W poprzednim numerze „Radcy Prawnego” opisałem planowane zmiany m.in. w Kodeksie cywilnym, prawie wekslowym czy w prawie przedsiębiorców, podczas gdy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego1 zawiera w sobie również obszerny
pakiet w zakresie procedury administracyjnej.
Pierwszym ułatwieniem jest zniesienie obowiązku dołączenia do akt prokury lub pełnomocnictwa, jeżeli stwierdzenie przez organ administracji publicznej umocowania jest możliwe na podstawie publicznego wykazu, ewidencji lub innego rejestru, do którego organ ten ma dostęp drogą elektroniczną (nowy art. 33 § 5 k.p.a.).
Nowe doręczenie zastępcze
Uzasadnienie projektu wskazuje, że „obecnie obowiązujące regulacje w zakresie doręczeń nie regulują w pełni sytuacji, gdy siedziba osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej nie istnieje lub z innego powodu nie jest możliwa do ustalenia”[1].Stąd nowy art. 45a § 1 k.p.a. przewiduje, że w takich sytuacjach lub gdy adres siedziby został wykreślony z rejestru lub jest niezgodny z odpowiednim rejestrem i nie można ustalić miejsca prowadzenia działalności, pismo doręcza się osobie fizycznej upoważnionej do reprezentowania adresata także wtedy, gdy reprezentacja ma charakter łączny z innymi osobami. W razie niemożności ustalenia adresu osoby fizycznej upoważnionej do reprezentowania adresata pismo pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, które następuje z dniem sporządzenia przez organ administracji publicznej adnotacji o niemożności ustalenia adresu osoby fizycznej upoważnionej do reprezentowania adresata, co organ musiał utrwalić w aktach sprawy (art. 45a § 2‒4 k.p.a.).
Usprawnienia w mediacji
Projekt uściśla w art. 96a § 1a k.p.a., że sprawą, której charakter pozwala na przeprowadzenie mediacji, jest w szczególności sprawa rozstrzygana w ramach uznania administracyjnego, natomiast w drugim zdaniu art. 96b § 1 k.p.a. wskazuje, że zawiadomienie o możliwości przeprowadzenia mediacji może być dokonywane więcej niż raz oraz na każdym etapie postępowania. Uchylona zatem zostaje furtka do powrotu do mediacji później.
Jednocześnie art. 96b § 4 k.p.a. wprowadza konieczny wentyl bezpieczeństwa, który ma na celu uniknięcie obstrukcji w procedurze, a to w taki sposób, że organ administracji publicznej nie dokona w ogóle zawiadomienia, jeżeli z okoliczności faktycznych i prawnych wynika, że sprawa powinna być załatwiona niezwłocznie, lub jeżeli przeprowadzenie mediacji zmierzałoby jedynie do przedłużenia postępowania.
Umarzanie zawieszonych postępowań
Dodaje się nowe przepisy art. 97 § 4‒6 k.p.a., które wprowadzają trzyletni termin, po upływie którego postępowanie zawieszone z przyczyn obligatoryjnych, w oparciu o podstawy wymienione w art. 97 § 1 k.p.a., będzie ulegało umorzeniu, o ile nie będą sprzeciwiać się temu pozostałe strony oraz nie będzie zagrażało to interesowi społecznemu.
Decyzję o takim umorzeniu ma się pozostawiać w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia (art. 97 § 5 k.p.a.), natomiast to rozwiązanie w ogóle nie będzie miało zastosowania do postępowań administracyjnych wszczętych z urzędu (art. 97 § 6 w zw. z § 4 k.p.a.).
Decyzje hybrydowe
Zaledwie dwa nowe paragrafy (3 i 4) dodane do art. 109 k.p.a. mogą przyczynić się do dużej zmiany w praktyce postępowań administracyjnych. Albowiem na mocy ww. przepisów załączniki do decyzji wydanej w postaci papierowej będą mogły być doręczone na innym trwałym nośniku informacji za zgodą strony wyrażoną na piśmie albo ustnie do protokołu. Ma to wyeliminować aktualny brak takiej możliwości, który bywa szczególnie kłopotliwy zarówno dla organów, jak i stron w sytuacji dużej liczby załączników lub załączników wielkoformatowych, podczas gdy brak załączenia takich załączników na piśmie w obecnym stanie prawnym może być uznawany za uchybienie mające wpływ na rozstrzygnięcie sprawy[2].
Zmiany w zakresie pouczeń do postanowień
Zmiana wprowadzona w art. 52 § 3 p.p.s.a., w myśl której strona może wnieść skargę do WSA na decyzję lub postanowienie bez skorzystania z prawa do zwrócenia się do organu, który wydał decyzję lub postanowienie z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, w sytuacjach gdy przepisy przyznają jej takie prawo, konsekwentnie przebija się na grunt k.p.a. Artykuł 125 § 3 k.p.a. precyzyjnie wskazuje, że postanowienie, które może być zaskarżone do sądu administracyjnego, doręcza się stronie wraz z pouczeniem o dopuszczalności wniesienia sprzeciwu od postanowienia lub skargi oraz uzasadnieniem faktycznym i prawnym.
Zmiany w zakresie decyzji autokontroli organu
Korekta przepisu art. 132 k.p.a. bierze swój początek z orzecznictwa sądów administracyjnych[3]. Motywacją do zmiany jest to, że w obecnym brzmieniu przepisu art. 132 k.p.a. w sytuacji, w której odwołanie wniosły wszystkie strony, a organ administracji publicznej, który wydał decyzję, uzna, że to odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, może wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję. Z wykładni literalnej wynika, że organ może ograniczyć swoje rozstrzygnięcie jedynie do uchylenia decyzji, podczas gdy w sądownictwie ugruntowało się stanowisko, że organ, który podejmuje się weryfikacji decyzji własnej, jest zobowiązany załatwić sprawę w sposób pełny, czyli nie tylko uchylić własne rozstrzygnięcie, ale w to miejsce wydać decyzję taką, o którą wnioskuje strona[4]. W nowym stanie prawnym organ będzie mógł wydać nową decyzję (w której uchyli zaskarżoną decyzję w całości lub w części i w tym zakresie orzeknie co do istoty sprawy albo, uchylając tę decyzję, umorzy postępowanie), lub zmienić zaskarżoną decyzję.
Projekt wydłuża przy tym termin na wydanie decyzji w ww. trybie autokontroli z aktualnych 7 do 14 dni (nowy art. 133 k.p.a.).
Związanie organu pierwszej instancji wskazaniami organu odwoławczego
Uzasadnienie projektu potwierdza odnotowywanie dzisiaj zjawiska niewykonywania wytycznych organu odwoławczego przez organ pierwszej instancji[5]. Stąd nowy art. 139a § 1 k.p.a., w myśl którego organ odwoławczy przy ponownym rozpatrywaniu odwołania, w przypadku stwierdzenia nieuzasadnionego naruszenia przez organ pierwszej instancji obowiązku, który polega na nieuwzględnieniu:
1) wskazanych przez organ odwoławczy okoliczności, które należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy, o których mowa w art. 138 § 2 zdanie drugie,
lub
2) określonych przez organ odwoławczy wytycznych w zakresie wykładni przepisów prawa, które mogą znaleźć zastosowanie w sprawie, o których mowa w art. 138 § 2a
– zarządza wyjaśnienie przez organ pierwszej instancji przyczyn i ustalenie pracowników winnych naruszenia tego obowiązku (w ramach odrębnego postępowania[6]), a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających naruszeniu tego obowiązku w przyszłości.
Z kolei w myśl przepisu art. 139a § 2 k.p.a. taki pracownik organu podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa, jeżeli ze swojej winy doprowadził do naruszenia przez organ I instancji obowiązku, o którym mowa w § 1, i naraził ten organ na odpowiedzialność odszkodowawczą.
Zmianie ulega zakres definicji zaległej administracyjnej kary pieniężnej i doprecyzowuje w nowym art. 189i k.p.a., że zaległą administracyjną karą pieniężną jest kara niezapłacona w terminie 14 dni od dnia doręczenia stronie decyzji w sprawie administracyjnej kary pieniężnej, jeżeli decyzja stała się ostateczna, chyba że przepisy szczególne wskazują inny termin jej zapłaty.
Projekt dodaje też w przepisie art. 189k § 1 pkt 2 k.p.a. możliwość odroczenia terminu wykonania zaległej administracyjnej kary pieniężnej lub rozłożenie jej na raty także w stosunku do odsetek za zwłokę, jak również możliwość udzielania ulg z urzędu w zakresie administracyjnych kar pieniężnych (art. 189l § 1 k.p.a.).
Podsumowanie
Projekt jest na finiszu konsultacji publicznych, ponieważ Minister Rozwoju i Technologii w dokumencie dodanym do Rządowego Centrum Legislacji 18 czerwca 2024 r. na ponad 500 stronach odniósł się do wszystkich zgłoszonych w toku tychże konsultacji uwag[7]. Same zmiany niosą potencjał usprawnień procedury administracyjnej, pod warunkiem wszakże ich należytej recepcji przez organy administracji publicznej.
[1]1 Projekt ustawy z dnia 5 kwietnia 2024 r.; https://legislacja.gov.pl/docs//2/12383815/13050484/13050485/dokument662638.pdf [dostęp: 16 sierpnia 2024 r.]; dalej: projekt.
Uzasadnienie projektu,s.5.https://legislacja.gov.pl/docs//2/12383815/13050484/13050485/dokument662640.pdf [dostęp: 16 sierpnia 2024 r.].
[2]Ibidem, s. 9.
[3]Zob. np. wyrok NSA z dnia 16 stycznia 2015 r., I OSK 2521/13, LEX nr 1675519.
[4]Uzasadnienie projektu, s. 10.
[5]Ibidem, s. 11.
[6]Ibidem, s. 12.
[7] https://legislacja.gov.pl/projekt/12383815/katalog/13050490#13050490 [dostęp: 16 sierpnia 2024 r.].
