? kolejny krok w stronę wzmocnienia ochrony konsumentów
Zapewnienie konsumentom lepszej ochrony w związku z rozwojem narzędzi cyfrowych, przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom w trakcie pokazów handlowych i wycieczek oraz zmiany w sposobie uwidaczniania ceny ? takie są cele implementowanej obecnie unijnej dyrektywy Omnibus, której przepisy mają być stosowane od 28 maja.
Agnieszka Jelska
radca prawny w kancelarii Wardyński i Wspólnicy (praktyka prawa konkurencji). Specjalizuje się w sprawach z obszaru ochrony konsumentów oraz prawa antymonopolowego.
Trwają prace nad projektem ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw. Przez niektóre inne ustawy należy rozumieć m.in. ustawy o: i) ochronie konkurencji i konsumentów (?OKiK?); ii) przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (?u.p.n.p.r.?) oraz iii) informowaniu o cenach towarów i usług (?ustawa o cenach?). Prace te prowadzone są w związku z implementacją dyrektywy PE i Rady (UE) nr 2019/2161 z 27 listopada 2019 r. (?dyrektywa Omnibus?). Państwa członkowskie zostały zobowiązane do przyjęcia przepisów niezbędnych do wykonania dyrektywy do 28 listopada 2021 r. Z kolei implementowane przepisy mają być stosowane od 28 maja 2022 r.
Projektowane zmiany podzielić można na trzy kluczowe obszary, a mianowicie: i) zapewnienie konsumentom lepszej ochrony w związku z rozwojem narzędzi cyfrowych; ii) przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom w trakcie pokazów handlowych i wycieczek oraz iii) zmiany w sposobie uwidaczniania ceny.
Ochrona konsumentów w związku z rozwojem narzędzi cyfrowych
Wyszukiwanie internetowe
W ustawie o prawach konsumenta wprowadzone zostaną definicje internetowych platform handlowych oraz ich dostawców. W uproszczeniu przez internetowe platformy handlowe rozumiane będą platformy umożliwiające konsumentom zawieranie umów na odległość z innymi przedsiębiorcami lub osobom fizycznym niebędącym przedsiębiorcami zawieranie umów na odległość z innymi osobami fizycznymi niebędącymi przedsiębiorcami.
Jak podkreślono w motywie 18 dyrektywy Omnibus: ?Wyższe plasowanie lub jakiekolwiek wyeksponowanie ofert handlowych wśród wyników wyszukiwania przez dostawców internetowych platform handlowych ma istotny wpływ na konsumentów?. W związku z czym w ustawie
o prawach konsumenta na dostawców tych platform nałożony zostanie nowy obowiązek informacyjny. Będą oni zobowiązani do poinformowania konsumenta o głównych parametrach decydujących o plasowaniu ofert przedstawionych mu w wynikach wyszukiwania (tj. przyznawaniu określonej widoczności produktom lub wagi wynikom wyszukiwania). Przez parametry decydujące o plasowaniu rozumie się ogólne kryteria, procesy, specyficzne sygnały wbudowane w algorytmy lub inne mechanizmy korygowania lub obniżania pozycji stosowane w związku z plasowaniem. Co istotne, dostawcy internetowych platform handlowych nie będą jednak zmuszeni do ujawniania szczegółowego funkcjonowania ich mechanizmów plasowania, a zwłaszcza algorytmów.
Informowanie o statusie drugiej strony transakcji
Kolejnym obowiązkiem informacyjnym dla dostawców internetowych platform handlowych jest obowiązek poinformowania konsumenta o tym, czy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe na internetowej platformie handlowej jest przedsiębiorcą. Nie oznacza to jednak, że dostawcy tych platform obowiązani są do weryfikacji statusu sprzedawców. Omawiany obowiązek dotyczy jedynie poinformowania konsumenta o statusie sprzedawcy na podstawie jego własnej deklaracji (złożonej dostawcy).
Zmiana w tym zakresie stanowi próbę rozwiązania problemu, jakim jest dezinformacja konsumentów dokonujących zakupów na internetowych platformach handlowych. Konsumenci nie zawsze mają pełną świadomość, kto jest drugą stroną transakcji, wobec jakiego podmiotu mogą występować z roszczeniami lub czy są w ogóle objęci ochroną przewidzianą w przepisach konsumenckich.
Wobec tego dostawcy internetowych platform handlowych będą zobowiązani również do poinformowania konsumentów o:
niestosowaniu przepisów dotyczących konsumentów do umowy zawieranej na internetowej platformie handlowej, jeżeli stroną tej umowy (oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe) nie jest przedsiębiorca, oraz
podziale obowiązków związanych z umową zawieraną przez konsumenta na internetowej platformie handlowej pomiędzy osobę trzecią (oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe) a dostawcę internetowej platformy handlowej ? dotyczy sytuacji, gdy przykładowo dostawca platformy internetowej handlowej przejmuje odpowiedzialność za przestrzeganie niektórych praw konsumentów wynikających z umowy.
Zagadnienie opinii i rekomendacji konsumentów
W zakresie u.p.n.p.r. projekt ustawy przewiduje również uzupełnienie czarnej listy nieuczciwych praktyk rynkowych o następujące praktyki:
twierdzenie przez przedsiębiorcę, który umożliwia dostęp do opinii konsumentów o produktach, że opinie
o produkcie zostały zamieszczone przez konsumentów, którzy używali danego produktu lub go nabyli, choć przedsiębiorca ten nie podjął uzasadnionych i proporcjonalnych kroków w celu sprawdzenia, czy opinie te pochodzą od tych konsumentów;
zamieszczanie lub zlecanie zamieszczania innej osobie nieprawdziwych opinii lub rekomendacji konsumentów albo zniekształcanie lub zlecanie innej osobie zniekształcania opinii lub rekomendacji konsumentów w celu promowania produktów.
Nieuczciwe praktyki w trakcie pokazów i wycieczek
Do naruszenia praw konsumentów bardzo często dochodzi podczas tzw. pokazów handlowych. Częstokroć ofiarami nieuczciwych praktyk są osoby starsze. Pomimo wielu interwencji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w dalszym ciągu dochodzi do takich naruszeń. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy: ?W ostatnich latach obserwuje się istotne nasilenie nieuczciwych praktyk przedsiębiorców funkcjonujących na rynku sprzedaży bezpośredniej, czyli zajmujących się sprzedażą towarów lub usług poza lokalem przedsiębiorstwa (podczas pokazów, prezentacji, wykładów, pielgrzymek, wycieczek, pobytów w sanatoriach, jak również podczas tzw. sprzedaży door-to-door). Z danych wynika, że skargi wpływające do UOKiK (ok. 600 rocznie) to 20% rzeczywistej liczby przypadków oraz że zgłaszane są przede wszystkim skargi na sprzedaż produktów o większej wartości?.
Wydłużenie terminu na odstąpienie od umowy
Projekt przewiduje wydłużenie terminu na odstąpienie od umowy z 14 dni do 30 dni od dnia zawarcia umowy w przypadku konsumentów, którzy zawierają umowy
z przedsiębiorcami podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami.
Zakaz zawierania umów o świadczenie usług finansowych podczas pokazu i wycieczki
Zakaz ten dotyczy przypadków zawierania umów podczas pokazów (tj. spotkań zorganizowanych poza lokalem przedsiębiorstwa, w których uczestniczą zaproszeni konsumenci, zorganizowanych w celu promocji, złożenia oferty sprzedaży bądź sprzedaży towarów lub usług) oraz podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, o ile jej celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów
z konsumentami. Umowa zawarta z naruszeniem ww. zakazu jest nieważna. Projektodawca dąży również do wyeliminowania praktyki ?podwożenia? konsumentów do instytucji świadczącej usługi finansowe w celu zawarcia takiej umowy (w sytuacji gdy konsument nie dysponuje odpowiednimi środkami pieniężnymi). W związku z czym zakaz ten rozciąga się również na umowy dotyczące usług finansowych związanych bezpośrednio z ofertą złożoną podczas pokazu, które są zawierane w celu realizacji umowy sprzedaży.
Jednocześnie zakaz ten nie ma zastosowania do pokazu zorganizowanego na wyraźne zaproszenie konsumenta,
w jego miejscu zamieszkania czy zwykłego pobytu.
Zmiany w sposobie
uwidaczniania ceny
W związku z nowelizacją zmianie mają ulec przepisy określające sposób uwidaczniania cen. W projektowanej regulacji w przypadku obniżenia ceny towaru (usługi) na sprzedawcę nakłada się obowiązek uwidocznienia obok informacji o obniżonej cenie informacji o najniższej cenie tego towaru (usługi), jaka obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
Uzupełnieniem tej regulacji jest przepis, zgodnie
z którym, jeżeli dany towar lub usługa jest oferowany do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni, obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub usługi, która obowiązywała w okresie od dnia oferowania tego towaru lub usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki.
Uchybienie omawianym przepisom usankcjonowane jest karą pieniężną sięgającą do 20 tys. zł, nakładaną przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej (do 40 tys. zł
w przypadku powtarzających się uchybień). Dodać jednak należy, że zachodzi również ryzyko uznania przez Prezesa UOKiK, iż brak odpowiedniego uwidocznienia ceny sprzed promocji może wprowadzać konsumentów w błąd. W takim scenariuszu przedsiębiorcy może grozić kara pieniężna aż do 10% jego obrotu.
