Trwa drugi lockdown w sądach administracyjnych. Orzeczenia zapadają na posiedzeniach niejawnych. Do procedury sądowoadministracyjnej wprowadzona zostanie możliwość rozprawy zdalnej, tj. z wykorzystaniem przekazu obrazu i dźwięku na odległość, jednak pod warunkiem że jej uczestnicy przebywają w budynku innego sądu. W końcówce roku zapadło kilka ciekawych orzeczeń.
Wiesława Moczydłowska
redaktor, wykładowca, specjalistka od rachunkowości i podatków
Fot. Archiwum W. Moczydłowskiej
COVID-19 nie pozostaje bez wpływu także na orzecznictwo. Mamy zdecydowanie mniej orzeczeń, ale nie oznacza to, że brak jest tych istotnych, kształtujących linie orzecznicze.
TSUE o odliczeniu podatku
W ostatnim okresie kilka istotnych orzeczeń wydał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Jedno z nich opublikowane zostało 7 grudnia 2020 r. w Dzienniku Urzędowym UE (2020/C 423/10). Jest to wyrok z 15 października 2020 r. w sprawie C-335/19, w którym TSUE orzekł o niezgodności polskich przepisów VAT w zakresie ulgi na złe długi z przepisami prawa unijnego.
W listopadzie ub.r. TSUE wydał dwa ciekawe orzeczenia. W pierwszym z nich stwierdził, że podatnik zachowuje prawo do odliczenia podatku naliczonego VAT od zaniechanych inwestycji, nawet jeżeli z inwestycją wiązały się określone ryzyka (wyrok TSUE z 12 listopada 2020 r., C-734/19).
Dopiero zmiana zamiaru wykorzystania majątku może spowodować konieczność korekty odliczonego podatku. Podatnik zachowuje prawo do odliczenia tak długo, jak długo ma zamiar wykorzystywać nabyte składniki majątku do czynności opodatkowanych ? nawet jeżeli nie są one faktycznie wykorzystywane do takich czynności z powodu okoliczności niezależnych od woli podatnika.
W kolejnym orzeczeniu TSUE stwierdził, że nabycie usług doradczych związanych z nabyciem udziałów
w spółce daje prawo do odliczenia VAT nawet, gdy do zakupu ostatecznie nie dojdzie (wyrok TSUE z 12 listopada 2020 r., C-42/19).
Portugalska spółka holdingowa, posiadająca udziały w spółkach zależnych oraz zarządzająca nimi, planowała nabyć udziały w innej spółce, a następnie świadczyć dla niej usługi zarządzania opodatkowane VAT. W tym celu nabyła usługi badania rynku i usługę doradczą związaną z przygotowaniem pożyczki, mającej służyć celom inwestycyjnym. Jednak do nabycia udziałów nie doszło.
Organy podatkowe zakwestionowały odliczenie VAT zarówno od nabytych usług badania rynku, jak i od usługi doradczej.
Trybunał orzekł jednak, że nabycie usługi doradczej związanej z badaniem rynku, która miała służyć nabyciu spółki, daje prawo do odliczenia VAT ? nawet jeżeli do nabycia ostatecznie nie doszło, bo istotny jest zamiar podatnika. Stwierdził, że nabycie usługi doradczej związanej z przygotowaniem finansowania nie daje prawa do odliczenia, nawet jeżeli uzyskane środki miały służyć działalności opodatkowanej, ale ostatecznie posłużyły do udzielenia pożyczki (czynności zwolnionej z VAT).
NSA o VAT
Na naszym rodzimym podwórku ciekawe orzeczenie wydał Naczelny Sąd Administracyjny, stwierdzając, że możliwe jest odliczenie VAT związanego z eksploatacją samochodów będących przedmiotem najmu lub dzierżawy (wyrok NSA z 7 października 2020 r., I FSK 2003/17).
Podatnik prowadził działalność gospodarczą m.in. w zakresie najmu i dzierżawy środków transportu, świadcząc te usługi na podstawie umowy o zarządzanie. Pojazdy wykorzystywane były wyłącznie na cele odpłatnego najmu. Podatnik prowadził ewidencję pojazdu mimo braku takiego obowiązku. Organ podatkowy odmówił mu prawa do pełnego odliczenia VAT, stwierdzając, że podatnik miał możliwość wykorzystywania samochodów do celów prywatnych, ponieważ są one garażowane na jego parkingu. NSA orzekł, że został spełniony warunek wykorzystywania samochodów wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika. Zdaniem NSA prawo to potwierdza także fakt prowadzenia ewidencji.
W związku z zagrożeniem spowodowanym wirusem SARS-CoV-2, zgodnie z zarządzeniem Prezesa NSA
z 16 października 2020 r., sąd kontynuuje działalność orzeczniczą na posiedzeniach niejawnych.
Warto zwrócić tu uwagę na postanowienie NSA z 26 listopada 2020 r. (I FSK 1454/18). NSA po rozpoznaniu skargi kasacyjnej gminy S. od wyroku WSA w Lublinie z 14 marca 2018 r. (I SA/Lu 118/18) postanowił przedstawić do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów NSA zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: ?Czy otrzymane przez gminę dofinansowanie ze środków europejskich (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) na realizację projektów dotyczących odnawialnych źródeł energii (kolektorów słonecznych) wchodzi w skład podstawy opodatkowania, o której mowa w art. 29a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, z tytułu świadczonej przez gminę usługi montażu kolektorów słonecznych na rzecz mieszkańców??. NSA wyjaśnił zatem, czy środki unijne uzyskane przez gminę na realizację projektów dotyczących montażu kolektorów słonecznych są objęte VAT.
Z podobnego zakresu, dotyczącego inwestycji gminnych, warto przytoczyć orzeczenie NSA, w którym sąd stwierdził, że gmina nie płaci VAT od miejskiej dotacji na budowę sieci gazowej, otrzymanej w zamian za zgodę na utworzenie wysypiska (I FSK 635/18). Z kolei WSA w Łodzi w wyroku z 17 listopada ub.r. stwierdził, że otrzymane przez gminę dofinansowanie na usuwanie azbestu nie jest opodatkowane VAT (I SA/ŁD 426/20).
1 grudnia ub.r. wydana została także przez Dyrektora KIS ciekawa interpretacja organów skarbowych w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentujących usługi świadczone przez radców prawnych, adwokatów i doradców podatkowych (0114-KDIP4-1.4012.494.2020.2.AM). Chodziło o usługi świadczone na rzecz jednostek samorządu terytorialnego. Może być ona interesująca dla prawników.
Posiedzenia przy użyciu urządzeń technicznych
Podsumowując, warto jeszcze zasygnalizować, co mogło umknąć uwadze prawników, że sędzia NSA Sylwester Marciniak, przewodniczący Wydziału Informacji Sądowej NSA, wydał komunikat w sprawie listu organizacji społecznych.
Odnosząc się do postulatu wprowadzenia w sądach administracyjnych możliwości prowadzenia rozpraw w trybie zdalnym na wzór sądownictwa powszechnego, sędzia Sylwester Marciniak poinformował, że NSA przygotował system umożliwiający przeprowadzenie posiedzenia jawnego na odległość przy użyciu urządzeń technicznych, dostosowując ten system do wymogów ustawy z 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych. Ustawa ta wprowadza do procedury sądowoadministracyjnej możliwość rozprawy zdalnej, tj. z wykorzystaniem przekazu obrazu i dźwięku na odległość, pod warunkiem że jej uczestnicy przebywają w budynku innego sądu.
?Doświadczenia ostatnich tygodni wskazują, że tego typu rozwiązanie nie może być w pełni wykorzystane i nie spełnia oczekiwań uczestników postępowania sądowoadministracyjnego. W związku z tym nie jest możliwe natychmiastowe uruchomienie zdalnego trybu posiedzeń sądowych w taki sposób, aby strona postępowania mogła uczestniczyć w rozprawie z dowolnego miejsca. Niemniej jednak w kancelarii Prezesa NSA trwają ustalenia w tym zakresie? ? stwierdził sędzia Marciniak. Podkreślił, że przedstawione uwagi i sugestie w znacznej części są zgodne ze stanowiskiem zarówno prezesów sądów administracyjnych, w tym Prezesa NSA, jak też sędziów tych sądów, którzy doceniając pozycję ustrojową sądów administracyjnych, ich zadania i cele, mają na uwadze zapewnienie pełnej ochrony prawnej podmiotom kierującym swoje sprawy do sądu. Zaznaczył, że zwieńczeniem postępowania sądowoadministracyjnego jest rozprawa sądowa, której rola w żadnej mierze nie jest kwestionowana, a przyjęte rozwiązania mają charakter tymczasowy i zostaną zniesione niezwłocznie po ustaniu wysokiego zagrożenia epidemicznego.
Sędzia Marciniak podkreślił też, że Prezes NSA w ramach przysługujących mu uprawnień zasugeruje przewodniczącym wydziałów (nie ingerując w orzeczniczą sferę działalności sądu) wnikliwą analizę spraw kierowanych na posiedzenie niejawne w trybie art. 15zzs[4] ust. 3 ustawy z 2 marca 2020 r., tak aby strony postępowania nie miały wrażenia, że ich prawo do sądu zostało ograniczone w sposób nieusprawiedliwiony.
Należy mieć nadzieję, że 2021 r. będzie lepszy dla sądownictwa administracyjnego. Posiedzenia niejawne ograniczają niewątpliwie możliwości pełnomocników.
