? Uznać, że Krajowy Rejestr Zadłużonych nie zaliczył najlepszego startu, byłoby niedopowiedzeniem. Problemy z funkcjonalnością utrudniają, opóźniają czy wręcz uniemożliwiają sprawne prowadzenie postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych ? stwierdza prof. dr hab. Aleksander Jerzy Witosz z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Jakie są najważniejsze regulacje dotyczące rejestru, kto może do niego trafić oraz jakie dane są w nim ujawniane? Sprawdzamy w poniższym artykule.
Kinga Mierzyńska
absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, autorka czasopisma ?Inspiracja dla Prawnika?, Dział Komunikacji Krajowej Izby Radców Prawych
Rejestr został powołany na mocy przepisów ustawy z 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych[1], choć nad projektem pracowano intensywnie od 2016 r. Niemniej jednak rejestr w polskim systemie prawnym, mając na uwadze pełną funkcjonalność, dostępny był dopiero na początku tego roku. Celem wprowadzenia wspomnianej regulacji były m.in. przyśpieszenie postępowań poprzez usprawnienie komunikacji między sądem a uczestnikami postępowania, jawność postępowań, ujednolicenie zasad prowadzenia akt oraz przede wszystkim ułatwienie dostępu do informacji.
Najważniejsze regulacje ustawowe
Zgodnie z uchwalonymi przepisami Minister Sprawiedliwości prowadzi Krajowy Rejestr Zadłużonych w systemie teleinformatycznym. Rejestr jest jawny, wobec czego każdy ma prawo zapoznać się z danymi ujawnionymi w tym rejestrze oraz danymi objętymi treścią obwieszczeń za pośrednictwem sieci Internet. Dostęp do Krajowego Rejestru Zadłużonych funkcjonuje na podobnej zasadzie jak system Elektronicznych Ksiąg Wieczystych lub Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej.
Krajowy Rejestr Zadłużonych nie zawiera jednak zestawienia wszystkich możliwych dłużników, tylko konkretną grupę podmiotów. Co istotne, pełne wykorzystanie rejestru wymaga posiadania odpowiedniego numeru identyfikującego danego dłużnika, w przypadku osób fizycznych będzie to oczywiście numer PESEL, a w przypadku osób prawnych (np. spółek prawa handlowego) konieczne będzie posiadanie numeru NIP. Jeśli poszukujący nie ma żadnego z powyższych numerów, dysponuje jednak sygnaturą akt sprawy (np. postępowania upadłościowego, restrukturyzacyjnego lub alimentacyjnego), która toczyła się przeciwko dłużnikowi, to taki numer również może pomóc w wyszukiwaniu. Rejestr jest dostępny zarówno dla sądów, wierzycieli, jak też innych zainteresowanych podmiotów mających siedzibę w Polsce i na terenie Unii Europejskiej.
Po ponad trzech miesiącach funkcjonowania Krajowego Rejestru Zadłużonych okazuje się jednak, że póki co system nie spełnia początkowych założeń. Jak twierdzi radca prawny Kinga Gawor z Gawor Kancelaria Prawna, ?system zamiast przyspieszyć upadłość i restrukturyzację, to ją zablokował. Dzieje się tak dlatego, że obecnie nie działa prawidłowo, nadal wiele ważnych funkcjonalności oczekuje na wdrożenie. Aktualnie Krajowy Rejestr Zadłużonych nie jest przyjazny dla użytkownika?.
? Formularze wniosków upadłościowych i restrukturyzacyjnych są bardzo uciążliwe. Po pierwsze nie są one
w pełni dostosowane do specyfiki danego postępowania. Po drugie wiele danych trzeba wprowadzać ręcznie, nie ma bowiem możliwości importowania plików z Excela. Po trzecie bolączką pełnomocników jest limit 5,00 MB wielkości plików będących załącznikami do wniosków. To wszystko powoduje, że wypełnienie wniosku upadłościowego lub restrukturyzacyjnego zajmuje przeciętnie kilka godzin ? dodaje mec. Gawor.
Kto może znaleźć się w KRZ?
W Krajowym Rejestrze Zadłużonych ujawnia się informacje o konkretnych osobach fizycznych, osobach prawnych oraz jednostkach organizacyjnych, których szczegółowa charakterystyka została dookreślona w art. 2 przedmiotowej regulacji. Przede wszystkim są to podmioty, wobec których są albo były prowadzone postępowania restrukturyzacyjne upadłościowe lub wtórne postępowania upadłościowe, zakończone prawomocnym orzeczeniem zakazu oraz w przedmiocie uznania orzeczenia o wszczęciu zagranicznego postępowania upadłościowego.
Kolejną grupą podmiotów, których dane ujawnia się w systemie, są wspólnicy osobowych spółek handlowych, którzy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem, jeżeli ogłoszono upadłość spółki, wszczęto wtórne postępowanie upadłościowe wobec spółki lub oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki.
Ponadto w rejestrze ujawnia się informacje m.in. o osobach fizycznych, osobach prawnych oraz jednostkach organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną ? wobec których umorzono postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika sądowego, zwanego dalej ?komornikiem?, lub sąd z uwagi na fakt, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych.
Ostatnią grupą podmiotów objętych przedmiotowymi regulacjami są osoby fizyczne, wobec których toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych lub egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, a które zalegają ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż trzy miesiące.
Dane ujawniane są w rejestrze
W dostępnej bazie danych znajdą się przede wszystkim podmioty, które zostaną uznane za niewypłacalne lub zakwalifikowane jako zagrożone niewypłacalnością. Dzięki rejestrowi możliwe jest zatem sprawdzenie, czy podpisanie nowego kontraktu z danym podmiotem będzie wiązało się z podwyższonym ryzykiem ewentualnego braku płatności za wykonanie usługi lub zakup produktów.
Rejestr zawiera w sobie wiele ważnych informacji na temat danego dłużnika, który został do niego wpisany. Zgodnie z obowiązującymi przepisami wśród ujawnionych informacji można uzyskać dostęp do następujących danych, m.in.: imienia i nazwiska albo nazwy dłużnika (w przypadku dłużników prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą), firmy dłużnika (w przypadku osób prawnych), miejsca zamieszkania albo adresu siedziby, numeru PESEL albo numeru w Krajowym Rejestrze Sądowym (a w przypadku ich braku ? innych danych umożliwiających jednoznaczną identyfikację dłużnika), numeru identyfikacji podatkowej, nazwy sądu prowadzącego postępowanie, sygnatury akt sprawy, informacji o zabezpieczeniu majątku dłużnika (przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego, tymczasowego zarządcy lub zarządcy przymusowego oraz informacji o zakresie i sposobie wykonywania zarządu).
Najważniejszą informacją jest to, że dane dłużników będą trafiać do rejestru za pośrednictwem sądów i komorników, nie zaś samych wierzycieli.
Portale Krajowego Rejestru Zadłużonych
W ramach dostępnego systemu można skorzystać z czterech portali: publicznego, użytkowników zarejestrowanych, użytkowników branżowych oraz rejestru dla organów administracji publicznej.
Portal publiczny umożliwia każdej zainteresowanej osobie, bezpłatnie i bez konieczności zakładania własnego profilu, przejrzenie obwieszczeń oraz wyszukiwanie informacji o osobach i podmiotach, m.in. wobec których są lub były prowadzone postępowania restrukturyzacyjne, upadłościowe oraz postępowania w sprawach orzeczeń zakazu prowadzenia działalności gospodarczej; osobach
i podmiotach, wobec których była prowadzona egzekucja sądowa lub administracyjna i została umorzona z powodu jej bezskuteczności.
W portalu użytkownika zarejestrowanego, dopiero po dokonaniu formalnej rejestracji, można składać wnioski
i pisma procesowe w postępowaniach restrukturyzacyjnych, upadłościowych oraz postępowaniach w sprawie orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto w ramach przedmiotowego portalu można przeglądać akta postępowań oraz odbierać korespondencję związaną z tymi postępowaniami.
Rejestr dla organów administracji publicznej przeznaczony jest dla organów zobowiązanych do zamieszczania w systemie określonych informacji o osobach i podmiotach, wobec których prowadzona była egzekucja sądowa lub administracyjna i została ona umorzona z powodu jej bezskuteczności, oraz o osobach, wobec których toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych lub egzekucja należności z budżetu państwa posłanych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów o składnikach masy upadłości.
Portal użytkowników branżowych przeznaczony jest dla syndyków, nadzorców i zarządców wykonujących czynności w postępowaniach restrukturyzacyjnych i upadłościowych.
KRZ po nowelizacji prawa upadłościowego
Od ponad trzech miesięcy, po wejściu w życie 1 grudnia 2021 r. nowego prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego, Krajowy Rejestr Zadłużonych poza funkcją informacyjną pełni również funkcję platformy do internetowej obsługi postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych.
Niestety z perspektywy radcy prawnego Kingi Gawor, udzielającej na co dzień porad prawnych w sprawach wymagających korzystania z Krajowego Rejestru Sądowego, ?dużą wadą systemu jest zbyt długi czas rozpatrywania wniosków o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego?.
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego wnioski oraz pisma, m.in.: wnioski o ogłoszenie upadłości czy zgłoszenia wierzytelności, w przedmiotowych postępowaniach wnosi się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego z wykorzystaniem udostępnionych w systemie formularzy. Również orzeczenia wydawane przez sądy są sporządzane i doręczane w ramach tego systemu. Warto zaznaczyć, że postępowania niezakończone przed 1 grudnia 2021 r. (tzn. takie, w których przed tym dniem złożono wniosek o ogłoszenie upadłości czy wniosek restrukturyzacyjny), będą prowadzone według dotychczasowych, analogowych, zasad i nie będą wprowadzane do systemu teleinformatycznego. Zgodnie z przepisami spraw dotychczas rozpatrzonych nie będzie wprowadzało się do systemu, wobec czego na razie nie udostępniono zbyt wielu danych.
? Byłabym jednak ostrożna w krytykowaniu Krajowego Rejestru Zadłużonych. Uważam, że należy docenić fakt, że system wreszcie został wdrożony. KRZ nie jest jeszcze doskonały, ale cały czas trwają prace programistyczne nad jego usprawnieniem. Pozytywnie oceniam także sprawnie działającą infolinię, pod którą można zgłaszać błędy i sugestie dotyczące ulepszenia systemu ? dodaje mec. Kinga Gawor.
Gdzie znaleźć Krajowy Rejestr Zadłużonych?
Krajowy Rejestr Zadłużonych funkcjonuje w ramach Portalu Rejestrów Sądowych dostępnego pod adresem:
prs.ms.gov.pl. Tam znajduje się zakładka, po której kliknięciu zostaniemy przekierowani wprost do platformy Krajowego Rejestru Zadłużonych. Natomiast bezpośredni link do Krajowego Rejestru Zadłużonych to: krz.ms.gov.pl.
Zdaniem prof. dr. hab. Aleksandra Jerzego Witosza, kierownika Katedry Prawa i Ubezpieczeń Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, ?życzenie odformalizowanej, szybkiej i pozasądowej restrukturyzacji poczeka więc jeszcze na realizację, a u wielu pozostaje tęsknota za rozwiązaniami ?covidowymi??.
? Istotą problemu jest jednak strona informatyczna, a nie sam rejestr, którego idei i założonym funkcjom (informacyjnej, komunikacyjnej, ochronnej, portalu orzeczniczego) można przyklasnąć. Po doprowadzeniu go do stanu optymalnego nie tylko zapewni on sprawne funkcjonowanie postępowań, ale potencjalnie udostępni uczestnikom obrotu nowe możliwości, jak np. wczesnego ostrzegania przed niewypłacalnością. To, czego zabrakło, to zapewnienie alternatywnej, tradycyjnej ścieżki procedowania na wypadek problemów technologicznych. Odwracając znane przysłowie, można jednak z przekonaniem powiedzieć, że obserwujemy ?trudne dobrego początki? ? konkluduje prof. Witosz.
Podsumowanie
Zgodnie z założeniami autorów projektu nowy system ma mieć przede wszystkim realny wpływ na skrócenie postępowań upadłościowych. Ponadto ma umożliwić przeniesienie wszystkich formalności związanych z procesem do internetu, w zgodzie z wcześniejszym planami ucyfryzowania działań polskich placówek państwowych. Czy i w jakim zakresie faktycznie ułatwi to przebieg postępowań, okaże się dopiero w dłuższej perspektywie, po dodaniu w systemie nowych funkcjonalności.
[1] Dz.U. z 2019 r. poz. 55.
