DORĘCZENIA „NA NOWO” nieprzemyślane przez ustawodawcę

Trudno zaprzeczyć stwierdzeniu, że idea wykorzystywania narzędzi teleinformatycznych w procesie sprawowania wymiaru sprawiedliwości jest słuszna. Biorąc jednak pod uwagę wprowadzany przez ustawodawcę chaos legislacyjny i organizacyjny związany z regulacjami dotyczącymi doręczania pism sądowych za pośrednictwem Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych i niedostosowanie struktury portalu do potrzeb nowych zadań spełnianych przez ten portal ? idea ta nie może być realizowana w sposób, który bezpośrednio zagraża bezpieczeństwu obrotu prawnego.

Po wielu miesiącach prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy ? Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw Sejm ostatecznie zdecydował, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich sąd będzie dokonywał doręczeń profesjonalnym pełnomocnikom poprzez zamieszczanie pism sądowych w Portalu Informacyjnym Sądów Powszechnych. Przepisy nakładające na sądy ten obowiązek weszły w życie 3 lipca, wywołując niespotykany od lat chaos w wymiarze sprawiedliwości.

Brak niezbędnych rozwiązań technicznych

Przepisy, które zdaniem ustawodawcy miały zapobiec spowolnieniu i blokowaniu orzekania przez epidemię ? doprowadziły jedynie do zagrożenia interesów klientów profesjonalnych pełnomocników i samych pełnomocników. Decydując się na dokonanie tak rewolucyjnych zmian w zakresie dokonywania doręczeń w postępowaniu cywilnym, ustawodawca nie wziął pod uwagę konieczności skonsultowania projektowanych przepisów z administratorem portalu. Trudno w takiej sytuacji o skuteczne wypracowanie w tak krótkim czasie niezbędnych rozwiązań technicznych i organizacyjnych, zapewniających bezpieczne ? a tym samym konstytucyjne ? zorganizowanie ?na nowo? procesu doręczeń pism sądowych.

Już od chwili rozpoczęcia prac legislacyjnych nad projektem, który zmienia sposób doręczeń pism sądowych, przedstawiciele KRRP brali udział w zwalczaniu wielu proponowanych przez ustawodawcę, lecz nieakceptowalnych przez profesjonalnych pełnomocników rozwiązań. Jednym z postulatów samorządu było wskazanie w ustawie zmieniającej wydłużonego vacatio legis, umożliwiającego lub przynajmniej ułatwiającego techniczne przystosowanie całego zaplecza cyfrowego, na którego podstawie Portal Informacyjny mógłby zostać dostosowany do zaprojektowanych przez ustawodawcę zmian. Określony ostatecznie na dwa tygodnie okres między ogłoszeniem ustawy a jej wejściem w życie siłą rzeczy nie był wystarczający na wykonanie takich prac.

? Zrobiliśmy wszystko, aby ostatecznie uchwalony projekt ustawy wprowadzający obowiązek doręczania pism w postępowaniach przy pomocy sądowego portalu informacyjnego był jak najmniej dotkliwy dla wszystkich pełnomocników, którzy zetkną się z tym nowym sposobem doręczeń pism procesowych ? wskazuje prof. dr hab. Rafał Stankiewicz, kierownik Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych. ? Niestety ostateczny kształt regulacji wprowadzonej w tak krótkim czasie, po wejściu w życie ustawy, daleko odbiega od naszych postulatów. Nie kwestionujemy konieczności rozwoju narzędzi teleinformatycznych w postępowaniach sądowych, niemniej regulacje takie nie powinny zagrażać bezpieczeństwu obrotu prawnego, ich wprowadzenie zaś powinno być poprzedzone stosownym vacatio legis, dającym możliwość przygotowania się sądów i pełnomocników do nowej rzeczywistości.

Potwierdzeniem powyższego są nieodosobnione sytuacje, w których prezesi różnych sądów w kraju wydają rekomendacje niedokonywania doręczeń za pośrednictwem portalu do czasu dostosowania jego funkcjonalności do zmienionych regulacji prawnych. Wygląda na to, że ustawodawca nie zdaje sobie sprawy, jak skomplikowanym technicznie przedsięwzięciem jest zsynchronizowanie różnych systemów sądowych z portalem, zapewniające skuteczne i przejrzyste dokonywanie doręczeń w postępowaniu cywilnym. Choć na kilka dni przed wejściem w życie przepisów Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało instrukcje dotyczące funkcjonowania portalu po zmianie przepisów, okazało się, że instrukcje te nie odpowiedziały na wiele pytań i wątpliwości związanych ze sposobem dokonywania doręczeń. Okoliczność ta i brak perspektywy dostosowania funkcjonalności portalu do czasu wejścia w życie zmienionych przepisów skłoniły Prezydium KRRP do zajęcia na początku lipca oficjalnego stanowiska, w którym wezwano do natychmiastowego zainicjowania działań legislacyjnych i organizacyjnych, mających na celu wstrzymanie stosowania wprowadzanych w życie rozwiązań do czasu stworzenia funkcjonalności portalu na poziomie gwarantującym realizację jego nowych zadań.

Zespół roboczy KRRP zbiera uwagi o portalu

Od momentu uchwalenia ustawy zmieniającej system doręczeń w k.p.c. pytania i wątpliwości natury prawnej i technicznej związanej z portalem są zbierane i opracowywane przez Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji KRRP i na bieżąco przedstawiane Ministerstwu Sprawiedliwości oraz administratorowi portalu. KRRP stworzyła także zespół roboczy, którego zadaniem jest zbieranie informacji o problemach w działaniu portalu, zgłaszanych przez radców prawnych. Wszystkie uwagi, propozycje i wątpliwości związane z działaniem portalu mogą być wysyłane na specjalnie utworzony adres portal@kirp.pl.

Na zaproszenie działającego przy MS koordynatora ds. informatyzacji sądownictwa powszechnego Krajowa Izba Radców Prawnych wskazała również swoich przedstawicieli, którzy reprezentują samorząd w zespole odpowiedzialnym za nadzorowanie doręczeń za pośrednictwem portalu. Podczas spotkania inicjującego prace zespołu, które odbyło się 21 lipca, omówiono bieżące problemy związane z funkcjonowaniem portalu oraz przedstawiono pomysły na jego rozwój, także te sygnalizowane od dawna przez KRRP. Jedną z omówionych na spotkaniu i zaplanowanych do wprowadzenia do połowy września zmian w portalu jest dodatkowa funkcjonalność w postaci dedykowanej zakładki lub okna służącego tylko dokonywaniu doręczeń pism sądowych. Dzisiaj takiej funkcjonalności portal jest pozbawiony, co samo w sobie przeczy możliwości jego skutecznego wykorzystywania jako narzędzia służącego dokonywaniu skutecznych doręczeń. To podstawowy krok, jaki powinien zostać postawiony w związku z koniecznością technicznego odzwierciedlenia w portalu tradycyjnego systemu doręczeń dokonywanych od lat przez operatora pocztowego.

Uruchomienie nowego systemu doręczeń pism sądowych za pośrednictwem portalu informacyjnego wywołało liczne wątpliwości interpretacyjne i wyzwania techniczne. Wystarczy wskazać, że obecnie w portalu zarejestrowanych jest przeszło 60 mln spraw, w których zamieszczonych jest blisko 300 mln dokumentów, a tempo przyrostu danych to mniej więcej milion dokumentów tygodniowo (stan na 20 lipca). ? Działamy nadal, kontaktując się z właściwymi podmiotami odpowiedzialnymi za wdrożenie tego systemu, aby poprawiać jego funkcjonalność i gwarantować pewność doręczeń. Mamy nadzieję, że nasze postulaty zostaną uwzględnione w możliwie najkrótszym czasie ? podsumowuje prof. Rafał Stankiewicz.