Wśród uprawnień notariusza jest m.in. uprawnienie do sporządzania protokołów w formie aktu notarialnego „w celu stwierdzenia przebiegu pewnych czynności i zdarzeń wywołujących skutki prawne” (art. 104 § 3 i 4 prawa o notariacie, dalej: p.not.).
Patryk K. Jończyk
doktor nauk prawnych, radca
prawny w Oleśnie (OIRP w Opolu), były notariusz
Fot. Archiwum K. Jończyka
Przykładowo są to protokoły: na okoliczność stwierdzenia przebaczenia dokonanego przez darczyńcę lub spadkodawcę; niestawiennictwa strony; udokumentowania przebiegu czynności, np. wydania nieruchomości; odczytu treści korespondencji przesłanej za pomocą e-maila, SMS, MMS lub komunikatorów, np. WhatsApp.; odczytania treści strony WWW czy portalu społecznościowego; dokumentujące istnienie zawartości urządzeń, jak np. filmy, zdjęcia, dźwięki; związane z udokumentowaniem przebiegu licytacji, przetargów, otwarcia ofert czy konkursu.
Z żądaniem sporządzenia przedmiotowego protokołu może zwrócić się każdy. Szczególnie należy podkreślić, że nie musi być to podmiot będący dysponentem domeny internetowej czy dostawca hostingu.
Ponadto należy wskazać, że zasięg uprawnień notariusza nie pozwala na sporządzanie protokołów poza granicami Polski. W odniesieniu do przedmiotowego protokołu nie ma jednak znaczenia, czy domena jest zarejestrowana w innym kraju niż Polska, czy strona WWW jest w innym języku niż język polski i czy serwer strony jest zarejestrowany w innym kraju niż Polska.
Wartość samodzielnego lub notarialnego wydruku strony internetowej oraz
zrzutu ekranu
Możliwość samodzielnego wykonania zrzutu ekranu (i umieszczenie go w pliku) czy pobrania strony internetowej bezspornie daje możliwość ich edycji.
Jak zauważono w orzecznictwie w zakresie zrzutu ekranu, łatwość samodzielnego wpływania na treść zrzutu ekranu w sposób bezpośredni przekłada się niejako na sposób traktowania takiego środka dowodowego w procesie[1], a strona postępowania, która z treści tego zrzutu ekranu wywodzi skutki prawne, jest zobligowana do zabezpieczenia tegoż środka pod względem dowodowym tak, aby nie było żadnych wątpliwości co do kwestii braku jego modyfikacji[2]. Podobnie w zakresie samodzielnie wykonanych wydruków ze strony internetowej wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Szczecinie, stwierdzając, że treść wydruku może być spreparowana jeszcze przed jego dokonaniem, przy użyciu odpowiedniego oprogramowania (treść informacji, która zostanie wydrukowana, może być dowolnie edytowana przed wydrukiem)[3].
Jednocześnie orzecznictwo i nauka prawa podkreślały znaczenie i wartość notarialnych protokołów w tych zakresach[4], ponieważ sporządzony przez notariusza protokół jest zgodnie z art. 2 § 1 i 2 p.not. dokumentem urzędowym, co ma istotne znaczenie dla jego mocy dowodowej, korzysta bowiem zarówno z domniemania prawdziwości, jak i z domniemania zgodności z prawdą tego, co zostało w nim zaświadczone (art. 244 § 1 i art. 252 k.p.c.)[5], innymi słowy stanowi dowód prawdziwości okoliczności w nim stwierdzonych[6].
Notarialny wydruk strony internetowej
lub zrzutu ekranu
W praktyce można spotkać się z dwiema metodami sporządzenia przedmiotowego protokołu (opis jest w nietechnicznym uproszczeniu):
l otwarcie strony WWW na komputerze, wydrukowanie określonej strony internetowej i załączenie wydruku strony do protokołu;
l otwarcie strony WWW na komputerze, wykonanie zrzutu ekranu (printscreen) strony, wydrukowanie zrzutu ekranu i załączenie wydruku zrzutu ekranu do protokołu.
Jak można zauważyć, obie metody różnią się tym, że w jednej sytuacji notariusz załącza wydruk strony internetowej do protokołu, a w drugiej załącza do protokołu wydruk zrzutu ekranu. Moim zdaniem właściwszą metodą jest wykonanie wydruku strony internetowej, ponieważ wydruk taki zawiera w sobie całość strony internetowej, natomiast zrzut ekranu jest jedynie widokiem tego, co w danym momencie wyświetla się na ekranie, tj. istnieje ryzyko pominięcia czegoś w momencie dokonywania zrzutu i przez to osłabienia jego mocy dowodowej.
Wydruk jako załącznik do protokołu
lub jako treść w protokole
W tym zakresie należy dodać kilka słów na temat załącznika do protokołu. Poza wszelkimi wątpliwościami wymóg uczynienia wydruku strony internetowej załącznikiem do protokołu nie wynika wprost z przepisu ustawy (jak np. art. 2 ust. 5
ustawy o własności lokali). W orzecznictwie spotkano się z dwoma niepokojącymi stanowiskami w zakresie załączników. W pierwszym Sąd Najwyższy przyjął, że umieszczenie uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy w załączniku do protokołu sporządzanego przez notariusza jest naruszeniem bezwzględnie obowiązujących przepisów o formie czynności prawnej (art. 421 § 1 k.s.h. oraz art. 73 § 2 k.c. w związku z art. 2 k.s.h.)[7], a w drugim SN zajął podobnie kontrowersyjne stanowisko, przyjmując, że: „Załącznik nie stanowi integralnej części aktu, w zależności od swojego charakteru może mieć cechy dokumentu urzędowego lub prywatnego. Oceny tej nie zmienia odesłanie do załącznika zawarte w treści aktu, parafowanie załącznika przez notariusza, a także połączenie go fizycznie z aktem notarialnym. Uprawnienie, a czasami wręcz konieczność dołączenia do aktu notarialnego załączników, nie może być identyfikowana z objęciem ich formą aktu notarialnego”[8]. Reasumując, skoro przepisy prawa w zakresie omawianego protokołu nie nakładają obowiązku tworzenia załączników, rekomendowałbym pobranie strony internetowej, po czym skopiowanie jej bezpośrednio i w całości do protokołu (wtedy nie stanowiłaby załącznika). Nie jest to jednak powszechnie przyjęta praktyka sporządzania przedmiotowych protokołów, dlatego dalsze uwagi poczynię w zakresie metody wydruku strony internetowej.
Pozostałe wskazówki
Istotne jest, aby otwarcie strony internetowej i wydruk były dokonane przez notariusza, a także aby otwarcie strony internetowej oraz wydruk odbywały się na komputerze i drukarce notariusza, a nie przez klienta w obecności notariusza czy na komputerze lub drukarce klienta. Taka praktyka minimalizuje możliwości podważania treści zawartych w protokole przez oponenta procesowego.
Notariusz w protokole powinien zamieścić dodatkowo informację, z jakiej przeglądarki korzystał oraz na jakim systemie operacyjnym działał, ponieważ te same dane mogą wyświetlać się różnie (szczególnie pod kątem kolorystyki, układu strony), zależnie od rodzaju i mocy sprzętu komputerowego czy nawet poszczególnej przeglądarki internetowej.
Wskazane jest także dokładne i szczegółowe opisanie w protokole, krok po kroku, wykonywanych czynności. Ma to zapobiec zarzutowi nieprawidłowego zaprotokołowania pod kątem informatycznym.
W procesie drukowania strony WWW wskazany jest wydruk w oryginalnej postaci, tj. jeśli strona internetowa jest w kolorze, wydruk wskazany byłby również w kolorze.
Wskazane jest także, aby na wydruku, np. automatycznie przez przeglądarkę internetową, była naniesiona data i godzina (co do sekundy) wykonania wydruku. Dodatkowo notariusz może zamieścić w protokole godzinę (co do sekundy) sporządzenia protokołu (data protokołu zamieszczona jest z mocy ustawy p.not.). Datowanie może być kluczowe w kontekście dowodzenia stanu faktycznego na określony moment.
Jeśli strona jest podmiotem żądającym sporządzenia protokołu, warto stworzyć w protokole osobne postanowienie umożliwiające jej pełnomocnikowi uzyskanie wypisu z protokołu. Analogicznie, jeśli żądającym jest pełnomocnik działający w imieniu i na rzecz strony, warto zamieścić postanowienie w zakresie uzyskania wypisu dla siebie samego.
Poza niniejszym artykułem są wszelkie próby wprowadzenia notariusza w błąd i przez to „uwiarygodnienie” istnienia pożądanych treści na określonej stronie WWW. W gestii notariusza leży dbałość o odpowiednie zabezpieczenia sieci internetowej czy sprzętu komputerowego, tak aby uniemożliwić zmanipulowanie treści, która ma być przedmiotem protokołu.
Kilka pytań i odpowiedzi
l Czy istnieje limit możliwości zaprotokołowania treści stron internetowych w jednym protokole?
Co do zasady nie, choć teoretycznym ograniczeniem jest zasięg zszywacza w celu realizacji obowiązku zespolenia stron aktu notarialnego. Natomiast istnieje również możliwość zespolenia stron aktu sznurkiem.
l Co zrobić, jeśli chcemy pobrać jedynie fragment z całej strony internetowej (np. jeden komentarz na blogu)?
Dążymy do wydruku całej strony. Jeśli nie jest to możliwe, wtedy drukujemy jej konkretny fragment. Pomocne są tu specjalne oprogramowania.
l Co w przypadku, gdy przedmiotem protokołu ma być film znajdujący się na stronie WWW?
Jeśli byłby to cały film – dopuszczalne będzie sporządzenie protokołu, w którym notariusz opisze zdarzenie, którego jest świadkiem, nadto w którym stwierdzi dokonanie określonych czynności przez osobę o określonych kwalifikacjach (np. biegłego z zakresu informatyki) oraz odnotuje twierdzenia i wnioski prezentowane przez tę osobę w trakcie ich dokonywania. W tym przypadku notariusz nie uznaje prawidłowości oświadczenia biegłego i nie rozstrzyga o ocenie lub kwalifikacji danego zdarzenia lub danej czynności[9]. Dotyczy to również nagrań audio. Inną możliwością jest zgranie filmu, zapisanie jako plik, następnie zapisanie na nośniku oraz sporządzenie protokołu na zawartość urządzenia (postępowanie jest j.w.). Natomiast jeśli interesujący nas fragment dotyczy tylko jednego ujęcia, dopuszczalne będzie włączenie filmu, zatrzymanie go i pobranie strony WWW z uwidocznionym tym momentem.
l Czy istnieje obowiązek sporządzenia przedmiotowego protokołu w jakimkolwiek przypadku?
Nie, żaden przepis prawa nie nakłada takiego obowiązku. Notarialny protokół to kwestia wyboru.
l Czy musimy przygotować się do wizyty w kancelarii?
Do samej wizyty nie, poza zabraniem dokumentu tożsamości i ewentualnie pełnomocnictwa. Protokół musi być natomiast wcześniej przygotowany (poza podstawowymi danymi trzeba będzie podać to, co ma być przedmiotem protokołu) i w tym zakresie trzeba się skontaktować wcześniej z kancelarią. Warto również poprosić o projekt protokołu przed wizytą w kancelarii. Można przynieść ze sobą laptop, wtedy można sprawdzić, czy na obu komputerach (swoim i notariusza) dana treść na stronie wyświetla się tak samo.
l Czy można dawać wskazówki, co się ma znaleźć w protokole?
Oczywiście należy dopilnować, aby zaprotokołowane zostało to, co jest istotne dla prowadzonej sprawy. Szczególnie służy temu możliwość zapoznania się z projektem. Można też poprosić o wydruk odczytywanego protokołu i na bieżąco śledzić odczytywany tekst. Także jeśli mamy życzenie wniesienia oświadczeń do protokołu, notariusz powinien to uwzględnić, odpowiednio to opisując. Co do sedna samej czynności natomiast notariusz jest niezależny w zakresie sporządzenia protokołu i „spisuje to, co widzi”, niezależnie od wskazówek czy sugestii pełnomocnika.
Koszt sporządzenia protokołu
Wynagrodzenie za sporządzenie pojedynczego protokołu wynosi 200 zł netto (§ 10 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej). Jest to stawka niezależna od liczby zaprotokołowanych w nim odczytów stron internetowych i niezależna od liczby stron w protokole. Do tego należy doliczyć koszt wypisów (6 zł netto za stronę). Podane stawki są stawkami maksymalnymi, jakie może pobrać notariusz.
Podsumowanie
Niewielkim kosztem można więc uzyskać urzędowy dokument, który może zadecydować o wyniku przebiegu procesu. Istotne jest, aby protokół został sporządzony jak najprecyzyjniej, tak aby uniemożliwić wszelkie próby zakwestionowania poszczególnych jego elementów.
[1] Wyrok SA w Katowicach z dnia 16 listopada 2021 r., V AGa 411/20, Legalis.
[2] Wyrok SA w Krakowie z dnia 15 czerwca 2016 r., I ACa 315/16, Legalis.
[3]Wyrok SA w Szczecinie z dnia 30 grudnia 2019 r., I ACa 672/19, Legalis.
[4] Wyrok SA w Szczecinie, ACa 672/19; wyrok SA w Krakowie, I ACa 315/16; zob. J. Szynkarek, Zabezpieczenie dowodów w postępowaniu cywilnym w sprawach o naruszenie praw autorskich, Wrocław 2018, s. 57; K. Badurowicz, Dowód w postaci zrzutu ekranu, czyli nowoczesne postępowanie dowodowe, „Acta Iuridica Resoviensia” 2024, nr 2 (45), s. 14 i n.
[5] A. Michnik, komentarz do art. 104 p.not., [w:] Prawo o notariacie. Komentarz, red. A.J. Szereda, Warszawa 2022, s. 907.
[6] D. Celiński, P. Marquardt, komentarz do art. 104 p.not., [w:] Prawo o notariacie. Komentarz. Wzory aktów notarialnych i poświadczeń, red. W. Gonet, Warszawa 2022, s. 782.
[7]Wyrok SN z dnia 26 września 2008 r., V CSK 91/08, Legalis.
[8]Postanowienie SN z dnia 30 września 2022 r., I CSK 2505/22, Legalis.
[9] To zagadnienie jest dyskusyjne w nauce prawa. Por. D. Celiński, P. Marquardt, komentarz do art. 104 p.not., [w:] Prawo o notariacie. Komentarz. Wzory aktów notarialnych i poświadczeń, red. W. Gonet, Warszawa 2022, s. 785; A. Michnik, komentarz do art. 104 p.not., [w:] Prawo o notariacie. Komentarz, red. A.J. Szereda, Warszawa 2022, s. 905; M. Watrakiewicz, Protokół notarialny stwierdzający zdarzenie prawne, „Nowy Przegląd Notarialny” 2006, nr 1, s. 55.
