Rozmowa z Maciejem Bobrowiczem, Prezesem Krajowej Rady Radców Prawnych.
Panie Prezesie, pandemia szaleje, zaskoczyła nas wszystkich…
Z historycznej obserwacji kryzysów naprawdę wiele można się nauczyć. Choćby tego, że do większości kryzysów należy się przygotowywać, kiedy pojawiają się daleko na horyzoncie. Planowanie zarządzania kryzysem w komfortowych warunkach, gdy nie ma presji czasu, a także niekontrolowanych emocji, które są nieodłącznym elementem towarzyszącym takim sytuacjom, daje podstawową korzyść ? dobre jakościowo decyzje. Dlatego, kiedy pojawiły się pierwsze zakażenia w Europie, stało się dla mnie jasne, że musimy przygotować się do nowej sytuacji. Opracowaliśmy procedury, regulaminy, pełnomocnictwa bankowe umożliwiające funkcjonowanie Prezydium i naszym pracownikom. Przeprowadziliśmy nawet próbę generalną pracy biura na odległość, zdiagnozowaliśmy problemy i je rozwiązaliśmy. Byliśmy gotowi dużo wcześniej niż inni.
To standard w organizacjach?
Zwykle nie. W sytuacjach krytycznych podejmujemy decyzje emocjonalnie, które zawsze są jakościowo gorsze od tych przemyślanych. Myślenie racjonalne i zachowanie zimnej krwi w sytuacjach kryzysowych jest szalenie trudne.
Z raportu prof. Ryszarda Sowińskiego, specjalisty w dziedzinie zarządzania kancelariami prawnymi, wynika, że kancelarie radcowskie mają się lepiej niż adwokackie[1].
To prawda. Po pierwsze kancelarie radcowskie oceniają bardziej optymistycznie swoją pozycję na rynku niż adwokackie. Po drugie nasze kancelarie już przed pandemią lepiej sobie radziły ? ich dochód netto był o ok. 15% wyższy niż w adwokackich.
Z czego to wynika?
Składa się na to kilka elementów. Pierwszy to lepsze przygotowanie do funkcjonowania na rynku. To wynik nie tylko aplikacji, lecz także jakości szkoleń dla radców z zakresu zarządzania kancelarią i marketingu, prowadzonych przez najlepszych ekspertów w Polsce. Drugi ? będący efektem pierwszego ? to dywersyfikacja klientów. Założenie, że przychody kancelarii pochodzą głównie ze spraw sądowych, leży u podstaw problemów takich kancelarii. To błąd strategiczny. Warto podkreślić, że w ubiegłym roku, na zlecenie KRRP, opracowano raport na temat strategii kancelarii na rynku. Wskazano w nim pożądane kierunki rozwoju radcowskich kancelarii. Strategia to podstawa działania każdego biznesu. Naszego też. Tak jak na wojnie. Wygrywają skuteczniejsze strategie.
Czyli można postawić tezę, że radcowie prawni są lepsi od adwokatów?
Kto jest lepszy, a kto gorszy, to temat wielu dyskusji środowiskowych. Są to jedynie dyskusje akademickie. Nie chcę ich prowadzić. Kiedy jednak przychodzi kryzys, wtedy jest moment prawdy? Właśnie taki moment nastąpił.
Zmieńmy temat ? co mają dziś robić radcowie prawni. Sytuacja jest niewesoła?
Powtarzanie sobie w kółko, że sytuacja jest niewesoła, w niczym nam nie pomoże i nie rozwiąże żadnego problemu.
Co zatem prezes samorządu radzi radcom prawnym?
Tak naprawdę nikt nie wie, jak sytuacja będzie wyglądać za miesiąc lub za pół roku. Jedno jest pewne: dziś celem numer jeden dla każdej kancelarii jest przetrwać. Za wszelką cenę. Za cenę renegocjowanych umów z pracownikami, za cenę maksymalnego ograniczania kosztów. Wiele lat temu przeżyłem to na własnej skórze. Wówczas ponad 100-proc. inflacja wywróciła rynek do góry nogami. Wynagrodzenia ryczałtowe zmienialiśmy co dwa tygodnie. Równie szybko deprecjonował się złoty. Jedno było dla mnie pewne ? bez klientów nie ma mnie na rynku. Zredukowaliśmy koszty do absolutnego minimum. I przetrwaliśmy. To mnie nauczyło, że nie można się poddawać.
A dziś co by pan radził innym?
Skorzystać z pomocy państwa, wykorzystać wszystkie możliwości, szukać nowych szans, nie upadać na duchu. To ostatnie jest najważniejsze. Jak się poddasz, nie masz szans.
Jak zatem ocenia pan dziś owe szanse?
Sądy nie będą zamknięte wiecznie. Rozwiązanie narosłych konfliktów wymagać będzie wiedzy prawników. Musimy przetrwać. Pojawią się też nowe nisze rynkowe.
Jakie na przykład?
Telemedycyna ? porady lekarskie i diagnozowanie chorych online. Nowe rozwiązania technologii komunikowania na odległość: sprzedaż i usługi online.
Jakie wyzwania staną przed prawnikami?
Pierwsze to wyzwanie technologiczne. Nowe środki komunikowania i prezentacji na odległość. Za chwilę powstaną prawdziwe e-sądy, a wideokonferencje z klientami staną się podstawą kompetencji profesjonalnego prawnika. Drugie to kompetencje miękkie. Mówię o nich do znudzenia od lat. Problemy klientów wymagać będą rozwiązywania ich w formie negocjacji i mediacji ? jako szybsze i bardziej efektywne. Nikt z klientów nie będzie płacić za wyrok, który zapadnie za trzy lata.
I co wówczas?
Mamy dwie drogi. Reaktywna ? czekamy, co się wydarzy, i proaktywna ? szukamy aktywnie drogi rozwoju. KRRP proponuje radcom webinaria z najlepszymi ekspertami w Polsce z zakresu marketingu czy zarządzania kancelarią. Będziemy je rozbudowywali o kolejne pozycje. Żeby przetrwać, musimy nauczyć się wielu nowych rzeczy. Jedni zainwestują czas i zalogują się na webinarium prof. Sowińskiego, żeby zdobyć szansę ? inni włączą w tym czasie telewizor. Kiedy opadnie pandemiczny kurz, zostaną na rynku ci pierwsi.
Co odpowie pan tym, którzy zarzucą, że opowiada pan piękne historie, które nijak mają się do prawdziwego życia?
Zapytałbym, ile czasu przeznaczyli na analizę tego, co można w tej sytuacji zrobić. Opowiedziałbym też historię radcy prawnego, który, będąc ekspertem w dyscyplinie niekojarzącej się z pieniędzmi, siedział w swojej nowo założonej kancelarii przy głównej ulicy dużego miasta. Można sobie wyobrazić, co czuł, kiedy minęły trzy miesiące i nie pojawił się żaden klient. I pewnie zakończyłoby się to zamknięciem kancelarii, gdyby nie pewien akt desperacji. Pod wpływem artykułu prasowego ów radca zadzwonił do dużej firmy, oferując swoją pomoc w rozwiązaniu problemu. Ten jeden telefon otworzył przed nim drogę do sukcesu. Dziś zatrudnia profesorów i wielu świetnych prawników.
Jak dziś działa samorząd?
Prezydium działa online, dyskutując i rozwiązując na bieżąco problemy. Widujemy się regularnie na wideokonferencjach. Pracuje nieformalny legislacyjny sztab kryzysowy. To szefowie OBSiL i radcowie prawni zatrudnieni w Biurze KRRP oraz eksperci, którzy pracują non stop. Non stop, ponieważ legislacyjne projekty pojawiają się na stronach sejmowych często w nocy, a zdecydowana większość z nich nie jest nam przekazywana do opiniowania. Dzięki ich legislacyjnej pracy udało się przeforsować wiele ważnych dla nas przepisów. 18 marca zwróciłem się do Prezesa Rady Ministrów o uwzględnienie radców prawnych w pakiecie pomocowym dla przedsiębiorstw. Najważniejsze było wtedy to, by w pierwszym pakiecie regulacji były ujęte kancelarie. Nie było to wcale oczywiste, ale udało się.
Co dziś jest najważniejsze?
Zdajemy sobie sprawę, że funkcjonowanie sądów jest kluczowe dla przyszłości kancelarii. Dlatego 24 kwietnia Prezydium KRRP wnioskowało o szybkie uruchomienie sądów ? w drodze rozpraw na odległość ? oraz nadawanie i odbieranie pism sądowych na odległość. Pierwsze już wywalczyliśmy, w drugiej sprawie walczymy. Niedziałające sądy to paraliż wymiaru sprawiedliwości i państwa.
Jak pan przeżywa to, co dzieje się wokół nas?
Smutne jest to, że w tych trudnych chwilach niektórzy ? dla pieniędzy lub władzy ? gotowi są poświęcić zdrowie
i życie innych. Budujące jest dla mnie zaś to, że wielu z nas pokazuje dziś prawdziwe człowieczeństwo i jest gotowych poświęcić dla dobra innych własne karierę, zdrowie i życie.
Niestety jest to mniejszość. Miałem szczęście poznać wielu z nich. Należy im się uznanie i szacunek, bowiem są rzeczy ważniejsze niż władza i pieniądze. n
Rozmawiał Krzysztof Mering
MACIEJ BOBROWICZ
Prezes Krajowej Rady Radców Prawnych
w latach 2007?2010, 2010?2013 i obecnie.
[1] W badaniu ?Koronawirus a rynek prawniczy? przeanalizowano sytuację kancelarii w trzecim i czwartym tygodniu (31 marca?16 kwietnia) epidemii. Raport Komisji Wspierania Rozwoju Zawodowego Krajowej Rady Radców Prawnych powstał we współpracy z Naczelną Radą Adwokacką i Wolters Kluwer Polska.
