Konflikty w życiu prywatnym i zawodowym są nieuniknione. Można je pozostawić do rozpatrzenia sądowi albo dążyć do ich polubownego rozwiązania w drodze mediacji, negocjacji albo arbitrażu, czyli alternatywnych do procesu, pozasądowych metod rozwiązywania sporu. W niniejszym artykule ograniczę się do przedstawienia instytucji mediacji, a w szczególności mediacji zdalnej (e-mediacji), która może zapewnić stronie zawarcie porozumienia uwzględniającego jej potrzeby, a jednocześnie jest rozwiązaniem bezpiecznym w czasie zagrożenia epidemicznego.
Ze względu na wprowadzenie w Polsce stanu epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 sądy ograniczyły zakres swojej pracy, odwołały rozprawy i wstrzymały wysyłkę korespondencji sądowej. Większość rozpraw zostało odwołanych, a nowe terminy wyznaczane są na koniec tego roku lub na początek przyszłego. Zaległości w sądach rosną. Oznacza to, że rozpatrzenie sprawy przez sąd i uzyskanie orzeczenia przeciągnie się znacznie w czasie. Po wznowieniu pracy sądy będą potrzebowały wielu miesięcy, żeby uporać się z zaległościami. Jest to trudny czas dla stron. Jednak sąd to jedna z opcji rozwiązania sporu. Alternatywnym rozwiązaniem jest mediacja zdalna (e-mediacja), która może być prowadzona przy zachowaniu wszystkich zasad mediacji tradycyjnej (poufności, dobrowolności, akceptowalności), również za pomocą środków komunikowania się na odległość (online). Mediacja jest więc zatem jednym ze sposobów łagodzenia obecnego stanu ograniczenia w funkcjonowaniu sądów. Skierowanie sprawy do mediacji może pomóc stronom już dziś w ugodowym załatwieniu sporu. Pozwoli również na odciążenie sądów teraz i po wznowieniu przez nich pracy, a tym samym ograniczy przewlekłość postępowań sądowych.
TANIE I POLUBOWNE ROZWIĄZANIE KONFLIKTU
Ostatni okres pokazał, że wiele spraw da się załatwić za pośrednictwem internetu i w miarę normalnie funkcjonować. Dzięki niemu, pozostając w domu, możemy pracować, kupować, kontaktować się ze znajomymi i rodziną. Niestety nie przekłada się to na załatwianie spraw w drodze mediacji, a e-mediacja jest nadal mało znaną formą polubownego rozwiązania sporu. Natomiast różni się ona od mediacji tradycyjnej jedynie sposobem komunikacji stron i mediatora. E-mediacja wprowadza ułatwienia dla stron poprzez wsparcie jej rozwiązaniami informatycznymi, takimi jak telefon, e-mail czy wideokonferencja, która może być prowadzona za pomocą komunikatorów internetowych typu Skype czy Zoom. Oznacza to, że bez wychodzenia
z domu można załatwić sprawę polubownie, a strony biorą udział w posiedzeniu mediacyjnym wtedy, gdy mają na to czas, i w miejscu przez siebie wybranym. Wystarczy jedynie dostęp do internetu i zapewnienie pomieszczenia, w którym będzie możliwe zachowanie obowiązującej w mediacji zasady poufności.
Mediację cechuje mniejszy formalizm niż podczas procesu sądowego. Jej przebieg może zostać elastycznie dopasowywany do potrzeb stron. Jest też postępowaniem szybszym niż postępowanie sądowe. Zazwyczaj kończy się w ciągu jednego do trzech miesięcy. Koszty jej przeprowadzenia są też relatywnie nieduże i łatwe do skalkulowania w porównaniu z procesem, a jej jedynymi wymogami formalnoprawnymi są niejawność oraz poufność. E-mediacja zapewnia więc sprawność i szybkość przeprowadzenia mediacji, ale także obniża koszty. Te bowiem często obejmują jedynie wynagrodzenie mediatora (nie ma kosztów np. wynajmu sali, korespondencji czy przejazdów)[1].
Mediacja może być prowadzona właściwie w większości typów spraw, a w szczególności w sprawach cywilnych (rozwiązanie lub niewykonanie umowy, podział majątku, dział spadku, alimenty, ustalenie kontaktów z dzieckiem, zniesienie współwłasności), gospodarczych (sprawy o zapłatę, niewykonanie umowy), administracyjnych, pracy czy karnych.
Jeśli strony są gotowe do podjęcia rozmowy w drodze mediacji, mogą zgłosić wniosek o jej przeprowadzenie bezpośrednio do mediatora lub ośrodka mediacyjnego. Mediator dalej już zajmie się sprawą. Przy jego wyborze można posiłkować się listami mediatorów znajdującymi się na stronach sądów lub ośrodków mediacji, które poza danymi do kontaktu zawierają również dane dotyczące zawodu, jaki wykonuje mediator, jego doświadczenia mediacyjnego oraz specjalizacji. Na wybranego mediatora muszą wyrazić zgodę wszystkie strony sporu, tak jak na skierowanie sprawy do mediacji. Bez tych zgód mediator nie może prowadzić postępowania mediacyjnego.
W przeciwieństwie do postępowania sądowego mediator nie ma kompetencji władczych i nie rozstrzyga sporu. Natomiast ułatwia i pomaga stronom osiągnąć porozumienie, gdyż celem mediacji jest wypracowanie rozwiązania, które może zostać zaakceptowane przez wszystkie strony.
Za skierowaniem sprawy do mediacji przemawia również to, iż ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc ugody sądowej. Konieczność jej wykonania może być więc dochodzona również w postępowaniu egzekucyjnym. Oznacza to, że ugoda zawarta przed mediatorem wywołuje identyczne skutki materialnoprawne i procesowe jak ugoda zawarta przed sądem. Jest ona zatem tak samo ważnym i skutecznym dokumentem jak orzeczenie sądowe.
SZANSA NA POPRAWĘ KONTAKTÓW POMIĘDZY STRONAMI
Z uwagi na korzyści wynikające z mediacji, w tym również z e-mediacji, powinna być ona coraz częściej wykorzystywana jako metoda rozwiązywania konfliktów. Mediacja pozwala bowiem na szybkie i stosunkowo tanie załatwienie sprawy, sprzyja zrozumieniu przez strony rzeczywistych przyczyn sporu, ich potrzeb i oczekiwań, a także zmniejszeniu pomiędzy nimi negatywnych emocji. Ma to istotne znaczenie, gdy strony łączy długotrwała relacja (prywatna czy zawodowa). Mediacja jest więc szansą na utrzymanie, poprawę lub wznowienie kontaktów pomiędzy stronami.
Pomimo wszystkich zalet nadal rzadko korzystamy z tej instytucji, a warto, bo to strony najlepiej wiedzą, jakie rozwiązanie konfliktu je usatysfakcjonuje, a dzięki mediacji mogą osiągnąć porozumienie możliwe do zaakceptowania. Mediacje są zatem alternatywnym i efektywnym, w stosunku do postępowania sądowego, sposobem rozwiązywania sporów z uwagi na mniejszy formalizm oraz oszczędność czasu i pieniędzy. Mogą stać się skutecznym instrumentem ochrony prawnej interesów stron. n
[1] 1 Mediacja elektroniczna ? taniej, szybciej, wygodniej, ?Radca Prawny? nr 183/2019.
