Rozmowa z RYSZARDEM WILMANOWICZEM, przewodniczącym Komisji Etyki i Wykonywania Zawodu Krajowej Rady Radców Prawnych, Dziekanem Rady OIRP w Toruniu.
Przedyskutowaliśmy kwestię możliwości dopuszczenia formy wykonywania zawodu w postaci spółki z o.o. Celem istniejących ograniczeń jest zachowanie pewnych wartości przynależnych zawodom zaufania publicznego. Liberalizacja stanowiska mogłaby doprowadzić do monopolizacji rynku przez największych. Samorząd zawodowy musi dbać o wszystkich radców prawnych, ze szczególnym uwzględnieniem najmniejszych kancelarii, których jest najwięcej.
Ryszard Wilmanowicz
Pod koniec stycznia na stronach KIRP ukazał się Zbiór Stanowisk Komisji Etyki i Wykonywania Zawodu ? to publikacja, a zarazem rozwiązanie, na które z pewnością radcowie i aplikanci radcowscy czekali. To jednak dopiero pierwsza część opracowania ? kiedy należy się spodziewać kolejnych publikacji?
Widniejący obecnie na stronach KIRP zbiór nie jest pierwszym tego typu opracowaniem. Była nim publikacja zawierająca stanowiska w istotnych dla wykonywania zawodu radców prawnych zagadnieniach, która ukazała się pod koniec listopada 2018 r. Niemal dokładnie rok później ? 15 listopada 2019 r. ? na wyjazdowym posiedzeniu w Łodzi zatwierdziliśmy materiały do drugiego wydania. Zmienionego i uzupełnionego. Zbiorem objęto 44 stanowiska z obecnej kadencji, tj. od stycznia 2017 r., dotyczące podstawowych zasad wykonywania zawodu oraz wartości i obowiązków etycznych radcy prawnego, a więc godności zawodu, problematyki wykonywania zawodu i tajemnicy zawodowej, dotyczące zajęć niedopuszczalnych oraz konfliktu interesów, informowania o wykonywaniu zawodu, pozyskiwania klientów i wynagrodzenia radcy prawnego, a także innych zagadnień. Dzięki wprowadzeniu skorowidza rzeczowego stanowiska te można łatwo odszukać i zastosować w praktyce. Poprzez link odsyłający możliwe jest też zapoznanie się z pełną treścią zanonimizowanych opinii.
To bardzo wartościowa publikacja, która przyczynia się do pogłębiania znajomości Kodeksu Etyki i innych aktów prawnych dotyczących wykonywania zawodu radcy prawnego oraz ich wykładni, będąc równocześnie uzupełnieniem dotychczasowego dorobku w tym zakresie, w szczególności orzecznictwa sądów dyscyplinarnych,
a także literatury przedmiotu, w tym zwłaszcza publikacji komentarzy do ustawy o radcach prawnych. Dlatego będziemy ją rozwijać ? zgodnie z przyjętym planem działania komisja przygotowuje uzupełnienie zbioru
o stanowiska funkcjonujących odrębnie dwóch komisji KRRP poprzedniej kadencji, co jest uzasadnione faktem obowiązywania obecnego Kodeksu Etyki Radcy Prawnego od 1 lipca 2015 r.
Z jakimi pytaniami najczęściej zwracają się radcowie prawni? O jakie kwestie pytają organy administracji publicznej?
W zbiorze stanowisk znajdziemy wiele kwestii dotyczących relacji radców prawnych z pracodawcami lub podmiotami przez nich obsługiwanymi. Nieporozumienia lub wątpliwości często dotyczą umownego wynagrodzenia, jego podziału z uwagi na prowadzenie konkretnej sprawy przez kilku pełnomocników, czasu pracy w lokalu jednostki, w którym świadczą pomoc prawną. Pytającymi są zarówno radcowie prawni prowadzący własną praktykę, jak i ci, którzy obsługują urzędy organów administracji publicznej ? rządowej i samorządowej. Radcowie prawni konsultują kwestie zapewnienia zachowania tajemnicy zawodowej bądź potencjalnego wystąpienia kolizji interesów przy obsłudze organów jednostek samorządu terytorialnego czy spółdzielni mieszkaniowych. Wskazujemy, jak się zachować podczas kontroli skarbowej, w sytuacjach dochodzenia należności od podmiotu reprezentowanego, podczas kontroli poczty służbowej.
Czy KEiWZ zamierza postulować zmiany w Kodeksie Etyki?
Oceną zasadności zmian w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego zajmowaliśmy się 5 kwietnia 2019 r., ze względu na sygnalizowaną potrzebę rozdzielenia pewnych kwestii uregulowanych w Kodeksie Etyki z 2014 r. uchwalonym przez zjazd od materii objętych regulacją ?Regulaminu wykonywania zawodu?, przyjętego przez KRRP w wykonaniu delegacji ustawowej w 2015 r. Na kolejnym posiedzeniu ? w listopadzie 2019 r. ? poruszyliśmy kwestię reklamowania świadczenia usług prawnych oraz zasadności i dopuszczalności zliberalizowania zasad w tym zakresie. Wskazaliśmy, że przy szerokiej formule zastosowanej przy regulacjach dotyczących informowania dopuszczenie reklamy spowodowałoby korzyści jedynie dla największych kancelarii, natomiast zdecydowanie największej grupy radców prawnych po prostu nie byłoby na to stać. Komisja zauważyła zatem wartość stabilizacji, co przemawia za nieuchwalaniem nowego kodeksu etyki. Przedyskutowaliśmy również kwestię możliwości dopuszczenia formy wykonywania zawodu w postaci spółki z o.o. Celem istniejących ograniczeń jest zachowanie pewnych wartości przynależnych zawodom zaufania publicznego. Liberalizacja stanowiska mogłaby doprowadzić do monopolizacji rynku przez największych. Samorząd zawodowy musi dbać o wszystkich radców prawnych, ze szczególnym uwzględnieniem najmniejszych kancelarii, bo jest ich najwięcej.
Czyli zniesienie zakazu reklamowania się nie będzie raczej możliwe? A co będzie, gdy adwokaci dopuszczą taką możliwość i zaczną promować usługi kancelarii, które prowadzą razem z radcami prawnymi? Czy ich partnerzy mają udawać, że ich to nie dotyczy?
Opisany zakres będzie zapewne przedmiotem prac zespołu problemowego powołanego przez Krajową Radę Radców Prawnych 7 marca. Zadaniem tego zespołu ma być rozważenie zasadności ewentualnych zmian i zgłoszenie argumentów za i przeciw. Oczywiście organem właściwym do wprowadzenia zmian będzie Krajowy Zjazd Radców Prawnych, który został już zwołany na 6?8 listopada. Zatem obok stanowiska komisyjnego opracowane mają być inne stanowiska, z uwzględnieniem konsultacji wewnątrz samorządu radców prawnych.
Ostatnie lata pokazały, że zasady zawarte w Kodeksie Etyki nie zawsze dają się stosować w rzeczywistości. Dotyczy to wszystkich zawodów prawniczych, w tym zawodu radcowskiego. Czy widzi pan potrzebę zmian?
Tak naprawdę stosowanie przepisów Kodeksu Etyki w rzeczywistości odbywa się w sposób permanentny, a jego weryfikacja następuje w prowadzonych przed właściwymi organami dyscyplinarnymi samorządu radcowskiego sprawach indywidualnych. Należy mieć także na uwadze bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego, który ? zgodnie
z ustawą o radcach prawnych ? rozpatruje skargi kasacyjne.
Czy problemy interpretacyjne zmieniły się na przestrzeni lat?
Jak wskazałem, w listopadzie 2019 r. komisja ponownie zajmowała się wnioskiem o liberalizację zajętego stanowiska dotyczącego nowoczesnych form komunikowania się. Uznaliśmy wtedy potrzebę konsultacji tego zagadnienia we wszystkich izbach. Wystąpiłem do wszystkich dziekanów w tej materii i oczekuję na wypowiedzi z całego kraju. Musimy zatem poznać argumenty głoszone przez kolejne, młode roczniki koleżanek i kolegów podejmujących wykonywanie zawodu radcy prawnego. To przede wszystkim oni wskazują na potrzebę posługiwania się nowoczesnymi sposobami komunikowania. W ostatnim czasie występują też problemy z ustalaniem warunków pracy, czasu pracy i innych wymagań stawianych przez pracodawców wobec radców prawnych pozostających w stosunku pracy.
Muszę podkreślić, że w zakresie składania wniosków dotyczących konieczności zmiany przepisów ustawy o radcach prawnych oraz dotyczących wykonywania zawodu i Kodeksu Etyki komisja ściśle współpracuje z Ośrodkiem Badań, Studiów i Legislacji KRRP, z wiceprezesem Ryszardem Ostrowskim i mecenas Anną Suską, wysoko sobie ceniąc jej pomoc w bieżących kontaktach komisji z OBSiL-em. Większość członków komisji zostało wpisanych na listę ekspertów Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji KRRP.
Jednym z zadań KEiWZ jest przeprowadzanie konsultacji z przewodniczącymi komisji w okręgowych izbach. Jak często odbywają się takie konsultacje? Czego dotyczą?
Realizując plan pracy komisji i zalecenia KRRP, w listopadzie 2018 r. odbyło się spotkanie konsultacyjne przewodniczących komisji wykonywania zawodu rad OIRP z komisją krajową, prezesem i wiceprezesami KRRP oraz Głównym Rzecznikiem Dyscyplinarnym i przewodniczącym Wyższego Sądu Dyscyplinarnego. Omawialiśmy na nim istotne problemy związane z wykonywaniem zawodu, w tym potrzebę ujednolicenia sposobu załatwiania skarg wpływających do okręgowych izb (istniały rozbieżne stanowiska), funkcjonowania wizytatorów, realizacji wytycznych zjazdu, zabezpieczenia tajemnicy zawodowej, funkcjonowania kancelarii odszkodowawczych, regulacji RODO, zmian w treści karty informacyjnej składanej w momencie podjęcia wykonywania zawodu. Konsultacje odbywały się wielokrotnie, w sytuacji wystąpienia takiej potrzeby.
Do zadań KEiWZ należą analiza zasad funkcjonowania sądów dyscyplinarnych oraz rzeczników dyscyplinarnych, a także ocena funkcjonowania ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej. Jakie wnioski płyną z tych analiz?
Od początku obecnej kadencji komisja aktywnie uczestniczyła w ocenie funkcjonowania zapisów Zasad Działania Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego i rzeczników dyscyplinarnych, a także Regulaminu funkcjonowania sądów dyscyplinarnych samorządu radców prawnych, aktów prawnych ustanowionych przez Krajową Radę Radców Prawnych w 2015 r. Pozwoliło to na zweryfikowanie określonych zapisów i zastosowanie ich w dalszej działalności. Praktyka wymusiła pewne zmiany procedur w poszczególnych etapach postępowań.
Jeśli zaś chodzi o funkcjonowanie systemu nieodpłatnej pomocy prawnej, w szczególności w obliczu obowiązujących od 1 stycznia 2019 r. przepisów, wielokrotnie było ono przedmiotem naszej analizy pod kątem zagrożeń zgłaszanych przez poszczególne OIRP. Wykorzystane zostały również obserwacje przedstawiciela samorządu w radzie powołanej przez Ministra Sprawiedliwości. 13 lutego Prezydium KRRP przyjęło stanowisko, w którym wskazało na potrzebę gruntownej reformy systemu dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej świadczonej przez radców prawnych w powiatach. Prezydium zauważyło potrzebę prowadzenia systemu badania zamożności osób uprawnionych jako kompetencji organów samorządu terytorialnego. Rozróżnić należałoby przy tym trzy formy udzielanej pomocy: informacji prawnej, pomocy na etapie przedsądowym i sądowym. Stosowanie tych kryteriów mogłoby służyć także przy stosowaniu pomocy prawnej ?z urzędu? oraz zwalnianiu od kosztów sądowych.
Do zadań KEiWZ należy także monitorowanie działalności prawników zagranicznych wpisanych na listy prowadzone przez rady okręgowych izb ? czy na tym polu pojawiają się jakieś problemy?
Na tym gruncie nie zgłaszano nam zasadniczych problemów, choć kwestie używania tytułu zawodowego prawnika zagranicznego nabytego w kraju macierzystym na tablicach informacyjnych, opłacania składek i problemów dyscyplinarnych miały miejsce. Trzeba bowiem pamiętać, że w ich przypadku mają zastosowanie odrębne regulacje prawne.
Jak działa komisja ? czy poza z góry określonymi plenarnymi posiedzeniami, które są obowiązkowe, spotykacie się w pełnym składzie, żeby rozpoznać jakąś konkretną sprawę?
Komisja Etyki i Wykonywania Zawodu została powołana uchwałą KRRP z 13 stycznia 2017 r., w której ustalono jej skład, zakres oraz zasady działania. W składzie komisji znalazło się ośmiu radców prawnych, posiadających wieloletnie doświadczenie w wykonywaniu zawodu oraz w pracy w samorządzie, a mianowicie: Tomasz Głębocki z OIRP w Opolu, Tomasz Korpusiński, reprezentujący OIRP w Krakowie, Grzegorz Wyszogrodzki z Łodzi, Jacek Klimowicz z OIRP w Białymstoku, Jan Łoziński z Wrocławia, Zbigniew Pawlak z Bydgoszczy, a także Wojciech Bujko
z OIRP w Zielonej Górze i ja z Torunia.
Zgodnie z zasadami ustalonymi przez Krajową Radę pracujemy głównie na odległość, wykorzystując drogi wymiany korespondencji elektronicznej, w podzespołach dwuosobowych lub indywidualnie, zawsze uzgadniając projekt treści stanowiska z innymi członkami komisji. W celu ograniczenia kosztów spotykamy się na posiedzeniach plenarnych z reguły trzy razy w roku. Omawiamy wtedy najbardziej skomplikowane sprawy o istotnym znaczeniu dla koleżanek i kolegów wykonujących zawód.
Rozmawiał Bogdan Bugdalski
RYSZARD WILMANOWICZ
jest absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Od 2010 r.
członek Krajowej Rady Radców Prawnych, od 2016 r. Dziekan Rady OIRP w Toruniu. Jego szczególne zainteresowania budzą sprawy prawa pracy i prawa administracyjnego. W wolnych chwilach lubi czytać książki historyczne i jeździć rowerem.
