WEDŁUG DANYCH POLSKIEGO ZWIĄZKU GŁUCHYCH1 W POLSCE JEST PONAD 100 TYS. OSÓB Z DYSFUNKCJĄ SŁUCHU. JEDNAKŻE JEST TO JEDYNIE INFORMACJA POGLĄDOWA. DUŻEJ TRUDNOŚCI W OKREŚLENIU DOKŁADNIEJSZEJ LICZBY OSÓB PRZYSPARZA BRAK OGÓLNIE PRZYJĘTEJ DEFINICJI GŁUCHOTY ORAZ KLASYFIKACJI DYSFUNKCJI. NINIEJSZY TEKST MA NA CELU UŁATWIENIE OBSŁUGI PRAWNEJ OSÓB Z DYSFUNKCJĄ SŁUCHU.
Często osoby z dysfunkcją słuchu nie są w stanie walczyć o swoje prawa, nie wiedzą, w jaki sposób i gdzie mogą szukać pomocy prawnej, nierzadko też są uzależnione od dostępności tłumacza. Misją zawodu radcy prawnego jest zapewnienie klientowi poczucia bezpieczeństwa i zrozumienia. Kierując się profesjonalizmem podczas kontaktu z klientem z dysfunkcją słuchu, należy mieć na uwadze poniższe wskazówki.
JAK NALEŻY OKREŚLAĆ OSOBY Z DYSFUNKCJĄ SŁUCHU?
Mówiąc o osobie z dysfunkcją słuchu, powszechnie i zamiennie stosuje się określenia głuchoniemy/niesłyszący, uważając słowo głuchy za obraźliwe. Tymczasem jest na odwrót. To właśnie określenia głuchoniemy i niesłyszący mają pejoratywny wydźwięk. Jest tak ze względu na fakt, iż nie każda z tych osób jest niema oraz całkowicie niesłysząca dźwięków. Większość z nich w komunikacji używa swojego głosu, co znacznie ułatwia rozmowę z osobami słyszącymi. Stopień odbioru dźwięków również jest zróżnicowany. Ponadto osoby te nierzadko korzystają z aparatów słuchowych lub implantów ślimakowych. Z tego też względu stosowne i właściwe jest stosowanie określenia głuchy lub osoba z dysfunkcją słuchu.
W JAKI SPOSÓB POROZUMIEWAJĄ SIĘ OSOBY Z DYSFUNKCJĄ SŁUCHU?
Znaczna część osób z dysfunkcją słuchu używa do komunikacji języka migowego. W Polsce oficjalnym ich językiem jest Polski Język Migowy[1]. Jednakże występuje w nim wiele regionalizmów; znaki migowe mogą różnić się między sobą w poszczególnych miastach. Przykładem mogą być odmienne znaki alfabetu, nazwy miast, liczby. Ponadto wypowiedź może zawierać indywidualne znaki. Dlatego wszystkie trudniejsze słowa i sformułowania powinno się wyjaśniać w sposób opisowy i za pomocą znaków alfabetu. Język migowy wymaga od rozmówcy używania mimiki twarzy i gestykulacji. Ekspresja zewnętrzna jest silnie rozbudowana.
KONTAKT Z GŁUCHYM KLIENTEM ? PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI
W trakcie bezpośredniej rozmowy w kancelarii/miejscu publicznym:
- nie zasłaniaj ust ? osoby posługujące się językiem migowym bardzo często potrafią czytać z ruchu warg,
w ten sposób nasza wypowiedź staje się dla nich bardziej zrozumiała, - mów powoli i wyraźnie, bez unoszenia głosu,
- utrzymaj kontakt wzrokowy z rozmówcą,
- w czasie rozmowy nie odwracaj głowy,
- bez skrępowania używaj mimiki i ruchów rąk ? pomagają one w prawidłowym zrozumieniu wypowiedzi,
- używaj prostych sformułowań i zdań,
- staraj się unikać słów abstrakcyjnych i ogólnikowych ? język migowy jest językiem bezpośrednim, dosłownie odzwierciedlającym rzeczywistość. Słowa takie jak: ?prawo?, ?przepis?, ?podatek? lub niemające swoich odpowiedników w języku migowym są abstrakcyjne, z kolei ?radca prawny?, ?adwokat? migane są tak samo jak ?prawnik? wraz z ruchem warg/wypowiedzią konkretnego zawodu,
- unikaj pisania swoich wypowiedzi na kartkach ? język polski foniczny (pisany) często jest dla osób g/Głuchych niezrozumiały i obcy. Dodatkowo język migowy ma odmienną gramatykę i strukturę zdania,
- g/Głusi bardzo często zwracają się do swoich rozmówców na ?ty? ? forma ta wynika z bezpośredniego i dosłownego charakteru języka migowego,
- g/Głusi znacznie skracają odległość ze swoim współrozmówcą ? to również wynika z cechy języka migowego, dla którego ciało i przedmioty nierzadko stanowią elementy języka,
- wszelkie czynności z udziałem tłumacza migowego, jeżeli to możliwe, powinno się zaplanować z wyprzedzeniem,
- jeżeli rozmowa odbywa się w obecności tłumacza języka migowego, kieruj swoje wypowiedzi bezpośrednio do klienta. Tłumacz, w przeciwieństwie do tłumacza fonicznego, będzie znajdował się obok ciebie, czyli naprzeciwko klienta[2],
- spotykając się z klientem w miejscu publicznym, wybierz takie, które ma zamontowaną pętlę indukcyjną lub system FM, dzięki temu zapewnisz mu komfort rozmowy.
Kontakt przez telefon:
- jeżeli dysfunkcja słuchu jest znaczna, staraj się kontaktować za pomocą SMS-ów lub e-maili. W wiadomości również posługuj się prostymi słowami.
Konkludując, w celu zobrazowania charakterystyki języka migowego poniżej podano przykład wypowiedzi pisemnej osoby g/Głuchej[3]:
?Jestem na urlopie 5 dni, bo pogoda odwołanie. Mocno wieje wiatr pada śnieg i mróz. Wczoraj w kinie bardzo mi się podoba tytuł Hugo jak marzenia. Po obiad jestem głodna. Po kolacji w KFC?.
Jeżeli wypowiedź jest niezrozumiana, dopytaj, zadając pytania, czy teraz jest na urlopie albo do kiedy jest na urlopie, a nie do kiedy przebywa na urlopie.
Jak zwrócić na siebie uwagę?
Jeżeli osoba jest w bliskiej odległości:
- delikatnie pomachaj ręką,
- dotknij ręką ramienia.
Jeśli osoba znajduje się w znacznej odległości:
- włącz i wyłącz światło,
- tupnij nogą.
PRZEŁAMAĆ BARIERY
Podsumowując, podstawową kwestią kontaktu z klientem z dysfunkcją jest pokonanie strachu przed językiem migowym, strachu jego nieznajomości. Te proste wskazówki pozwolą przełamać bariery komunikacyjne, a przede wszystkim zapewnią osobie z dysfunkcją słuchu poczucie chęci pomocy w walce o jej prawa. n
W literaturze przedmiotu można spotkać pisownię słowa głuchy w formie g/Głuchy. Oznacza ono określenie ogólne osób z dysfunkcją słuchu zarówno tych utożsamiających się z kulturą Głuchych, jak i tych, którzy jej nie kultywują. Warto
w tym miejscu zauważyć, iż głusi jako jedyni wykształcili elementy odrębnej kultury, do których należą: język, sztuka, savoir-vivre, sport. Autorka opowiada się za powyższą pisownią.
[1] Polski Język Migowy (PJM) ? jest naturalnym językiem g/Głuchych w Polsce. Analogicznie do języków fonicznych wyszczególnia się języki migowe, np. Francuski Język Migowy (LSF), Amerykański Język Migowy (ASL), Brytyjski Język Migowy (BSL) itd.
[2] Rejestr tłumaczy Polskiego Języka Migowego, systemu językowo-migowego i sposobu komunikowania się osób głuchoniewidomych (SKOGN), jest prowadzony przez każdy urząd wojewódzki. Lista tłumaczy języka migowego jest dostępna na stronie Polskiego Związku Głuchych, w tym na stronach poszczególnych oddziałów związku, i Centrum Edukacji Języka Migowego. Istnieje również możliwość skorzystania z pomocy tłumacza języka migowego za pośrednictwem wideotłumaczenia.
[3] Za: K. Jachimowska, Komunikacyjne aspekty tekstów pisanych przez osoby z dysfunkcją słuchu, Łódź 2013, s. 120.
