Losy ustawy z 4 kwietnia 2025 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw1 (dalej: ustawa lub nowelizacja) wydawały się być przesądzone. A tymczasem w ostatnich dniach na oddanie tego tekstu do redakcji okazało się, że być może nic po niej nie zostanie dla potomności.
Projekt po raz pierwszy wpłynął do Sejmu RP i został przekazany do pierwszego czytania 19 listopada 2024 r., po czym został skierowany do Komisji Finansów Publicznych oraz Komisji Zdrowia[1]. Komisje pracowały do 19 marca br., kiedy to projekt ustawy został skierowany do drugiego czytania w Sejmie, skąd znów wrócił do ww. komisji. Finalnie ustawa została przegłosowana podczas trzeciego czytania w Sejmie 4 kwietnia przy 213 głosach oddanych za nowelizacją (głównie KO oraz TD) oraz 190 głosach przeciw (PiS, Lewica i Razem). Podkreślenia wymaga przy tym, że aż 25 posłów wstrzymało się od głosu, a 32 posłów nie głosowało[2].
W dniu 23 kwietnia było już jasne, że Senat RP nie wniósł żadnych poprawek do ustawy i w zasadzie wszyscy przygotowywali się już na wejście zmian w życie. Tymczasem 5 maja Prezydent RP spotkał się z przedstawicielami strony społecznej Rady Dialogu Społecznego i zgodnie z informacją uzyskaną od szefowej Kancelarii Prezydenta RP minister Małgorzaty Paprockiej „ze strony reprezentującej pracowników płynęły jednoznaczne głosy o niepodpisywanie ustawy przez Prezydenta, głosy wśród reprezentantów pracodawców były bardziej podzielone, ale wszyscy zwracali uwagę na to, że ustawa została uchwalona bez jakichkolwiek konsultacji społecznych”[3]. Minister Paprocka oceniła również, że ta ustawa budzi bardzo poważne wątpliwości w zakresie sprawiedliwości społecznej i jest z zasadami konstytucyjnymi wprost sprzeczna[4].
Ostatecznie 6 maja Prezydent Andrzej Duda – działając na podstawie art. 122 ust. 5 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. – odmówił podpisania ustawy i przekazał ją Sejmowi do ponownego rozpatrzenia[5].
Jakie zmiany doczekały się weta Prezydenta RP?
Jak wskazuje ustawodawca, nowelizacja ma dwa cele – uporządkowanie oraz uproszczenie zasad rozliczania składki zdrowotnej (dalej: SZ) dla przedsiębiorców oraz obniżenie wysokości SZ, szczególnie dla przedsiębiorców o niskich i średnich dochodach, a to wszystko już od 1 stycznia 2026 r.[6] Główny przepis ulegający zmianom to art. 81 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: u.ś.o.z.)[7]. Propozycja ustawy dla przedsiębiorców rozliczających podatek według skali podatkowej oraz w formie podatku liniowego (jak również dla rozliczających dochód z kwalifikowanych praw własności intelektualnej)[8] polega głównie na wprowadzeniu dwuelementowej podstawy wymiaru SZ, tj. części tzw. zryczałtowanej – obliczanej jako 9% od 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę (czyli obecnie kwoty 4666 zł)[9] oraz części tzw. urealnionej, obliczanej w przypadku osiągnięcia dochodów powyżej 1,5-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”[10]. Składka zdrowotna wyniosłaby zatem dzisiaj dla takich przedsiębiorców 314,95 zł – 9%*(75% x 4666 zł) miesięcznie w części zryczałtowanej oraz 4,9% od nadwyżki dochodu ponad kwotę 12 823,77 zł (1,5 x 8549,18 zł)[11].
Natomiast w przypadku przedsiębiorców opłacających podatek dochodowy w formie zryczałtowanej, czyli tzw. ryczałtowców, część urealniona będzie obliczana dopiero, gdy przychód z działalności gospodarczej przekroczy trzykrotność ww. przeciętnego wynagrodzenia[12], czyli aktualnie ponad 25 647,54 zł[13]. Tacy przedsiębiorcy mają zapłacić w myśl nowego przepisu art. 79b u.ś.o.z. dodatkowe 3,5% podstawy wymiaru składki, o której mowa w art. 81 ust. 2hh pkt 2 i ust. 2hj u.ś.o.z., czyli od nadwyżki ww. kwoty przychodu.
Dodatkowo ustawa przewiduje również niższą, zryczałtowaną SZ dla osób stosujących opodatkowanie w formie karty podatkowej oraz dla osób współpracujących z przedsiębiorcami, która wyniesie dla tych osób równowartość 9% od 75% minimalnego wynagrodzenia[14].
W tym stanie rzeczy konieczne jest utrzymanie obowiązku rocznego rozliczenia SZ, natomiast ustawa daje także nowe możliwości dla ZUS-u w przypadku, gdyby jakiś przedsiębiorca nie chciał się z niego wywiązywać. ZUS będzie mógł wówczas ustalić miesięczną składkę na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy wymiaru wynoszącej 150% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego pierwszego dnia roku kalendarzowego[15].
Last but not least, w ramach reformy składki zdrowotnej, zmiany ustaw o PIT[16] i ustawy o ryczałcie[17] ustawodawca likwiduje możliwość rozliczenia w podatku dochodowym (zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów lub odliczenia od dochodu/przychodu/podatku) części zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej opodatkowanej: 19% podatkiem liniowym, ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych lub kartą podatkową[18].
Ustawodawca wskazuje oszczędności dla ok. 2,45 mln przedsiębiorców osiągających niskie i średnie dochody. Straci natomiast ponad 130 tys. najlepiej zarabiających ryczałtowców, których dosięgnie progresywny charakter SZ, zaś łączny koszt dla państwa szacowany jest na 4,626 mld zł w warunkach 2026 r.[19]
Co dalej po wecie?
Aby ustawa zawetowana przez Prezydenta RP weszła w życie, konieczne jest jej ponowne uchwalenie przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów[20]. Mając jednak na względzie wszystkie okoliczności i wyniki głosowania w Sejmie, obalenie weta Prezydenta RP w tym przypadku może się okazać bardzo trudne w realizacji. Ma na to wpływ co najmniej kilka czynników, w tym niewielka przewaga aktualnej większości parlamentarnej nad opozycją, jak również brak jednolitego poparcia dla przedmiotowej ustawy w szeregach partii tworzących obecną koalicję rządzącą. Nie można jednak wykluczyć takiego scenariusza, w którym ten sam projekt (w lekko odświeżonej wersji) zostanie przedłożony po zmianie na stanowisku Prezydenta RP, która jest w tym roku nieuchronna wskutek końca drugiej kadencji Prezydenta RP Andrzeja Dudy, co może zapowiadać niedawny wpis Premiera RP Donalda Tuska na platformie X[21]. Stąd też opisane zmiany w składce zdrowotnej mogą do nas wrócić jak bumerang i to dość szybko.
PRZEMYSŁAW KOSIŃSKI
radca prawny, OIRP w Toruniu
[1]1 https://orka.sejm.gov.pl/opinie10.nsf/nazwa/838_u3/$file/838_u3.pdf [dostęp: 10 maja 2025 r.].
https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=838 [dostęp: 10 maja 2025 r.].
[2] https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/Glosowanie.xsp?posiedzenie=32&glosowanie=17 [dostęp: 10 maja 2025 r.].
[3] https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wydarzenia/prezydenckie-weto-do-ustawy-o-swiadczeniach-opieki-zdrowotnej-finansowanych-ze-srodkow-publicznych,101266 [dostęp: 10 maja 2025 r.].
[4] Ibidem.
[5] Ibidem.
[6] Uzasadnienie ustawy, s. 3, https://orka.sejm.gov.pl/Druki10ka.nsf/0/F4CBA2DDE0195663C1258BDA00613F82/%24File/838.pdf [dostęp: 10 maja 2025 r.].
[7] Dz.U. z 2024 r. poz. 146 z późn. zm.
[8] Zob. art. 30ca ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 163 z późn. zm.).
[9] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 września 2024 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2025 r. (Dz.U. poz. 1362)., https://sip.lex.pl/#/act/22044029/441914423?directHit=true&directHitQuery=Minimalne%20wynagrodzenie%20za%20prac%C4%99&searchPit=2025-05-10 [dostęp: 10 maja 2025 r.].
[10] Uzasadnienie ustawy, s. 4.
[11] Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 22 stycznia 2025 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w czwartym kwartale 2024 r.
(M.P. z 2025 r. poz. 84), https://sip.lex.pl/#/act/22103366/441931800/przecietne-miesieczne-wynagrodzenie-w-sektorze-przedsiebiorstw-wlacznie-z-wyplatami-z-zysku-w…?cm=URELATIONS&searchPit=2025-05-10 [dostęp: 10.05.2025 r.].
[12] Art. 1 pkt nowelizacji wprowadzający nowy art. 81 ust. 2ha–2hl u.ś.o.z.
[13] Obwieszczenie Prezesa GUS z dnia 22 stycznia 2025 r.
[14] Uzasadnienie ustawy, s. 6.
[15] Ibidem.
[16] Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 163 z późn. zm.).
[17] Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 776 z późn. zm.).
[18] Uzasadnienie ustawy,s. 7; zob. również art. 2 i 4 nowelizacji.
[19] Ocena skutków regulacji, s. 3–4, https://orka.sejm.gov.pl/Druki10ka.nsf/0/F4CBA2DDE0195663C1258BDA00613F82/%24File/838.pdf [dostęp: 10 maja 2025 r.].
[20] Art. 122 ust. 5 Konstytucji RP.
[21] https://x.com/donaldtusk/status/1919738244347879465 [dostęp: 10 maja 2025 r.].
