OBSiL co miesiąc analizuje kilkadziesiąt projektów aktów prawnych, kierowanych do Krajowej Rady Radców Prawnych w oparciu o art. 60 pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych oraz przygotowuje opinie do projektów aktów prawnych w ramach trwającego procesu legislacyjnego. W lipcu i sierpniu br. w Ośrodku powstało dziewięć takich opinii. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.
Opinia do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 2977, druk senacki nr 1009)
Projekt przewidywał zmiany w ośmiu ustawach. W zakresie zmian w Kodeksie cywilnym zmiany dotyczyły rozszerzenia katalogu przyczyn niegodności dziedziczenia, zawężenia czwartego kręgu dziedziców ustawowych, terminu na złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożonego (lub niezłożonego) pod wpływem błędu lub groźby. Zmiany te co do zasady oceniono pozytywnie z jednym zastrzeżeniem odnoszącym się do zmiany dotyczącej zawężenia kręgu dziedziców ustawowych. W opinii sformułowano również uwagi do pozostałych ustaw, których dotyczył projekt.
Analiza przepisu art. 15 projektu ustawy o ograniczeniu biurokracji i barier prawnych (druk sejmowy nr 3502) w kontekście jego zgodności z Konstytucją RP
Jak wskazano w opinii, istota projektowanych zmian dotyczy stworzenia możliwości powierzania wykonywania zadań realizowanych dotychczas na zasadzie wyłączności przez samorządy zawodowe architektów oraz inżynierów budownictwa różnym organizacjom zawodowym, których cele statutowe wiążą się z zadaniami tych samorządów. Zgodnie z projektem przekazywanie tych zadań miałoby następować na mocy decyzji administracyjnej ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa wyrażającej zgodę na wykonywanie przez te organizacje zadań samorządu zawodowego. Projektowane rozwiązanie ocenione zostało jako niezgodne z art. 17 ust. 1 Konstytucji RP oraz wynikającymi z niego zasadami: tworzenia samorządu zawodowego na podstawie ustawy, realizacji funkcji i zadań samorządu zawodowego wyłącznie przez organizację samorządu zawodowego, niezależności i samodzielności samorządu zawodowego oraz obligatoryjnej przynależności do organizacji samorządu zawodowego, jak również z zasadą pomocniczości (subsydiarności) wynikającą z preambuły do Konstytucji RP. W opinii stwierdzono ponadto, że projektowane rozwiązanie jest niezgodne z art. 2 Konstytucji RP oraz wynikającymi z tego przepisu zasadami: prawidłowej legislacji, ochrony zaufania obywateli do państwa i prawa, art. 7 Konstytucji RP oraz wynikającą z tego przepisu zasadą działania organów władzy publicznej na podstawie prawa i w jego granicach oraz z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP oraz wynikającą z tego przepisu zasadą równości.
Opinia w sprawie zmian Kodeksu postępowania karnego oraz w sprawie zmian Kodeksu postępowania cywilnego, zawartych w ustawie o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 7 lipca 2023 r. (druk sejmowy nr 3216, druk senacki nr 1039)
W zakresie zmian w k.p.k. analizie poddano kwestię właściwości z łączności spraw, kwestię odrębności postępowania wywołanego wniesieniem subsydiarnego lub prywatnego aktu oskarżenia, kwestię usprawnienia postępowania w zakresie doręczeń i zdalnej formy czynności procesowych, instytucję przedstawienia zarzutów, kwestię zmiany składu orzekającego na rozprawie głównej oraz kwestię tzw. narady wstępnej i wyroku częściowego. Rozwiązania przyjęte w projekcie podporządkowane usprawnieniu procesu karnego, doprecyzowaniu obowiązujących czy wzmocnieniu gwarancji procesowych uczestników postępowania co do zasady oceniono pozytywnie z zastrzeżeniami wskazanymi w treści opinii. Negatywnie oceniono jednak zmianę wprowadzającą możliwość kontynuowania rozprawy głównej mimo zmiany w składzie kolegialnym sądu, dotyczącej jednego z jego członków, oraz zmianę konstrukcji przedstawienia zarzutów w art. 313 § 1 k.p.k. W opinii dotyczącej zmian w k.p.c. poddano ocenie szczegółowe rozwiązania określające sposób i przesłanki przeprowadzenia posiedzenia jawnego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość (posiedzenie zdalne), uregulowanie na gruncie k.p.c. doręczeń dokonywanych zawodowym pełnomocnikom za pośrednictwem portalu informacyjnego, nową funkcjonalność portalu, jaką ma być możliwość przedstawienia akt sprawy lub ich kopii biegłemu wpisanemu na listę biegłych sądowych, zagadnienia związane ze składami orzekającymi w postępowaniu apelacyjnym i zażaleniowym, nowe rozwiązania w zakresie uzasadniania orzeczeń przez sąd drugiej instancji, a także zakres postanowień sądu drugiej instancji podlegających zaskarżeniu zażaleniem poziomym oraz wprowadzenie składu jednoosobowego dla rozpoznania spraw o ubezwłasnowolnienie.
Opinia do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia
7 lipca 2023 r., przewidującego zmianę polegającą na depenalizacji zniesławienia, tj. uchylającą przepisy art. 212–215 Kodeksu karnego
W opinii krytycznie odniesiono się do samego faktu rozpoczynania prac nad projektowaną propozycją w okresie poprzedzającym kampanię wyborczą, postulując jej odłożenie w czasie. Negatywnie oceniono pomysł dekryminalizacji zniesławienia, zauważając jednocześnie potrzebę podjęcia merytorycznej dyskusji i wprowadzenia pewnych zmian w ramach konstrukcji tego typu czynu zabronionego w przyszłości. Zmiany te polegałyby na wyłączeniu odpowiedzialności karnej w przypadkach zgodnego z zasadami etyki zawodowej (gdy chodzi o dziennikarzy) i dobrymi obyczajami upubliczniania określonych informacji, motywowanego dążeniem do ochrony ważnych interesów społecznych lub jednostkowych, jak również na wykluczeniu kary pozbawienia wolności za zniesławienie w każdej jego odmianie.
r. pr. Anna Grudzińska
Opinie i stanowiska OBSiL: https://obsil.kirp.pl/opinie-i-stanowiska/.
