26 kwietnia 2023 r. to sądny dzień dla przepisu art. 15zzs(1) ust. 1 pkt 4 ustawy covidowej1, zgodnie z którym w postępowaniu cywilnym w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego (z wyjątkiem spraw rozpoznawanych w składzie jednego sędziego i dwóch ławników). Tego dnia Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów Izby Pracy2 zdecydował, że w przypadku drugiej instancji ogranicza to prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy.
Zanim przyszła do nas epidemia COVID-19, zasadą w przypadku rozpatrywanej przez SN sprawy było rozpoznanie zażalenia przez sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, w składzie trzech sędziów na podstawie art. 767(4) § 1(1) k.p.c., albowiem zażalenie dotyczyło postanowienia sądu o nadaniu klauzuli wykonalności wyrokowi zaocznemu przeciwko wspólnikom spółki osobowej.
Zgodnie z wyżej wymienionym przepisem art. 15zzs(1) ust. 1 pkt 4 ustawy covidowej oraz w świetle tego, że od dnia 16 maja 2022 r. do odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej obowiązuje stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2[1], sąd orzekający w drugiej instancji powinien rozpoznać to zażalenie w składzie jednego sędziego, chyba że prezes sądu zarządziłby rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.
Co dokładnie powiedział SN?
Sąd w poszerzonym składzie podjął uchwałę, w myśl której rozpoznanie sprawy cywilnej przez sąd drugiej instancji w składzie jednego sędziego ukształtowanym na podstawie art. 15zzs(1) ust. 1 pkt 4 ustawy covidowej ogranicza prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), ponieważ nie jest konieczne dla ochrony zdrowia publicznego (art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP), i prowadzi do nieważności postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.), a także postanowił nadać uchwale moc zasady prawnej i ustalił, że przyjęta w uchwale wykładnia prawa obowiązuje od dnia jej podjęcia.
Na dzień 5 maja br. nie znamy uzasadnienia ww. uchwały, znamy natomiast szczegółowe motywy przekazania zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi SN i jest to ciekawa lektura dla każdego profesjonalnego pełnomocnika[2].
Co dalej?
Według doniesień prasowych już 28 kwietnia br., tj. dwa dni po publikacji ww. uchwały, część sędziów, np. Sądu Apelacyjnego w Warszawie, nie podzielając poglądu SN, dalej orzekała w składach jednoosobowych, podczas gdy np. w Sądzie Okręgowym Warszawa-Praga już w czwartek 27 kwietnia br. z wokandy spadły wszystkie sprawy odwoławcze, w których sąd miał orzekać w jednoosobowym składzie[3]. Rodzi się sporo wątpliwości – np. jak to jest w skali kraju oraz co zrobić ze sprawami, w których sądy orzekały 26 kwietnia br. ok. godz. 13, kiedy nie miały jeszcze szansy na zapoznanie się z uchwałą SN?
Bardzo prawdopodobne jest to, że czeka nas wielomiesięczny paraliż orzeczniczy nie tylko w typowych sprawach cywilnych, lecz także w sprawach gospodarczych, pracowniczych, ubezpieczeniowych i rodzinnych, dla którego alternatywą jest sankcja nieważności postępowania w tych przypadkach, gdzie sądy po 26 kwietnia br. zdecydowały się orzekać zgodnie
z ustawą covidową, a wbrew nowej zasadzie prawnej wynikającej z uchwały SN. Publikacja uzasadnienia na pewno jest potrzebna, jednak może nie usunąć znaków zapytania we wszystkich sprawach, zwłaszcza tych rozpatrywanych pomiędzy datą publikacji uchwały a datą publikacji jej uzasadnienia.
[1]1 Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2021 r.
poz. 2095 z późn. zm.).
2 Uchwała SN z dnia 26 kwietnia 2023 r., III PZP 6/22, LEX nr 3523123 (dalej: uchwała).
Zob. § 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 12 maja 2022 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. poz. 1028).
[2] Postanowienie SN z dnia 14 grudnia 2022 r., III PZP 4/22, źródło: https://www.sn.pl/sprawy/SiteAssets/Lists/Zagadnienia_prawne/AllItems/Postanowienie%20SN%20z%20dnia%2014%20grudnia%202022%20r.%20z%20uzasadnieniem%20(sygn.%20akt%20III%20PZP%204-22).pdf, [dostęp: 12 maja 2023 r.].
[3] M. Domagalski, Wokandy spadają, ale nie wszystkie sądy się z nią zgadzają, „Rzeczpospolita” z 20 kwietnia 2023 r., s. A9, dostęp: https://www.rp.pl/sady-i-trybunaly/art38408071-uchwala-7-sedziow-sn-wokandy-spadaja-ale-nie-wszystkie-sady-sie-z-nia-zgadzaja.
