Rozmowa z r. pr. Bartoszem Opalińskim, Wiceprezesem KRRP XII kadencji.
Bartosz Opaliński
Radca prawny od 2001 r. W latach 2016–2024 Dziekan Rady OIRP w Rzeszowie, obecnie Wicedziekan Rady. Od 2016 r. członek Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych. Od listopada 2024 r. jako jej Wiceprezes koordynuje i nadzoruje działalność KRRP w zakresie spraw związanych z aplikacją radcowską i doskonaleniem zawodowym. Kieruje też pracami Komitetu ds. Aplikacji oraz Komitetu ds. Doskonalenia Zawodowego KRRP. Wykładowca na aplikacji i członek komisji egzaminacyjnej do przeprowadzenia egzaminu radcowskiego z siedzibą w Rzeszowie.
Krajowa Rada Radców Prawnych powierzyła panu dwa bardzo ważne obszary działania – doskonalenie zawodowe radców prawnych oraz sprawy aplikacji. To nie jest przypadek.
Rzeczywiście w XII kadencji KRRP nadzoruję prace Komisji Doskonalenia Zawodowego i Komisji Aplikacji, więc szkolenie ustawiczne radców prawnych i kwestie związane z aplikacją są w centrum moich zainteresowań. W poprzednich dwóch kadencjach jako członek Prezydium KRRP zajmowałem się natomiast sprawami integracji środowiska, wspieraniem rozwoju zawodowego, a szczególnie sprawami młodych radców prawnych. Stojąc na czele Komisji Wspierania Rozwoju Zawodowego KRRP, organizowałem Forum Młodych Radców Prawnych oraz współtworzyłem Forum Aplikantów Radcowskich. Propagowałem także nowe technologie w pracy radców prawnych.
Jest pan zatem do realizacji tego zadania doskonale przygotowany. Wprowadzenie radców w świat nowych technologii – jedno z najważniejszych zadań w tej kadencji – też się w nie wpisuje.
Tak, ale warto podkreślić, że do tego zadania KRRP XII kadencji powołała odrębną Komisję Nowych Technologii. Przewidujemy, że jej działania będą wspierać prace pozostałych komisji wszędzie tam, gdzie będziemy mierzyć się z wyzwaniami wynikającymi z rozwoju nowych technologii. W ten sposób osiągniemy efekt synergii w działaniach poszczególnych komisji, co pozwoli na bardziej kompleksowe podejście do realizacji celów.
Niewątpliwie rewolucja technologiczna trwa i w bardzo szybkim tempie zmienia środowisko naszej pracy. Przed nami różnego rodzaju nowinki technologiczne i związane z nimi programy do analizy dokumentów, automatyzacja procesów i research, które wkrótce staną się niezbędne do efektywnego funkcjonowania na rynku prawniczym. Radca prawny, który będzie unikał nowych rozwiązań technologicznych, zostanie w tyle. Będzie mniej efektywny, mniej konkurencyjny, utraci kontakt z klientami, a także możliwość automatyzacji części swojej pracy, którą umożliwiają nowe technologie oparte na AI. Jako samorząd musimy wyposażać aplikantów i radców prawnych w wiedzę z zakresu nowych technologii niezbędną w pracy prawnika oraz narzędzia do tego, aby potrafili z niej korzystać. I to będzie celem naszego działania w procesie przygotowania do zawodu radcy prawnego oraz w trakcie jego wykonywania.
Jakich działań z tym związanych należy się spodziewać?
Przede wszystkim rozwijamy narzędzia już wdrożone, takie jak platforma e-KIRP. Na początku tego roku uruchomiliśmy jej nową, bardziej przyjazną wersję. Oferta kursów
e-learningowych jest stale aktualizowana, ponieważ prawo dynamicznie się zmienia. Planujemy także wprowadzenie nowych kursów oraz rozbudowywanie kursów już istniejących,
np. zajęć specjalizacyjnych, mając na uwadze przede wszystkim potrzeby zgłaszane przez izby okręgowe, jak również samych radców prawnych i aplikantów radcowskich.
W tym m.in. celu stworzyliśmy w tej kadencji platformy umożliwiające wymianę myśli pomiędzy izbami, jakimi są komitety stałe. Powstało pięć komitetów, w tym Komitet ds. Aplikacji i Komitet ds. Doskonalenia Zawodowego, którymi kieruję. W ich skład wejdzie po jednym przedstawicielu każdej izby, co pozwoli na wymianę doświadczeń między izbami, umożliwiając tym samym identyfikację ich potrzeb oraz problemów. Spotkania komitetów będą odbywać się zdalnie, a ich głównym zadaniem będzie wypracowywanie rekomendacji dla komisji i Prezydium KRRP.
Czy wiadomo już, jakie będą nowe formy doskonalenia zawodowego?
Jeśli chodzi o doskonalenie zawodowe, to również zwróciliśmy się do izb o zgłaszanie tematyki szkoleń i wykładowców, z którymi współpracują, a którzy mogliby nas wesprzeć w tej pracy.
Oczywiście mamy już przygotowany harmonogram szkoleń na najbliższy okres, bo trzeba je przygotowywać z pewnym wyprzedzeniem, ale na dalsze plany wpłyną również zgłoszone do nas sugestie. Ważne jest, aby odpowiadać na zmieniające się potrzeby szkoleniowe radców prawnych. Muszę tu również podkreślić, że w Biurze KIRP taka praca była wykonywana zawsze – działy aplikacji i doskonalenia zawodowego są świetnie zorganizowane i – obok propozycji zgłaszanych przez izby – na bieżąco diagnozujemy potrzeby szkoleniowe radców prawnych i aplikantów.
W wytycznych Zjazdu, obok spraw, o których już mówiliśmy, znalazł się m.in. zapis o konieczności zapewnienia dostępności szkoleń zdalnych dla wszystkich członków samorządu. Czy to oznacza, że oferta szkoleń stacjonarnych nie będzie rozwijana?
Forma zdalna szkoleń dla radców prawnych jest bardzo wygodna i coraz popularniejsza. Dużo trudniej jest zorganizować szkolenia stacjonarne. Izby zazwyczaj organizują je w formie hybrydowej, dającej uczestnikom wybór, w jaki sposób chcą uczestniczyć w danym szkoleniu. Na poziomie krajowym natomiast organizacją szkoleń stacjonarnych zajmuje się wyłącznie Fundacja „Subsidio Venire”.
Kwestia szkoleń stacjonarnych była już przedmiotem dyskusji na posiedzeniu Komisji Doskonalenia Zawodowego. Rozważamy organizowanie takich szkoleń lokalnie, np. z zakresu cyberbezpieczeństwa, w poszczególnych izbach lub dla kilku sąsiadujących jednocześnie. Mogłoby to zmniejszyć koszty dla uczestników i zwiększyć dostępność szkoleń.
Decyzji w tej sprawie jeszcze nie mamy, ale na pewno będzie to przedmiotem dalszych rozmów i ustaleń.
Czyli podsumowując, raczej będzie to rozszerzanie oferty niż likwidacja obecnych form działania?
Dokładnie tak. Uważam, że zamiast rezygnować z jakiejkolwiek formy, powinniśmy skupić się na jej ulepszaniu. Chcemy, aby szkolenia stacjonarne były bardziej dostępne i przystępne kosztowo, co mogłoby zwiększyć ich popularność. Dlatego z pewnością będzie to obszar, nad którym musimy się jeszcze zastanowić. Działania te mają na celu dostosowanie się do zmieniających się potrzeb i oczekiwań naszego środowiska, a także maksymalizację efektywności edukacji zawodowej.
Jednocześnie planujemy stale rozwijać szkolenia e-learningowe, które już teraz są bardzo cenione przez radców prawnych.
Przejdźmy do drugiego obszaru pańskiej aktywności – do kształcenia aplikantów. Ich postulaty zna pan doskonale. Teraz przyjdzie panu je realizować.
Oczywiście. Ostatnie, IX Forum Aplikantów odbyło się w październiku w Sandomierzu. Byłem pod wrażeniem dyskusji aplikantów z przedstawicielami Komisji Aplikacji i władz Krajowej Rady. Podstawowy problem, na który aplikanci wskazywali, to niedostateczna komunikacja między nimi a przedstawicielami izb.
Tutaj muszę wyjaśnić, że aplikacje prowadzą izby. Krajowa Rada koordynuje i monitoruje za pośrednictwem Komisji Aplikacji realizację programu aplikacji, przestrzeganie postanowień regulaminu aplikacji. Prowadzi też działalność pomocniczą, dostarcza materiały dydaktyczne, jak również wdraża metody szkoleniowe czy je inicjuje, jak chociażby już obowiązujące konwersatoria i warsztaty.
Wsłuchując się w postulaty uczestników forum, ciągle zauważamy potrzebę doskonalenia metod dydaktycznych. Oczywiście wdrażamy określone metody, np. wspomniane już konwersatoria, które mają być formą interakcji wykładowcy z aplikantami, a nie suchym wykładem, co wpisaliśmy do regulaminu, ale często w praktyce takimi nie są.
Widzimy również, że aby skutecznie wdrażać te metody dydaktyczne i wiedzieć, kiedy i gdzie reagować, konieczne jest nawiązanie jeszcze lepszego kontaktu z aplikantami. Potrzebne są ankiety, w których aplikanci nam powiedzą, że np. dany wykładowca nie stosuje metody, która jest wymagana regulaminem aplikacji, i w tym kształceniu ciągle mało jest praktycznych treści. Z tego powodu Komisja Aplikacji rozważa wprowadzenie, oprócz stacjonarnego Forum Aplikantów, dodatkowego forum online, które odbywałoby się dwa razy w roku. To pozwoliłoby jeszcze bardziej zwiększyć nasz kontakt z przedstawicielami środowiska aplikantów i reagować na zgłaszane przez nich uwagi.
W swoich postulatach aplikanci wskazują też potrzebę wymiany doświadczeń i informacji o aplikacji między izbami i – to temat wiodący – konieczność upraktycznienia aplikacji.
Dlatego Komisja Aplikacji rekomenduje stosowanie w ramach konwersatoriów i warsztatów takich narzędzi jak kazusy, korzystanie z orzecznictwa, przygotowanie konkretnych projektów pism procesowych, symulacje rozpraw, a nie suchy przekaz teoretyczny. Bo teoria była na studiach, a teraz młodzi prawnicy muszą się dowiedzieć, jak w praktyce rozwiązać konkretny problem, jak napisać apelację, opinię prawną, pozew, wniosek. To są powtarzające się postulaty aplikantów, a nie w każdej izbie aplikacja jest realizowana tak, jak zakłada regulamin.
Dorzucę tu jeszcze kolejny ważny postulat – jeden dla wszystkich program kolokwium. I co zamierzacie z tymi postulatami zrobić?
KIRP umożliwia synchronizację działań, oferując izbom ustalony harmonogram kolokwiów wraz z materiałami dydaktycznymi do ich przeprowadzenia.
Dodatkowo KIRP przygotowuje tzw. prace dodatkowe, czyli materiały wzorowane na materiałach egzaminacyjnych. Są to tzw. miniakta, które pomagają aplikantom w przygotowaniach do kolokwiów, a w przyszłości również do egzaminu zawodowego.
Rozumiemy jednak, że indywidualna ocena takich prac może być wyzwaniem dla izb, zwłaszcza pod względem finansowym. Dlatego zachęcamy izby do przekazywania prac dodatkowych patronom jako narzędzie wspierające współpracę z aplikantami i doskonalenie ich umiejętności. Takie rozwiązanie może znacząco odciążyć izby finansowo.
Jak chcecie zachęcać patronów do takiego działania?
Patrona ustanawia rada konkretnej izby. Krajowa Rada może jedynie nadzorować i monitorować ich działalność. Na patronów powinny więc wpływać władze poszczególnych izb.
Na pewno będziemy się tym procesem zajmować i zwrócimy się do izb o to, żeby organizowały spotkania z patronami, wręcz szkolenia dla patronów, uświadamiały im, jakie mają obowiązki, i zachęcały do pracy indywidualnej z aplikantem. Przypomnimy też patronom, że istnieją obowiązujące zasady dobrych praktyk dla patronów, które warto stosować.
Czy należy się spodziewać zmian w aplikacji, czy też wszystko jest, jak należy, i tylko Ministerstwo Sprawiedliwości może w niej coś zmienić?
Tego nie możemy wykluczyć. My natomiast mamy pewne pomysły na zmianę. Przede wszystkim chcemy promować aplikację jako najlepszą ścieżkę dojścia do zawodu, bo oczywiście można też zostać radcą prawnym bez aplikacji.Chcemy pokazywać, że jako samorząd dysponujemy największym, nieosiągalnym w ramach poszczególnych kancelarii instrumentarium szkoleniowym, bazami wiedzy i znakomitą kadrą dydaktyczną. Wszystko to razem gwarantuje najlepsze przygotowanie do egzaminu radcowskiego i wykonywania zawodu.
Chcemy promować aplikację zwłaszcza wśród studentów, ale też wśród pracodawców, wskazując, czym jest aplikacja i dlaczego warto zatrudnić aplikanta radcowskiego.
Będziemy to robić m.in. w ramach tygodnia akademickiego na wydziałach prawa. Myślimy też o przygotowaniu filmu promującego aplikację radcowską, który będzie prezentowany w środowisku studentów i pracodawców. Zwiększymy też w mediach liczbę informacji o aplikacji radcowskiej.
A jeśli chodzi o sam program aplikacji?
Oczywiście tu też będą zmiany. Wymuszą je nowe technologie informatyczne dotyczące systemów usprawniających pracę w kancelariach i funkcjonujących w ramach poszczególnych postępowań, co znajdzie swoje odzwierciedlenie w szkoleniu na aplikacji. Dotyczy to chociażby Krajowego Rejestru Zadłużonych, Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych, które są ciągle unowocześniane i my musimy to uwzględniać.
Przewiduję też zmiany w regulaminie aplikacji oraz planie pracy Komisji Aplikacji. Chcemy dostarczać izbom instrumenty, które mogą służyć implementacji warsztatowych metod kształcenia, i w tym zakresie będziemy stale uatrakcyjniać naszą ofertę. Myślę tu przede wszystkim o zbiorach kazusów z poszczególnych części egzaminu radcowskiego (obejmujących stan faktyczny i rekomendowane rozwiązanie). Tego typu materiały są świetną pomocą dydaktyczną dla prowadzących zajęcia i cieszą się dużym uznaniem aplikantów.
Wsparciem dla naszych wykładowców będzie też szkolenie (w formule online) prowadzone przez najlepszych specjalistów, uwzględniające swoisty kontekst zajęć na aplikacji radcowskiej oraz praktyczne problemy zajęć z aplikantami. Chcemy też rozszerzać tematykę turniejów dla aplikantów, na przykład o turniej prawa nowych technologii.
Ważne będzie ponadto dalsze promowanie stosowania przez izby instrumentów dotychczas oferowanych przez KIRP, takich jak: egzamin próbny, zajęcia e-learningowe, zajęcia specjalizacyjne, Baza Wiedzy Aplikanta, czy – wspomniane już – wspólne kolokwia i prace dodatkowe. Instrumenty te dobrze sprawdzają się w praktyce szkolenia na aplikacji i liczymy, że do korzystania z nich uda się zachęcić jak najwięcej izb.
Z aplikacją wiąże się jeszcze jedno, stałe pytanie – czy wzrośnie opłata za nią?
Niestety z punktu widzenia izb byłoby to bardzo wskazane, bo koszty aplikacji ciągle rosną, ze względu chociażby na inflację, opłata natomiast, która jest ustalana przez Ministerstwo Sprawiedliwości – nie.
Wiemy, że każdy aplikant jest zainteresowany tym, żeby ta opłata była jak najniższa, samorząd natomiast musi patrzeć na to pragmatycznie i widząc, jak rosną koszty aplikacji, wskazujemy, że bez podniesienia tej opłaty nie będziemy mogli prowadzić aplikacji w sposób odpowiadający oczekiwaniom aplikantów. Aplikacji nie chcemy finansować ze składek radców prawnych, bo one służą innym celom. Budżet aplikacji powinien się bilansować, więc ta podwyżka wydaje się uzasadniona.
Rozmawiał Bogdan Bugdalski
