W październiku Krajowa Rada Radców Prawnych zmieniła Regulamin odbywania aplikacji radcowskiej. Jak wskazują przedstawiciele samorządu radców prawnych, wprowadzone zmiany to kolejny krok do upraktyczniania szkolenia młodych prawników i zwiększenia efektywności instytucji patronatu. Poza zmianami regulaminowymi samorząd przedstawia wiele pomysłów mających na celu wsparcie aplikantów w drodze do uzyskania uprawnień radcy prawnego.
Jedną z najważniejszych zmian na aplikacji radcowskiej w roku szkoleniowym 2022 ma być rezygnacja z tradycyjnych wykładów na rzecz konwersatoriów, w ramach których wykorzystywane mają być różne metody służące aktywizacji aplikantów.
W programie aplikacji, będącym załącznikiem do regulaminu, wskazano, że konwersatoria mają na celu przedstawienie i systematyzację zagadnienia objętego programem aplikacji. Prowadzone mają być metodami aktywizującymi aplikantów, w szczególności służącymi do wymiany poglądów i dyskusji pomiędzy prowadzącym zajęcia a aplikantami na temat praktycznego stosowania przepisów prawa i prawidłowego rozwiązywania problemów prawnych. Konwersatoria co do zasady mają być wprowadzeniem do zajęć szkoleniowych o charakterze ćwiczeniowo-warsztatowym.
Ćwiczenia z kolei ? jako podstawowa forma zajęć na aplikacji ? mają się odbywać z aktywnym uczestnictwem wszystkich aplikantów w danej grupie. Metoda ćwiczeniowo-warsztatowa, o jakiej mowa w zmienionym programie, obejmuje w szczególności: rozwiązywanie kazusów, analizę aktów prawnych, analizę orzecznictwa, symulacje, sporządzanie projektów pism procesowych, projektów umów oraz projektów aktów normatywnych.
Nowy program aplikacji przewiduje także, że ćwiczenia mogą być organizowane w grupach aplikantów, których liczebność nie przekracza 35 osób. Liczebność grupy może ulec zwiększeniu wyłącznie, jeżeli przemawiają za tym względy organizacyjne, wielkości poszczególnych roczników aplikacji oraz o ile zapewniona zostanie możliwość prawidłowej realizacji celów kształcenia w tej formie zajęć.
Co istotne ? każda z okręgowych izb radców prawnych może, w ramach realizacji minimalnego wymiaru zajęć określonego w programie aplikacji, zwiększać wymiar ćwiczeń w stosunku do wymiaru określonego w programie aplikacji.
Jak wskazują przedstawiciele samorządu, dokonane w powyższym zakresie zmiany to ostateczne odejście od akademickich form prowadzenia zajęć (wykładu) na rzecz metod angażujących aplikantów w rozwiązywanie konkretnych zadań i problemów prawnych. Zmiana ta dokonana została w oparciu o założenie, że podstawowa wiedza
w zakresie prawa nabywana jest w czasie studiów, a celem aplikacji radcowskiej jest przede wszystkim wdrożenie aplikantów do jej praktycznego stosowania.
Ewaluacja
Co jest nowością regulaminową ? zajęcia aplikantów mają podlegać ewaluacji z uwzględnieniem oceny realizacji postulatu praktyczności. Wyniki ewaluacji będą brane pod uwagę przy ustalaniu planu szkolenia. Dotychczas ewaluacji dokonywano w niektórych izbach w kraju. Po zmianie regulaminu proces ten staje się obowiązkowy.
Jak się zmienią kolokwia?
Upraktycznieniu aplikacji służyć mają również zmiany dotyczące przeprowadzanych kolokwiów. Od 2022 r. kolokwium dla II roku aplikacji z prawa gospodarczego będzie odbywało się w formie pisemnej. Będzie ono polegało na przygotowaniu umowy albo sporządzeniu pozwu, wniosku, apelacji lub opinii prawnej. Z kolei forma ustna przewidziana będzie dla kolokwium z prawa spółek handlowych, prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego. Dotychczas kolokwium to miało formę pisemną, polegającą na napisaniu pisma procesowego (w postaci pozwu, wniosku), umowy lub opinii prawnej.
Dla pierwszoroczniaków z prawa cywilnego przewidziane zostało jedno kolokwium obejmujące zagadnienia materialne i procesowe. Aplikanci zmierzą się z przygotowaniem umowy albo sporządzeniem pozwu, wniosku, apelacji lub opinii prawnej. Dotychczas blok cywilny podzielony był na dwie części ? materialną i procesową ? i aplikanci podchodzili do dwóch kolokwiów.
Poza kosmetyczną zmianą regulaminową w zakresie kolokwium dla aplikantów trzeciego roku z prawa administracyjnego, postępowania administracyjnego, postępowania sądowoadministracyjnego, prawa finansowego i podatkowego, gdzie kolokwium może dodatkowo polegać na napisaniu z tego bloku opinii prawnej ? pozostałe kolokwia i ich forma pozostają bez zmian.
Jak przekonują przedstawiciele samorządu, przyjęcie powyższych rozwiązań przybliży formę kolokwiów do warunków egzaminu zawodowego. Z tej też przyczyny odpowiedniemu wydłużeniu uległ czas na napisanie kolokwiów pisemnych. I tak kolokwium z prawa cywilnego będzie trwało 360 min (dotychczas 180), kolokwium
z prawa gospodarczego potrwa 240 min, z prawa karnego również 360 min (do tej pory 180 min), a kolokwium z bloku administracyjnego 240 min (zmiana z doczasowych 180).
Jednocześnie ? na wzór egzaminu zawodowego ? podczas kolokwiów pisemnych wprowadzono możliwość korzystania przez aplikantów nie tylko, jak dotychczas, z aktów prawnych, lecz także z komentarzy i orzecznictwa. W dalszym ciągu zabronione będzie korzystanie podczas kolokwiów z innych pomocy oraz urządzeń elektronicznych umożliwiających odbiór lub przekaz informacji.
Sprawdzanie prac aplikantów
Dla przypomnienia można wskazać, że oceny kolokwium pisemnego dokonują niezależnie od siebie dwaj członkowie komisji, z których każdy wystawia na piśmie swoją ocenę i przekazuje ją przewodniczącemu komisji. W razie rozbieżności ostateczną ocenę pracy ustala cała komisja. Członkowie komisji przy ocenie zadania pisemnego biorą pod uwagę w szczególności zachowanie wymogów formalnych, właściwość zastosowanych przepisów prawa
i umiejętność ich interpretacji, poprawność zaproponowanego przez aplikanta sposobu rozstrzygnięcia problemu,
z uwzględnieniem interesu strony, którą zgodnie z zadaniem reprezentuje, oraz inne kryteria (styl, poprawność języka, błędy ortograficzne itp.). Zmiana, jaka dokona się od 2022 r. w zakresie sprawdzania prac aplikantów, polega na wprowadzeniu obowiązku uzasadniania ocen niedostatecznych. Uzasadnienie takie powinno wskazywać na niespełnienie opisanych powyżej kryteriów w sposób pozwalający aplikantowi na ustalenie popełnionych błędów lub brakujących elementów pracy. Przewidziano jednocześnie możliwość odstąpienia od obowiązku sporządzenia uzasadnienia w przypadku, gdy aplikantowi zapewniono możliwość konsultacji indywidualnych z osobą dokonującą oceny pracy.
Kilka zmian w patronacie
Każdy aplikant ma obowiązek odbywać aplikację pod kierunkiem wybranego przez siebie lub wyznaczonego przez daną okręgową izbę radców prawnych patrona. Aby nauczyć się wykonywania zawodu radcy prawnego, współpraca aplikanta z patronem jest niezbędna. W znowelizowanych przepisach wprowadzono więc instrumenty zmierzające do wzmocnienia instytucji patronatu.
W regulaminie obowiązującym od 2022 r. wskazano, że co do zasady patronem aplikanta powinien być radca prawny wykonujący zawód w tej samej kancelarii lub jednostce organizacyjnej, w której aplikant odbywa aplikację. Tylko w przypadku, gdy byłoby to niemożliwe lub z innych powodów niecelowe, rada okręgowej izby radców prawnych będzie mogła wyznaczyć aplikantowi innego patrona.
Wprowadzone zmiany wskazują również ? pod pewnymi warunkami ? na możliwość zwolnienia patrona
z obowiązku składania pisemnej informacji o przebiegu szkolenia. Dotyczy to patrona aplikanta wykonującego w kancelarii lub jednostce organizacyjnej, w której patron wykonuje zawód, czynności w ramach umowy o pracę w wymiarze pełnego etatu lub umowy cywilnoprawnej, której zakres odpowiada liczbie godzin przewidzianych w ramach umowy o pracę w wymiarze pełnego etatu, jeżeli współpraca w takiej formie obejmowała cały okres, za który według regulaminu należy złożyć taką pisemną informację.
Patron zamierzający skorzystać z takiego zwolnienia powinien poinformować radę izby o wymaganej w tym celu formie współpracy z aplikantem. Regulamin precyzuje terminy, w których takie oświadczenie patrona powinno zostać złożone ? do 31 stycznia danego roku szkoleniowego. W przypadku zmiany w zakresie współpracy z aplikantem patron powinien niezwłocznie zawiadomić o tym radę.
Pozaregulaminowe działania samorządu na rzecz wzmocnienia aplikacji
Poza standardami szkolenia na aplikacji, jakie wynikają z obowiązujących w tym zakresie regulacji ustawowych lub wewnątrzsamorządowych ? poszczególne okręgowe izby radców prawnych oraz Krajowa Rada Radców Prawnych pracują nad dodatkowymi rozwiązaniami, dzięki którym poziom kształcenia na aplikacji i jej przystępność pomagają młodym prawnikom dotrzeć do egzaminu radcowskiego oraz zdać go z wiedzą i umiejętnościami pozwalającymi na łatwiejsze wejście na trudny rynek usług prawniczych w Polsce.
Na szczeblu krajowym samorządu myśli się o ujednoliceniu wielu inicjatyw na poziomie izb okręgowych
(a w przyszłości być może ich ustrukturyzowaniu), które znajdują poparcie wśród aplikantów.
Chodzi m.in. o planowaną ogólnopolską symulację egzaminu radcowskiego. Przykładowe zadania egzaminacyjne wraz z objaśnieniami miałyby być przygotowane przez Komisję Aplikacji Krajowej Rady Radców Prawnych,
a sama symulacja odbyłaby się online w czasie rzeczywistym. Udział w symulacji ze strony aplikantów będzie dobrowolny. Prace aplikantów sprawdzą poszczególne izby.
Coraz więcej izb wprowadza zajęcia powtórkowe przed samym egzaminem. Na I kwartał 2022 r. planowany jest cykl zajęć powtórkowych przed egzaminem radcowskim, ale dostępny już dla aplikantów radcowskich ze wszystkich okręgowych izb radców prawnych. Tegoroczne repetytoria przedegzaminacyjne przeprowadzone w maju cieszyły się ogromnym powodzeniem ? udział w nich wzięło 1622 aplikantów radcowskich.
W przyszłości ma być ponadto przygotowany dla aplikantów zbiór kazusów (casebook). Komisja Aplikacji KRRP opracuje zbiór kazusów z przedmiotów egzaminacyjnych. Opracowanie ma być pomocą dla osób prowadzących zajęcia na aplikacji radcowskiej oraz materiałem do pracy własnej dla aplikantów. Przewidywane są dwa rodzaje kazusów ? spreparowane akta sądowe lub opracowanie zadania w przypadku polecenia sporządzenia umowy albo opinii prawnej, wzorem zadań z egzaminu zawodowego, a także krótkie kazusy, zbudowane według schematu: opis stanu faktycznego, uwagi do tekstu (wprowadzenie, wskazanie najważniejszych zagadnień problemowych związanych z treścią kazusu), pytania do dyskusji.
Cieszące się coraz większą popularnością konkursy dla aplikantów to także obszar zainteresowania władz samorządu radców prawnych. W 2021 r. odbyła się m.in. IX edycja Turnieju Negocjacyjnego dla Aplikantów Radcowskich organizowanego przez Krajową Radę Radców Prawnych. Obecnie realizowana jest I edycja Turnieju Arbitrażowego dla Aplikantów, którego celem jest poszerzenie wiedzy o alternatywnych metodach rozwiązywania sporów oraz kształcenie praktycznych umiejętności znajdowania problemów prawnych i budowania argumentacji. W 2022 r. planuje się kontynuację tych wydarzeń, a także organizację turnieju mediacyjnego, konkursu z zakresu praw człowieka oraz konkursów związanych ze sporządzaniem pism, umów i opinii.
Pomysł, który może się doczekać realizacji, to także wspólne zajęcia aplikantów online na szczeblu krajowym. W roku 2022 planowane jest uruchomienie zajęć przeznaczonych dla aplikantów wszystkich okręgowych izb radców prawnych. Tematyka obejmie zagadnienia istotne z praktycznego punktu widzenia, których prowadzenie może być utrudnione w izbach z uwagi na ograniczenia programowe lub trudny dostęp do specjalistów.
Podobnie myśli się o rozbudowaniu bazy zajęć e-learningowych dla aplikantów. Baza z założenia ma być wsparciem dla realizacji programu aplikacji przez izby. Niewykluczone również, że powstaną specjalne sekcje tematyczne międzyizbowe online, poświęcone takim zagadnieniom jak marketing prawniczy, prawa człowieka, prawo własności przemysłowej. Z założenia sekcje te mają być propozycją dla aplikantów pragnących pogłębiać swoją wiedzę i umiejętności w ramach wybranej specjalizacji.
