Przegląd najważniejszych zmian w ustawodawstwie ostatnich dwóch miesięcy.
W komisjach
Sejm rozpoczął prace nad poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Kodeks karny (druk sejmowy nr 643), który przewiduje zwiększenie sankcji za naruszenie nietykalności cielesnej żołnierza, funkcjonariusza Policji lub funkcjonariusza Straży Granicznej w związku z wykonywaniem przez nich obowiązków służbowych do pięciu lat pozbawienia wolności. Zwiększenie kar ma na celu zdaniem wnioskodawców między innymi pełnienie funkcji prewencyjnej, co powinno przyczynić się do zmniejszenia liczby przestępstw związanych z tymi zachowaniami. Projekt przewiduje także objęcie przestępstw, o których mowa w art. 222, art. 223 lub art. 226 Kodeksu karnego, popełnionych przeciwko żołnierzowi, funkcjonariuszowi Policji lub funkcjonariuszowi Straży Granicznej w związku z wykonywaniem przez nich obowiązków służbowych, szczególnym trybem postępowania, jakim jest postępowanie przyspieszone. Projekt ustawy po przeprowadzeniu pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu został skierowany do Komisji Nadzwyczajnej ds. Zmian w Kodyfikacjach w celu rozpatrzenia.
Izba przeprowadziła pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 728). Kluczowym założeniem przedłożonej inicjatywy jest wprowadzenie do polskiego porządku prawnego możliwości złożenia tzw. ślepego pozwu. Zgodnie z proponowaną regulacją osoba dotknięta cyberprzemocą z anonimowego lub nieprawdziwego konta mogłaby zgłosić sprawę bezpośrednio do sądu, który z kolei zażądałby od administratora strony ujawnienia numeru IP sprawcy. Administrator strony będący usługodawcą lub przedsiębiorcą telekomunikacyjnym miałby obowiązek dostarczyć wymaganych informacji w terminie siedmiu dni. W razie niewywiązania się z tego obowiązku groziłaby mu kara grzywny w wysokości od 100 tys. zł do 1 mln zł. Postępowanie byłoby umarzane, jeśli usługodawca lub przedsiębiorca telekomunikacyjny nie dostarczyłby wystarczających informacji umożliwiających identyfikację pozwanego lub ich uzyskanie okazałoby się niemożliwe. Projekt przewiduje również zmiany w ustawie o świadczeniu usług drogą elektroniczną oraz w prawie komunikacji elektronicznej. Przyjęto, że okres vacatio legis wyniesie 12 miesięcy. Projekt ustawy został skierowany do Komisji Nadzwyczajnej ds. Zmian w Kodyfikacjach w celu rozpatrzenia.
Sejm zainicjował prace legislacyjne nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk nr 762), który ma na celu wprowadzenie nowego uprawnienia dla pracowników będących rodzicami do Kodeksu pracy – w postaci uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będą uprawnieni pracownicy będący rodzicami dzieci urodzonych przed 28. tygodniem ciąży lub z masą urodzeniową nieprzekraczającą 1000 g (tzw. wcześniaków), a także rodzice dzieci urodzonych między 28. a 37. tygodniem ciąży, których masa urodzeniowa przekracza 1000 g. Uprawnienie to obejmie również rodziców dzieci urodzonych po 37. tygodniu ciąży, pod warunkiem że spełnione zostaną określone kryteria związane z pobytem dziecka w szpitalu. Uzupełniający urlop macierzyński będzie płatny w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. W związku z proponowanymi zmianami w Kodeksie pracy, które przewidują wprowadzenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego wraz z przysługującym zasiłkiem macierzyńskim, uznano za zasadne, aby analogiczne rozwiązania dotyczyły również świadczenia rodzicielskiego, które pełni rolę odpowiednika zasiłku macierzyńskiego dla osób, które są nieubezpieczone lub niepracujące. Zgodnie z przepisem o wejściu w życie nowe rozwiązania mają zacząć obowiązywać trzy miesiące od dnia wejścia w życie ustawy.
Wejście w życie
5 października 2024 r. weszły w życie zmiany przewidziane w tzw. specustawie powodziowej, tj. ustawie z dnia 1 października 2024 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1473). Nowelizacja wprowadza szereg udogodnień dla osób poszkodowanych przez powódź, z których najważniejsze zostaną omówione poniżej. Zgodnie z nowelizacją osoby poszkodowane przez powódź, które posiadają kredyt mieszkaniowy i czasowo lub trwale utraciły możliwość korzystania z domu lub mieszkania, będą mogły skorzystać z bezzwrotnego wsparcia z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców. W ramach tej pomocy państwo pokryje spłatę rat kredytu na okres 12 miesięcy. Nowelizacja przewiduje również przyznanie zasiłku losowego w wysokości 1 tys. zł, który ma wesprzeć potrzeby edukacyjne dzieci poszkodowanych przez powódź, realizujących obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne lub uczniów. Wprowadzono także dodatkowy zasiłek opiekuńczy dla rodziców, którzy są zmuszeni do opieki nad dzieckiem z powodu zamknięcia placówki, takiej jak żłobek, lub braku możliwości skorzystania z usług niani. Zgodnie ze zmianami pracownicy poszkodowani w powodzi będą mieli prawo do dodatkowego płatnego urlopu w wymiarze do 20 dni, przeznaczonego na usuwanie skutków żywiołu. Pracodawca, który udzieli takiego urlopu, będzie mógł ubiegać się o zwrot kosztów wynagrodzenia oraz składek na ubezpieczenie społeczne za ten czas z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Gminy z obszarów dotkniętych powodzią otrzymają prawo pierwokupu lokali i budynków mieszkalnych znajdujących się na ich terenie. Zgodnie z art. 27a specustawy nieruchomości nabyte przez gminę, takie jak lokale mieszkalne oraz budynki mieszkalne jednorodzinne, staną się częścią mieszkaniowego zasobu gminy. Dodatkowo wprowadzono pakiet wsparcia związany z mieszkalnictwem. Z Funduszu Dopłat zostanie udzielone bezzwrotne wsparcie finansowe osobom poszkodowanym w wyniku powodzi, które pomogą w odbudowie lub naprawie ich mieszkań.
Od 1 listopada 2024 r. obowiązują rozwiązania zawarte w ustawie o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 863) wprowadzające tzw. wakacje składkowe, tj. urlop od składek na ubezpieczenia społeczne przez jeden miesiąc w ciągu roku dla najmniejszych firm. Z wakacji składkowych korzystać mogą osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych. Osoby korzystające z wakacji składkowych nadal pozostają uczestnikami systemu ubezpieczeń społecznych, co pozwoli uniknąć negatywnych konsekwencji wynikających z „czasowego wypadnięcia z systemu”, m.in. dla gromadzenia odpowiedniego stażu i kapitału emerytalnego. Korzystający z urlopu od składek zachowują też ciągłość ubezpieczenia chorobowego. Istotnym pozytywnym aspektem wprowadzanych regulacji jest brak konieczności formalnego zawieszenia własnej działalności w celu skorzystania z miesięcznego zwolnienia z obowiązku składkowego. W okresie wakacji składkowych składki mają być finansowane z budżetu państwa w ramach dotacji do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wskazać należy, że powyższe zwolnienia dotyczą przedsiębiorców, którzy pod względem wielkości i skali działalności spełniają warunki zbliżone do definicji mikroprzedsiębiorcy, tj. zatrudniają nie więcej niż dziewięciu pracowników oraz ich roczne przychody nie przekraczają 2 mln euro.
6 listopada 2024 r. to początek obowiązywania regulacji zawartych w ustawie o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz.U. poz. 1565), której głównym celem jest implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2118 z dnia 24 listopada 2021 r. zmieniającej dyrektywę 2009/103/WE w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności. Wśród najważniejszych zmienianych przepisów wymienić należy: (1) dostosowanie określeń użytych w ustawie do definicji „ruchu pojazdu” zawartej w ww. dyrektywie, (2) zapewnienie ochrony poszkodowanych lub uprawnionych do odszkodowania w razie niewypłacalności zakładu ubezpieczeń, w odniesieniu do szkód wynikających z wypadków drogowych w państwie członkowskim ich miejsca zamieszkania oraz w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie ich miejsca zamieszkania, (3) zmianę wysokości minimalnych sum gwarancyjnych w obowiązkowym ubezpieczeniu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz OC rolników. Istotne znaczenie z perspektywy prawa cywilnego będzie miało przede wszystkim wprowadzenie definicji „ruchu pojazdu” oraz „wprowadzenia pojazdu do ruchu” w szczególności pod kątem skutków wprowadzenia tych definicji dla stosowania art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych i obecnej wykładni art. 436 k.c., w tym dla modyfikacji przesłanek i zakresu odszkodowania z tytułu OC posiadacza pojazdu mechanicznego wynikających z utrwalonego orzecznictwa sądów cywilnych.
Łukasz Nykiel
