Pomimo oczywistej niekonstytucyjności rozwiązań polegających na różnicowaniu stawek pełnomocników świadczących pomoc prawną z urzędu oraz z wyboru dopiero w maju br. Minister Sprawiedliwości zdecydował się na wydanie nowego rozporządzenia w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu. Rozporządzenie zrównuje stawki z urzędu ze stawkami zasądzanymi
dla pełnomocników z wyboru. Samorząd radcowski przekonuje jednak Ministerstwo Sprawiedliwości o koniecznych innych zmianach w tym obszarze.
Zrównanie stawek w praktyce oznacza, że opłaty za „urzędówki” w większości spraw wzrosną dwukrotnie w stosunku do poprzednich rozporządzeń, a tam, gdzie zależą od wartości przedmiotu sprawy, zostaną podwyższone o 50%. Nie zmienią się tylko stawki w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu upominawczym oraz ze skargi na czynności komornika, które już wcześniej wynosiły tyle samo w sprawach z urzędu i z wyboru.
Nowe rozporządzenie przewiduje, że ustalone na ich podstawie opłaty mogą być podwyższone do wysokości nieprzekraczającej 600%. (wcześniej było to 150%). Precyzują też, że zawarte w nich stawki są kwotami netto, które należy podwyższyć o podatek od towarów i usług.
Samorząd radcowski wielokrotnie podnosił w trwającej od lat debacie publicznej, że stawki radców prawnych ustanowionych z urzędu są nie tylko niskie, ale i rażąco niesprawiedliwe. Okoliczności te niejednokrotnie doprowadzają do sytuacji, w której przyznane wynagrodzenie nie pokrywa nawet kosztów ponoszonych przez radcę w związku z prowadzeniem sprawy. Wynagrodzenie to więc nie tylko nie stanowi wynagrodzenia stanowiącego dochód, ale doprowadza również do przeniesienia ciężaru finansowego za prowadzenie sprawy na pełnomocnika.
Zrównanie stawek profesjonalnych pełnomocników to zdaniem przedstawicieli samorządu początek drogi do uregulowania we właściwy sposób zasad dotyczących rozliczania świadczenia pomocy prawnej, w tym pomocy prawnej z urzędu.
– Decyzja Ministra Sprawiedliwości o wydaniu nowego rozporządzenia w sprawie stawek jest tylko usunięciem z systemu prawnego rozwiązań, które były oczywiście niekonstytucyjne. Resort sprawiedliwości nie uwzględnił natomiast zgłaszanych od dawna przez środowiska prawnicze postulatów, które rozwiązywałyby problem urealnienia wysokości stawek czy mechanizmów ich waloryzacji – wskazywał Włodzimierz Chróścik, Prezes Krajowej Rady Radców Prawnych.
O postulatach środowiska radcowskiego związanych m.in. ze stawkami radców prawnych rozmawiano podczas zorganizowanego 23 maja br. spotkania Prezesa KRRP z Jackiem Różyckim, który kilka dni wcześniej otrzymał z rąk ministra Adama Bodnara powołanie na nowo utworzone stanowisko pełnomocnika ministra sprawiedliwości ds. określenia zasad ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata oraz radcę prawnego ustanowionych z urzędu.
Podczas spotkania Prezes KRRP przypomniał, że po zrównaniu stawek najważniejszym wyzwaniem pozostaje przeanalizowanie, a następnie wdrożenie innych mechanizmów regulujących kwestie wynagrodzeń pełnomocników z urzędu, a przy tej okazji także pełnomocników z wyboru. Chodzi o zgłaszane przez samorząd radcowski od lat inne postulaty dotyczące m.in. urealnienia stawek wynagrodzenia za wykonywaną przez profesjonalnych pełnomocników pracę uwzględniające rzeczywisty nakład ich pracy czy ponoszony ciężar odpowiedzialności; zapewnienia stabilności projektowanych regulacji m.in. poprzez wprowadzenie do systemu prawnego mechanizmu automatycznej waloryzacji stawek wynagrodzenia, w oparciu o ustalony, ekonomicznie uzasadniony wskaźnik; uregulowania zasad odrębnego ustalenia i rozliczenia wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu w danej instancji lub ustalenia zasady zaliczkowania tego wynagrodzenia lub jego ustalania za konkretne czynności procesowe oraz finansowania kosztów świadczenia pomocy prawnej udzielanej z urzędu w każdym przypadku przez Skarb Państwa. W rozmowie podnoszono również kwestię wynagradzania radców prawnych pełniących funkcję kuratorów w różnych rodzajach spraw poprzez zrównanie sposobu jego ustalania z rozwiązaniami wydanego przez ministra rozporządzenia w sprawie „urzędówek”.
Dwa rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata (poz. 763) oraz radcę prawnego (poz. 764) z urzędu zostały opublikowane we wtorek 21 maja br. i zaczną obowiązywać po upływie 14 dni. Będą miały zastosowanie także do spraw już wszczętych i niezakończonych.
