ETPCZ ogłosił w lipcu wyrok w sprawie m.k. i inni przeciwko polsce, w którym orzekł naruszenie europejskiej konwencji praw człowieka wobec uchodźców z Czeczenii1.
W marcu 2017 r., podczas akcji adwokatów z ORA w Warszawie i organizacji pozarządowych, skarżący próbowali po raz kolejny złożyć wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, jednak zostali odesłani przez Straż Graniczną na Białoruś.
Podobne praktyki trwające od wielu lat opisane zostały w raportach organizacji pozarządowych2. Doniesienia te potwierdzili także Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka3.
W wyroku stwierdzono, że ? wbrew tłumaczeniom polskich władz ? skarżący składali wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, jednak zostały one zignorowane. Trybunał podkreślił, że stanowiło to powszechną praktykę na przejściu granicznym w Terespolu.
W odniesieniu do naruszenia art. 3 konwencji (zakaz tortur) trybunał stwierdził, że skarżący dowiedli, że nie mogą uzyskać ochrony na Białorusi, oraz uprawdopodobnili, że w przypadku wydalenia do Rosji będą narażeni na tortury. W takiej sytuacji władze polskie powinny szczegółowo zbadać ich relacje i przyjąć ich na swoje terytorium.
Trybunał stwierdził również naruszenie zakazu zbiorowego wydalania cudzoziemców (art. 4 protokołu nr 4 do konwencji). Co prawda w sprawie każdego ze skarżących wydana została indywidualna decyzja o odmowie wjazdu, jednak polskie władze nie zbadały odpowiednio indywidualnej sytuacji każdego z nich, ignorując prośby o udzielenie ochrony.
Ponadto w wyroku wskazano, że uchodźcy nie mieli zapewnionego prawa do skutecznego środka odwoławczego. Cudzoziemcy od razu po doręczeniu im decyzji o odmowie wjazdu byli zawracani do Białorusi. Tymczasem w takiej sytuacji odwołanie powinno mieć automatyczny skutek zawieszający.
Jak stwierdzono w wyroku, władze polskie nie zastosowały się do zarządzenia tymczasowego trybunału, wydanego w czerwcu 2017 r. (tzw. interim measure oparty na art. 39 regulaminu trybunału), nakazującego umożliwienie skarżącym wjazdu do Polski i przyjęcia od nich wniosków o udzielenie ochrony. To również zostało uznane przez ETPCz za naruszenie konwencji.
Zasady zawarte w tym wyroku odnoszą się nie tylko do konkretnych spraw, ale mają zastosowanie do wszystkich podobnych sytuacji. Zatem prawidłowe wykonanie tego wyroku powinno obejmować całościową zmianę praktyki nieprzyjmowania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej od cudzoziemców.
Obecnie władze polskie mają możliwość skierowania wniosku o rozpoznanie sprawy przez Wielką Izbę ETPCz. Dość znamienny jest natomiast brak jakiejkolwiek reakcji polskich władz na rozstrzygnięcie trybunału. Jednocześnie, ze względu na stan epidemii, wstrzymany jest ruch kolejowy z Białorusią, więc z tego względu na przejście graniczne w Terespolu nie przybywają osoby, które chciałyby ubiegać się w Polsce o ochronę. Otwarta natomiast pozostaje kwestia, co się stanie, gdy na granicy znów zaczną pojawiać się uchodźcy.
1 Wyrok jest dostępny na stronie: http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-203840.
2 Na przykład: Helsińska Fundacja Praw Człowieka, ?Dostęp do procedury azylowej na zewnętrznych granicach Polski. Stan obecny i wyzwania do przyszłość?, dostępny na stronie https://www.hfhr.pl/dostep-do-procedury-azylowej-na-zewnetrznych-granicach-polski-stan-obecny-i-wyzwania-do-przyszlosc-raport-hfpc/; Human Rights
Watch: ?Polska: Ubiegający się o azyl zatrzymywani na granicy?, dostępny na stronie: https://www.hrw.org/pl/news/2017/03/01/300486.
3 Rzecznik Praw Obywatelskich, ?Wizytacja kolejowego przejścia granicznego w Terespolu?, https://www.rpo.gov.pl/pl/content/wizytacja-kolejowego-przejscia-granicznego-w-terespolu-wrzesien-2019; Biuro Rzecznika Praw Dziecka, ?Informacja o wynikach kontroli przeprowadzonej w dniu 10 stycznia 2017 r. na kolejowym przejściu granicznym Terespol?Brześć, obsługiwanym przez placówkę Straży Granicznej w Terespolu?, dostępny na: http://brpd.gov.pl/sites/default/files/informacja_o_wynikach_kontroli_przejscie_graniczne_terespol-brzesc.pdf.
