem zasad prawidłowej legislacji.
Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w Zielonej Górze ponadto popiera dotychczasowe działania i stanowisko Krajowej Rady Radców Prawnych i jej Prezydium w sprawie ustawy o zmianie ustawy o ustroju sądów powszechnych.
Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w Katowicach 31 lipca 2017 roku przyjęła Uchwałę w sprawie zagrożenia swobód obywatelskich, zasady trójpodziału władzy i niezawisłości sędziowskiej. Rada OIRP w Katowicach podziękowała radcom prawnym, którzy nie pozostali obojętni wobec działań godzących w ustrojowe gwarancje swobód obywatelskich, wolności i zasady wzajemnej kontroli i równoważenia władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Wskazała, że samorząd radców prawnych nie może stać na uboczu, gdy decydują się losy naszego Państwa i jego obywateli. Obowiązkiem samorządu radców prawnych jest zabrać głos, gdy zagrożona jest niezawisłość sędziowska, będąca gwarancją realizacji praw podmiotowych obywateli. Nie ma zgody na uzależnienie sądów od organów władzy wykonawczej. Porządek prawny Rzeczypospolitej wskutek wejścia w życie zmiany ustawy o ustroju sądów powszechnych został pogwałcony w sposób nie dający się zaakceptować w demokratycznym państwie prawnym.
Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w Katowicach zaapelowała również do radców prawnych o dalsze uczestnictwo w działaniach mających na celu obronę ładu konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej.
Również 31 lipca Rada OIRP we Wrocławiu przyjęła uchwałę, w której rada z nadzieją przyjęła decyzję Prezydenta RP przekazania Sejmowi do ponownego rozpatrzenia ustaw o Sądzie Najwyższym i o KRS. Dostrzegając potrzebę ewolucyjnych zmian wymiaru sprawiedliwości, Rada OIRP uważa, że powinna być to przemyślana reforma systemowa, obejmująca nowelizacje zarówno ustaw ustrojowych, jak i regulacji przepisów proceduralnych.
W Sejmie
W poniedziałek, 17 lipca na zaproszenie parlamentarzystów, Maciej Bobrowicz, prezes KRRP wziął udział w wysłuchaniu dotyczącym ustaw o Sądzie Najwyższym i Krajowej Radzie Sądownictwa. Zgromadzonym posłom mówił:
Jestem radcą prawnym ponad 30 lat, wykonuję ten zawód bardzo długo. I jesteśmy tą pierwszą linią, do której trafiają Polacy ze swoimi problemami. I dotychczas, jeśli przychodził do mnie klient, którego prawa naruszono, czytaliśmy dokumenty, analizowaliśmy, ocenialiśmy szanse procesowe i podejmowaliśmy decyzję, czy z tą sprawą pójdziemy do sądu. A niezależny sąd z niezawisłymi sędziami wydawał wyrok. Tak było do dzisiaj. Ale jutro, jeśli przyjdzie do mnie klient (?) to sytuacja będzie wyglądała inaczej, ponieważ w sądach będą sędziowie wskazani przez polityków. O tym mówi ustawa o KRS. Więc cóż z tego, że będziemy mieli rację, jeśli po drugiej stronie będzie sędzia z wyboru polityków. I będzie tak nie tylko w przypadku Sądu Najwyższego. Czy będziemy mówili o wymiarze sprawiedliwości? Czy będziemy jednak mówili o wymiarze niesprawiedliwości. W tym wszystkim chodzi tylko o dwa słowa: niezależność i niezawisłość. To nie przywilej. To konstrukcja, która nie broni sędziów, radców prawnych czy adwokatów. To konstrukcja, która broni obywateli. Obywatel musi mieć gwarancję, że jeśli przyjdzie do mnie, będzie miał kontakt z niezależnym radcą prawnym, a jeśli pójdziemy do sądu, to wyrok wyda niezawisły sędzia!
Podczas wysłuchania w Sejmie Prezes KRRP wskazał również na inny, niebezpieczny zapis, dotyczący tego, jak Minister Sprawiedliwości może wpływać na niezależnych prawników.
Władza nie ma prawa wpływać na prawników. Dziś Minister Sprawiedliwości może kazać wszcząć postępowanie dyscyplinarne wobec każdego radcy prawnego i adwokata. Jeśli tak zrobi, przystępuje do postępowania dyscyplinarnego na prawach strony. Jeśli będzie niezadowolony z wyroku I i II instancji sądy dyscyplinarnego, składa kasację do Sąd Najwyższego. I dotychczas niezależni sędziowie Sądu Najwyższego wydawali wyrok. Ale jutro? Tak nie będzie. Zostanie stworzony mechanizm wpływania na niezależność pełnomocników poprzez stworzenie Izby Dyscyplinarnej, której skład będzie ustalał Minister Sprawiedliwości.
18 lipca Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji KRRP przekazał stanowisko dotyczące poselskiego projektu Ustawy o Sądzie Najwyższym. Wg OBSiLu, opiniowany projekt ustawy o Sądzie Najwyższym stanowi kolejny element wprowadzanej konsekwentnie w życie przez resort sprawiedliwości reformy sądownictwa, w ramach której dokonano już kompleksowych zmian ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, poprzez jej dwie nowelizacje oraz ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa. W istocie zmierzają one do podporządkowania sposobu sprawowania władzy sądowniczej organowi władzy wykonawczej ? ministrowi sprawiedliwości, wyposażanemu (poprzez kolejne nowelizacje wskazanych aktów prawnych), w niczym nieograniczone, ustawowe kompetencje do kreowania ? w wyniku podejmowania decyzji o charakterze personalnym ? obsady kluczowych stanowisk w sądach powszechnych.
20 lipca po raz drugi głos zabrało Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych kierując apel do Prezydenta RP. Zaapelowało o zastosowanie instytucji weta ustawodawczego wobec uchwalonych ustaw kształtujących system sądownictwa w Polsce, tj, ustawy o Sądzie Najwyższym, ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, ustawy o zmianie ustawy ? Prawo o ustroju sądów powszechnych. Prezydium KRRP wskazało, że systemowe rozwiązania zawarte w przyjętych przez parlament ustawach prowadzą do naruszenia gwarantowanej przepisami ustawy zasadniczej fundamentalnej zasady ustrojowej, zgodnie z którą sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Prowadzą one do umniejszenia pozycji ustrojowej władzy sądowniczej względem władzy ustawodawczej i wykonawczej. Zdecydowany sprzeciw budzi zwłaszcza skupienie w rękach Ministra Sprawiedliwości nieograniczonej władzy nad prezesami sądów, aparatem administracyjnym sądów oraz samymi sędziami czyniąc ich w praktyce urzędnikami władzy wykonawczej.
Niezależność władzy sądowniczej oraz powiązana z nią zasada niezawisłości sędziów mają służebne znaczenie wobec przysługującego każdemu prawa do rozpatrzenia jego sprawy przez sąd w sposób sprawiedliwy, jawny i bez nieuzasadnionej zwłoki. Wprowadzanie tak ważnych dla społeczeństwa zmian w systemie sądownictwa powinno być poprzedzone rzetelną konsultacją i dyskursem publicznym.
24 lipca Prezydent RP zawetował dwie ustawy. Krajowa Rada Radców Prawnych pozytywnie oceniła decyzję Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o zawetowaniu ustawy z dnia 12 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. o Sądzie Najwyższym. Jednocześnie Krajowa Rada Radców Prawnych wyraziła zaniepokojenie nowelizacją ustawy ? Prawo o ustroju sądów powszechnych w zakresie, w jakim stwarza ona zagrożenia dla niezależności sądów powszechnych i niezawisłości orzekających w nich sędziów.
W stanowisku z 26 lipca czytamy, iż demokratyczne państwo prawne opiera swój ustrój na zasadzie trójpodziału władzy. Tym samym przyjęte mechanizmy kontroli nad władzą sądowniczą nie mogą naruszać jej odrębności. W demokratycznym państwie prawnym istotą odrębności władzy sądowniczej jest orzekanie niezależnie od woli i programów ugrupowań politycznych oraz bez względu na interesy osób i organizacji zainteresowanych rozstrzygnięciem.
Niezawisłość sędziowska i niezależność sądów są fundamentem, na którym opiera się bezpieczeństwo prawne obywateli, szczególnie w sprawach, w których stroną są organy władz publicznych. Niezawisłość sędziowska nie jest przywilejem sędziów, lecz stanowi gwarancję realizacji praw podmiotowych obywateli, a w szczególności prawa do sądu. Dlatego też od wielu miesięcy samorząd zawodowy radców prawnych wyraża sprzeciw wobec wszelkich działań, które zmierzają w istocie do zanegowania zasad ustrojowych Rzeczypospolitej Polskiej, wynikających z Konstytucji RP.
Uważając, że obowiązkiem samorządu radców prawnych jest zabieranie głosu we wszystkich sprawach związanych z misją nałożoną na wykonywany przez nas zawód zaufania publicznego, KRRP uznała za niezbędny udział samorządu radców prawnych w debacie publicznej, dotyczącej zmian w organizacji i funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości. Obowiązkiem ustawowym Krajowej Rady Radców Prawnych jest również przedstawianie wniosków dotyczących faktycznych skutków obowiązywania przyjętych unormowań prawnych, w szczególności w zakresie prawa do niezależnego i bezstronnego sądu. Stanowienie dobrego prawa jest dzisiaj oczekiwane przez wszystkich obywateli. Każda zmiana prawa, a zwłaszcza reforma wymiaru sprawiedliwości, powinna być zatem poprzedzona pogłębioną analizą i możliwie szerokimi konsultacjami społecznymi, również z samorządami zawodów prawniczych. Dlatego też Krajowa Rada Radców Prawnych ? zgodnie ze swoimi kompetencjami ustawowymi ? zadeklarowała wolę uczestnictwa w procesie legislacyjnym w zakresie przygotowania dobrych rozwiązań dla polskiego wymiaru sprawiedliwości, uwzględniających interes obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie ze swoimi ustawowymi kompetencjami, samorząd radców prawnych zabierał głos na każdym etapie prac parlamentarnych dotyczących pozycji ustrojowej władzy sądowniczej.
Krajowa Rada Radców Prawnych podjęła szereg stanowisk, apeli, a także niejednokrotnie przedkładała szczegółowe analizy i opinie wskazujące na niekonstytucyjność proponowanych zmian dotyczących Krajowej Rady Sądownictwa, Sądu Najwyższego oraz ustroju sądownictwa powszechnego. Samorząd wyrażał sprzeciw wobec trybu procedowania powyższych projektów aktów normatywnych, jak i konkretnych rozwiązań w nich zawartych, w szczególności w stanowisku Krajowej Rady Radców Prawnych z 8 kwietnia 2017 r. czy też stanowiskach Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych z 17 lutego 2017 r., 20 kwietnia 2017 r., 13 lipca 2017 r. oraz 20 lipca 2017 r.
Krajowa Rada Radców Prawnych dziękuje członkom samorządu radcowskiego i wszystkim obywatelom, którzy w opowiedzieli się po stronie wartości konstytucyjnych i stanęli zdecydowanie w ich obronie.
Na jednej z kolumn gmachu Sądu Najwyższego można przeczytać paremię: ?Jeżeli ktoś nie czyni tego, co czynić powinien, uważa się, że czyni przeciwnie, ponieważ nie czyni?.
Krajowa Rada Radców Prawnych apeluje więc do Koleżanek i Kolegów o podejmowanie dalszych działań zmierzających do ochrony wartości kluczowych dla naszej misji zawodowej.
