Liczba realizowanych projektów w ramach działalności samorządu radców prawnych – jak przekonują jego przedstawiciele – nigdy nie była tak duża. Chodzi o działania wspierające radców prawnych w wykonywaniu zawodu, jak i te służące wszystkim obywatelom. W świetle tak postawionych założeń – opartych na ustawowych zadaniach samorządu – upłynął 2023 r.
Ostatnie 12 miesięcy w samorządzie to czas pełen wyzwań, osiągnięć i adaptacji na wielu płaszczyznach – do zmieniających się realiów gospodarczych, ekonomicznych czy politycznych. Samorząd realizował swoje zadania i obowiązki służące radcom prawnym oraz obywatelom. Wspierał radców przy wykonywaniu zawodu, doskonaleniu zawodowym czy integrowaniu. Środowisko radców prawnych działało także na rzecz obywateli, budując świadomość prawną oraz rozpoznawalność zawodu radcy prawnego.
2023 rok był rokiem wielu projektów – ważnych bez względu na ich skalę. Był to pierwszy rok obowiązywania zmienionych w 2022 r. zasad etyki i wykonywania zawodu – pozwalający na wyciągnięcie pierwszych wniosków, że zmiany były ważne i potrzebne. W ostatnich miesiącach weryfikacji poddano także istotne przepisy samorządowe – związane z doskonaleniem zawodowym czy regulaminem odbywania aplikacji radcowskiej. Niemal jednogłośnie opowiedziano się za utrzymaniem punktów szkoleniowych weryfikujących obowiązek doskonalenia radców. Natomiast aplikacja radcowska ma być jeszcze bardziej praktyczna, ułatwiająca zdanie egzaminu zawodowego i jeszcze lepiej przygotowująca do wykonywania zawodu radcy prawnego.
Z każdym miesiącem poszerzała się oferta szkoleniowa samorządu – zarówno w okręgowych izbach radców prawnych, jak i na poziomie krajowym, na którym na niespotykaną dotąd skalę rozbudowano platformę szkoleniową e-KIRP. Z platformy korzysta dzisiaj ponad 20 tys. radców prawnych i aplikantów radcowskich.
Przedstawiciele samorządu organizowali lub brali udział w debatach publicznych dotyczących stanowienia i stosowania prawa. W mijającym roku z wielkim sukcesem odbył się współorganizowany przez Krajową Izbę Radców Prawnych
III Kongres Prawników Polskich, podczas którego przedstawiono
pakiet ustaw mających na celu zbudowanie nowoczesnego i sprawnego wymiaru sprawiedliwości. W ramach Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych zaopiniowano dziesiątki projektów aktów prawnych. Wiele pracy włożono w walkę dotyczącą konieczności podwyższenia stawek radców prawnych – świadczących pomoc prawną zarówno z wyboru, jak i z urzędu.
W 2023 r. Krajowa Izba Radców Prawnych przewodniczyła Ogólnopolskiemu Porozumieniu Samorządów Zawodów Zaufania Publicznego. W jego ramach wypowiadano się publicznie na tematy zagrażające samorządności w Polsce. Podsumowaniem przewodnictwa KIRP była zorganizowana w Warszawie, po raz pierwszy w historii, konferencja zawodów zaufania publicznego, w której udział wzięli przedstawiciele kilkunastu różnych zawodów zaufania. Po raz drugi odbył się w ramach porozumienia rodzinny piknik zawodów zaufania publicznego.
Prężnie działało także przez cały rok Centrum Koordynacji Pomocy Prawnej udzielające pomocy pro publico bono na rzecz obywateli ukraińskich dotkniętych działaniami wojennymi na terenie Ukrainy. Średnio centrum udziela ok. tysiąca porad prawnych miesięcznie.
W 2023 r. kontynuowano kampanię promocji zawodu pod hasłem „Problemy prawne? Nie szukaj ucieczki, szukajradcy.pl”.
Szacuje się, że informacje z kampanii, promujące także ogólnopolską wyszukiwarkę szukajradcy.pl, dotarły do ponad 18 mln Polaków. Zgodnie z decyzją Krajowej Rady Radców Prawnych, podjętą jeszcze w grudniu 2022 r., rozpoczęto także skomplikowany proces rebrandingu KIRP oraz zawodu radcy prawnego.
Jedną z najistotniejszych prac w mijającym roku jest również budowa Centralnego Systemu Obsługi Radców Prawnych oraz systemu do obsługi pionu dyscyplinarnego. Jest to projekt informatyczny w skali nieznanej dotąd w samorządzie. Jego zakończenie pozwoli na sprawną i kompleksową obsługę większości spraw na linii radca prawny–samorząd.
Radcowie ponownie wspierali w tym roku inicjatywę Tour de Konstytucja, której celem jest edukacja prawna oraz zaangażowanie w dyskusję o prawie każdego chętnego obywatela. Brali także udział w Pol’and’Rock Festivalu. Włączali się w działania mające na celu edukację prawną najmłodszych czy działania zmierzające do zachęcenia studentów prawa do zdawania na aplikację radcowską.
O wybranych wydarzeniach z 2023 r. szerzej piszemy poniżej.
Zmiany w etyce i wykonywaniu zawodu
Od 1 stycznia 2023 r. radcowie prawni są zobowiązani do stosowania i przestrzegania zmienionego Kodeksu Etyki Radcy Prawnego oraz nowego Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego. Co do zmian istotne było wprowadzenie nowych regulacji dotyczących konfliktu interesów. Jak wskazują przedstawiciele samorządu, znalazło się wśród nich wiele rozwiązań nowoczesnych. Przede wszystkim wprowadzenie obowiązku sprawdzania, czy taki konflikt występuje nie tylko w stosunku do danego radcy, lecz także w stosunku do innych radców prawnych albo innych osób, z którymi wykonuje zawód w wieloosobowej kancelarii. Z drugiej strony dopełnieniem tej regulacji jest możliwość wprowadzenia za zgodą klienta tzw. chińskich murów, jeżeli w kancelarii wprowadzono adekwatne rozwiązania w celu uniknięcia wykorzystywania informacji o kliencie niezgodnie z jego interesem.
Ponadto bardzo ważną zmianą jest wprowadzenie kategorii podmiotu nieuprawnionego do świadczenia pomocy prawnej, a więc takiego, który świadczy pomoc prawną niezgodnie z przepisami o formach wykonywania zawodu radcy prawnego; chodzi w szczególności o spółki kapitałowe lub inne osoby nieposiadające uprawnień do świadczenia pomocy prawnej. Istotna zmiana polega również na zwiększeniu ochrony tajemnicy zawodowej.
I choć dokonane modyfikacje od początku nie były uważane za rewolucyjne, to zdaniem przedstawicieli samorządu blisko rok stosowania zmienionych regulacji pozwala na przyjęcie, że są one istotne z punktu widzenia zmieniających się warunków rynkowych, w jakich radcowie prawni wykonują zawód.
Celem dokonanych zmian było zapewnienie ochrony interesu klienta z uwzględnieniem interesu publicznego. Tylko przestrzeganie zbioru zasad i wartości wynikających z KERP i Regulaminu w codziennej praktyce radcy prawnego daje gwarancję prowadzenia uczciwej, rzetelnej i profesjonalnej działalności zawodowej. Ważnym celem dokonanych w KERP zmian było także dostosowanie zawartych w nim przepisów do regulacji Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem tzw. dyrektywy usługowej. Modyfikacji dokonano także z uwagi na problemy interpretacyjne, jakie pojawiły się w toku jego stosowania – również w działalności sądownictwa dyscyplinarnego. Z KERP zostały także usunięte regulacje porządkowe i techniczne związane z zasadami wykonywania zawodu, a następnie częściowo przeniesione do uchwalonego przez Krajową Radę Radców Prawnych nowego Regulaminu.
Współdziałanie w kształtowaniu i stosowaniu prawa
Jest to jedno z najistotniejszych zadań samorządu radców prawnych, na szczeblu krajowym, realizowane przez Krajową Radę Radców Prawnych, do której zakresu działania należy udzielanie opinii o projektach aktów prawnych oraz przedstawianie wniosków dotyczących unormowań prawnych. Odbywa się to przy udziale Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji KRRP. W kontekście aktualnych wyzwań społecznych, politycznych i samorządowych, a także w świetle projektów realizowanych przez KRRP obecnej kadencji rola OBSiL oraz liczba realizowanych zadań stale wzrasta. W parze z tym poszła w mijającym roku zmiana formy działania tej agendy samorządu. Jedną z najważniejszych zmian było powołanie specjalnych zespołów stałych, odpowiedzialnych za dokonywanie analizy projektów aktów prawnych z perspektywy wykonywania kompetencji samorządu jako aktywnego uczestnika procesu oceny stanowienia i stosowania prawa czy działalności opiniodawczej, wskazywanie kierunków merytorycznych, w jakich powinno zmierzać stanowisko Ośrodka wypracowane przez autora opinii, rekomendowanie osób do sporządzenia opinii oraz ostateczna ocena tych opinii.
Jak wskazywał na łamach „Radcy Prawnego” kierownik Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji KRRP prof. Rafał Stankiewicz, „mamy nadzieję, że wchodzimy w nowy okres pracy samorządu i funkcjonowania zawodów prawniczych, jak i wymiaru sprawiedliwości, dlatego chcemy nasze zadania dostosować do rzeczywistości i w ten sposób kreować cele”.
– Liczymy, że politycy zaczną dostrzegać w nas partnera do rozmów w kształtowaniu rzeczywistości, i to zarówno w wymiarze bezpośrednio nas dotyczącym, a więc tego, w jaki sposób kształtują się ramy wykonywania naszego zawodu, jak i w tym obszarze, który dotyczy stosowania prawa przez nas. Pracujemy nad tym, żeby mieć większy wpływ na treść dużych kodyfikacji – procedur cywilnej, karnej czy administracyjnej, które wykorzystujemy na co dzień w pracy, oraz możliwość kreowania sposobów dojścia do przywrócenia stanu praworządności w Polsce.
Poza pracą bieżącą, polegającą na wspomnianym już opiniowaniu tego, co dzieje się w pracach parlamentarnych czy rządowych, podjęto w mijającym roku działania nad kilkoma niezwykle ważnymi tematami. Najważniejszy to przeprowadzenie dalszej analizy przepisów samorządowych, głównie na poziomie ustrojowym, czyli ustawy o radcach prawnych, jak i innych przepisów pod kątem ich efektywności. Ustawa o radcach prawnych powstała w 1982 r. W ciągu 40-lecia istnienia samorządu zmieniała się kilkakrotnie, ale co do istoty jego funkcjonowania bardzo nieznacznie, stąd tak ważne jest dokonanie oceny efektywności poszczególnych instytucji i unowocześnienie tych regulacji, w tym także dokonanie analizy prawnoporównawczej, dotyczącej funkcjonowania samorządu prawniczego w innych krajach, szczególnie w państwach UE.
Innym przykładem w zakresie działalności OBSiL – choć wydaje się zagadnieniem szczegółowym, było ukrócenie dyskusji co do możliwości posługiwania się feminatywem radczyni prawna – mimo że literalnie z ustawowej ochrony korzysta określenie zawodu wyrażone w formie męskiej. Co jasno wybrzmiało w opinii przygotowanej w ramach prac Ośrodka – w odniesieniu do ochrony prawnej tytułu zawodowego radca prawny stosowanie feminatywu w postaci poprawnego językowo zwrotu radczyni prawna nie narusza standardu prawnej ochrony tego tytułu, tym bardziej nie narusza godności zawodu radcy prawnego ani jakichkolwiek innych wartości związanych z jego wykonywaniem.
O najważniejszych opiniach OBSiL można też od niedawna przeczytać na łamach „Radcy”, w tym numerze na s. 37.
III Kongres Prawników Polskich
W działania związane ze stanowieniem i stosowaniem prawa wpisuje się także zorganizowany z rozmachem III Kongres Prawników Polskich pod hasłem „Rządy prawa – wszystkich sprawa”, podczas którego przedstawiono pakiet ustaw mających na celu zbudowanie nowoczesnego i sprawnego wymiaru sprawiedliwości.
Kongres Prawników Polskich to forum debaty przedstawicieli świata nauki i przedstawicieli wszystkich zawodów prawniczych w Polsce. Celem kongresu jest dyskusja i odpowiedź na najważniejsze pytania związane z aktualną kondycją systemu wymiaru sprawiedliwości. Środowiska prawnicze od lat zwracają uwagę na zaległości i wydłużający się czas trwania spraw w sądach oraz archaiczny charakter polskiego sądownictwa. System nie odpowiada na potrzeby obywateli; utrudnia działalność gospodarczą oraz komplikuje uporządkowanie różnych ważnych spraw rodzinnych czy majątkowych.
Tegoroczny kongres był zorganizowany przez Krajową Izbę Radców Prawnych, Naczelną Radę Adwokacką, Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” i Stowarzyszenie Prokuratorów „Lex super omnia”. W Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku 24 czerwca spotkało się blisko 400 przedstawicieli różnych środowisk prawniczych w Polsce. Transmisję online z kongresu śledziło niemal tysiąc osób.
Podczas wydarzenia zaprezentowano efekty prac organizacji pozarządowych oraz Społecznej Komisji Kodyfikacyjnej powołanej w 2017 r. Przedstawiono rozwiązania, które mają pomóc zbudować nowoczesne i sprawne sądownictwo. Celami, które przyświecały pracom, były przyspieszenie postępowań i szerszy dostęp obywateli do sądu, otwarcie sądów na obywateli, wzmocnienie zaufania do sądownictwa, cyfryzacja procedur sądowych oraz ochrona obywateli przed niepewnością co do ważności wyroku.
III Kongres Prawników Polskich zwieńczyło przyjęcie przez aklamację uchwały podkreślającej, iż „niezawisłość sędziów, niezależność sądów i prokuratury oraz samorządność radców prawnych i adwokatów jest gwarantem realizacji konstytucyjnych praw jednostki; w demokratycznym państwie prawnym istotą odrębności władzy sądowniczej jest orzekanie niezależnie od woli i programów ugrupowań politycznych oraz bez względu na interesy osób i organizacji zainteresowanych rozstrzygnięciem”.
Zaprezentowane na kongresie projekty po ostatnich wyborach parlamentarnych mają szanse na przeprocedowanie w toku prac legislacyjnych.
CCBE
Krajowa Izba Radców Prawnych w dniach 28–29 września współorganizowała wydarzenia w ramach CCBE – posiedzenie Komitetu Stałego CCBE w Warszawie, któremu towarzyszyły posiedzenia czterech komitetów CCBE. Powierzenie polskiej delegacji organizacji tego prestiżowego wydarzenia należy odczytać jako wyróżnienie i dowód dużego zaufania. Wśród gości wydarzeń znaleźli się czołowi przedstawiciele świata prawniczego, eksperci oraz osoby mające wpływ na legislację w różnych krajach europejskich, jak również w organizacjach międzynarodowych z Unią Europejską na czele.
CCBE, czyli Conseil des barreaux européens, jest międzynarodową organizacją działającą w imieniu ponad miliona prawników europejskich. W organizacji tej zrzeszone są samorządy prawnicze i stowarzyszenia grupujące przedstawicieli zawodów prawniczych ze wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Ponadto w CCBE działa 13 delegacji z innych krajów na prawie organizacji stowarzyszonych i obserwatorów. Historia Conseil des barreaux européens to ponad pięć dekad reprezentowania organizacji członkowskich wobec instytucji europejskich – Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego – w sprawach dotyczących wymiaru sprawiedliwości, rządów prawa oraz praw człowieka.
Ogólnopolskie Porozumienie Samorządów Zawodów Zaufania Publicznego
Inicjatywa Ogólnopolskiego Porozumienia Samorządów Zawodów Zaufania Publicznego liczy już dwa lata. Przez ostatni rok prezydencję w tym projekcie sprawowali radcowie prawni. Podsumowaniem przewodnictwa KIRP była zorganizowana w Warszawie, po raz pierwszy w historii, konferencja zawodów zaufania publicznego, w której udział wzięli przedstawiciele kilkunastu różnych zawodów zaufania. Osią tego wydarzenia były podsumowanie dotychczasowych działań oraz dyskusja o wyzwaniach, problemach i szansach, które stoją przed zawodami zaufania publicznego w Polsce. W konferencji „Zawody zaufania publicznego: etyka, autonomia i społeczna odpowiedzialność”, zorganizowanej przez Krajową Izbę Radców Prawnych, udział wzięło kilkadziesiąt osób – a kilkaset śledziło jej przebieg online.
We wnioskach z konferencji powtarzała się myśl o tym, że współpraca między różnymi zawodami zaufania może przełożyć się na efekty korzystne dla wszystkich przedstawicieli tych zawodów oraz obywateli. W ciągu ostatniego roku, z inicjatywy Krajowej Izby Radców Prawnych, która sprawowała prezydencję w OPSZZP, udało się zrealizować kilka działań, które nie tylko pogłębiły współpracę między samorządami, lecz również pokazały jedność zawodów zaufania na zewnątrz. W połowie roku samorządy zawodów zaufania współpracujące w ramach OPSZZP zareagowały na rządowe plany zmiany ustawy o biegłych rewidentach. W proponowanych przepisach zawarto zapisy, których wejście w życie groziło naruszeniem tajemnicy zawodowej biegłych rewidentów oraz doradców podatkowych. Z inicjatywy KIRP udało się opracować i przyjąć wspólne stanowisko w tym temacie. OPSZZP zaapelowało do rządu o wycofanie się z projektu nowelizacji ustawy o biegłych rewidentach, który podważał zaufanie do tego zawodu, a także o niepodejmowanie działań i projektów legislacyjnych godzących w tajemnicę zawodową wszystkich osób wykonujących zawody zaufania publicznego. Efektem m.in. tych działań było porzucenie przez rząd nieudanego projektu. Kwestia tajemnicy zawodowej była ponownie przedmiotem troski samorządów zawodów zaufania w sierpniu br., gdy minister zdrowia ujawnił poufne dane medyczne. Ostatnim aktem prezydencji radców prawnych w Ogólnopolskim Porozumieniu Samorządów Zawodów Zaufania Publicznego był II Piknik Rodzinny Zawodów Zaufania Publicznego – otwarte dla wszystkich mieszkańców Warszawy wydarzenie pełne atrakcji dla całych rodzin, którego celami były promocja i budowanie wizerunku zawodów zaufania publicznego. Celowo zaplanowaliśmy tę sekwencję wydarzeń. Najpierw konferencja ekspercka, podczas której poruszaliśmy zagadnienia istotne dla wszystkich samorządów członkowskich, a przede wszystkim dla naszych klientów – obywateli naszego państwa, a następnie piknik rodzinny, który realizował nasz drugi ważny cel: edukację społeczeństwa na temat naszych zawodów, naszych kompetencji, naszej funkcji w działaniu społeczeństwa obywatelskiego i państwa prawa.
Promocja zawodu
W 2023 r. miała także miejsce druga odsłona kampanii promocji zawodu pod hasłem „Problemy prawne? Nie szukaj ucieczki, szukajradcy.pl”. W Internecie, telewizji, radiu i pociągach dalekobieżnych można było zobaczyć i usłyszeć spoty promocyjne zachęcające do korzystania z usług radcy prawnego. Celem kampanii jest poprawienie wśród Polaków rozpoznawalności zawodu radcy prawnego i zbudowanie wizerunku radcy jako godnego zaufania eksperta w różnych dziedzinach prawa. Radca ma być postrzegany jako solidne wsparcie, którego nie trzeba się bać, jako ten, który pomoże rozwiązać każdy problem prawny i z którego usług warto korzystać cały czas, a nie tylko w sytuacji kryzysowej. Spoty opierają się na także na promocji ogólnopolskiej wyszukiwarki szukajradcy.pl i zachęcają do korzystania z niej. Tegoroczna kampania promocji zawodu dotarła do ponad 18 mln Polaków w wieku 18–65 lat.
W tym roku z pewnymi modyfikacjami wystartował także drugi sezon podcastu „Prawie Prawniczo”. Krajowa Izba Radców Prawnych rozpoczęła natomiast kolejny projekt promujący korzystanie z usług radców prawnych. Tym razem czołowi polscy influencerzy rozmawiali z radcami prawnymi m.in. o tym, jak i gdzie szukać dobrego prawnika. Pierwszy odcinek pojawił się w Internecie 6 lipca – w Dzień Radcy Prawnego.
Rebranding
Po trwającej wiele miesięcy wewnętrznej dyskusji w grudniu 2022 r. Krajowa Rada Radców Prawnych ostatecznie zdecydowała o przeprowadzeniu procesu rebrandingu KIRP – przygotowaniu nowej identyfikacji wizualnej zawodu radcy prawnego oraz samorządu radców prawnych, w tym znaku graficznego (logo) zawodu radcy prawnego i nowego znaku graficznego (logo) KIRP, a także opracowaniu nowych materiałów korporacyjnych.
Główny benefit tego działania to kolejny etap profesjonalizacji samorządu na poziomie komunikacyjnym. Nowe logo powinno eksponować treści związane z marką zawodu, być nowocześniejsze, bardziej uniwersalne w prezentowaniu w różnych formatach i łatwiejsze w odbiorze.
Prace – choć trudne i powiązane z burzliwymi dyskusjami – trwają. Jeśli proces rebrandingu się powiedzie, należy się spodziewać, że z jego efektów samorząd będzie korzystał przez kilkanaście lub kilkadziesiąt lat.
Radcowie prawni społeczeństwu
Zauważalna w przestrzeni publicznej jest aktywność samorządu radców prawnych i jego przedstawicieli podczas wielu społecznych i obywatelskich inicjatyw. Projekty, w które włączają się radcowie prawni, mają wpływ na umocnienie społeczeństwa obywatelskiego, świadomego swoich praw i obowiązków prawnych. Udział samorządu w tych wydarzeniach pozytywnie wpływa również na wizerunek radców prawnych i zwiększa ich rozpoznawalność na rynku. Tylko w ostatnich kilku miesiącach radcowie wzięli udział w projektach takich jak – Tour de Konstytucja, Pol’and’Rock Festival, festiwal CieszFanów czy wspomniany już „Piknik #zaufani”. Spotykają się także ze studentami prawa, zachęcając ich do wyboru aplikacji radcowskiej, czy z przedszkolakami, zapoznając ich z terminami prawnymi od najmłodszych lat.
CSORP
KIRP jest na etapie budowy jednego ze strategicznych projektów informatycznych samorządu – Centralnego Systemu Obsługi Radców Prawnych. CSORP ma zawierać w sobie moduły nie tylko umożliwiające okręgowym izbom prowadzenie ewidencji radców prawnych i aplikantów, lecz także prowadzenie aplikacji, repertorium spraw dyscyplinarnych, spraw z urzędu i doskonalenia zawodowego. CSORP będzie w stanie zastąpić wszystkie dotychczas używane w okręgowych izbach systemy informatyczne. System osiągnie swoją pełną funkcjonalność w 2025 r.
Informacje o wszystkich działaniach samorządu na bieżąco publikowane są na stronach internetowych, w newsletterach KIRP, mediach społecznościowych i wydawnictwach – choćby na łamach „Radcy Prawnego”. Zachęcamy do zapoznawania się z nimi.
