Darowizna pieniężna może korzystać ze zwolnienia podatkowego pod warunkiem przekazania jej przelewem bankowym lub przekazem pocztowym. Zawieszenie terminów w administracji z powodu COVID-19 nie dotyczy zobowiązań podatkowych, a na wniosek o wyłączenie sędziego nie jest możliwe przeprowadzenie jednocześnie tzw. testu niezawisłości, bo są to dwie różne procedury – to ciekawe i ważne rozstrzygnięcia Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W dniu 20 marca NSA w składzie siedmiu sędziów podjął następującą uchwałę: wyrażenie użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn […] „w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne […] – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym, należy rozumieć w ten sposób, żewarunkiem wystarczającym do skorzystania ze zwolnienia podatkowego uregulowanego w tym przepisie jest udokumentowanie dokonania przekazania środków pieniężnych we wskazanym w tym przepisie sposób przez darczyńcę na rzecz obdarowanego (III FPS 3/22).
Sędzia NSA Stanisław Bogucki argumentował, żewprowadzenie warunku udokumentowania otrzymania środków pieniężnych dowodem ich przekazania na rachunek ma na celu zapewnienie szczelności systemu podatkowego i uniemożliwienie działań zmierzających do wprowadzenia do obiegu środków pieniężnych o nieustalonym pochodzeniu. Zdaniem NSA wpłaty na konto obdarowanego musi dokonać darczyńca. Wpłaty zrealizowanej przez samego obdarowanego na własne konto nie można uznać za darowiznę.
Uchwałą tą NSA rozstrzygnął jednoznacznie wieloletnie spory podatników z fiskusem o sposób przekazywania darowizn. O podjęcie uchwały wnioskował Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek. W pytaniu do NSA wskazywał on, że nie wiadomo, czy konieczne jest udokumentowanie przekazania środków pieniężnych wyłącznie przelewem, czy też możliwe jest przekazanie ich gotówką, a następnie wpłata przez obdarowanego na własny rachunek. RPO miał chyba jednak nadzieję na inne rozstrzygnięcie.
Zawieszenie terminów w administracji z powodu COVID-19 nie dotyczy
zobowiązań podatkowych
Niezwykle ważną uchwałę podjął Naczelny Sąd Administracyjny 27 marca 2023 r. Sąd stwierdził, że art. 15zzr ust. 1
pkt 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 […] w brzmieniu nadanym ustawą z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach zapobiegania COVID-19 […] nie dotyczy wstrzymania, rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych (I FPS 2/22). Sąd wskazał, że treść podjętej uchwały jest zawężona do pkt 3 spornego przepisu, a nie dotyczy w całej rozciągłości ustępu 1.
NSA podkreślił autonomiczność prawa podatkowego. Stwierdził, że w prawie podatkowym wprowadzono szereg instytucji i konstrukcji prawnych charakterystycznych wyłącznie dla tego prawa, co wręcz nakazuje traktowanie go jedynie w ramach pewnej relacji do prawa administracyjnego.
W ocenie NSA rozstrzygnięcie sporu dotyczącego relacji prawa administracyjnego i prawa podatkowego powinno być powiązane z zasadą in dubio pro tributario. Spór ten powinien być rozstrzygnięty w tym konkretnym przypadku na korzyść podatnika.
NSA uzasadniał, że skoro ustawodawca nie objął art.
15 zzr ust. 1 w sposób jednoznaczny unormowań z zakresu prawa podatkowego, to należy uznać, że nie wolno tego dopowiadać czy doprecyzowywać. Dlatego powstała wątpliwość nie może być interpretowana na niekorzyść podatników.
Sąd dodał, że skoro ustawodawca posłużył się zwrotem „bieg przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów”, to rozumienie tego przepisu w sposób stawiający podatnika w niekorzystnej sytuacji, ponieważ w efekcie przedłuża bieg terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych, jest niedopuszczalne. Sąd wskazał, że np. w kwestii przedłużenia terminów złożenia deklaracji podatkowych ustawodawca wyraźnie odniósł się do regulacji z zakresu prawa podatkowego, a nie ujmując to w ramach prawa administracyjnego.
Zagadnienie będące przedmiotem uchwały ujawniło się przy rozpatrywaniu skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 18 sierpnia 2021 r.,
I SA/Łd 324/21. WSA oddalił skargę podatnika na decyzję naczelnika Łódzkiego Urzędu Celno-Skarbowego w Łodzi w przedmiocie VAT. W tym sporze kwestią najważniejszą stała się jednak sprawa przedawnienia zobowiązań podatkowych. Organy skarbowe uznały, że przepis dotyczący zawieszania biegów terminów prawa administracyjnego mogą zastosować do zawieszenia przedawnienia zobowiązań podatkowych podatnika.
WSA uznał, że zawieszenie terminu biegu przedawnienia, o którym mowa w art. 15zzr ust. 1 pkt 3 ustawy covidowej, odnosiło się także do terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych.
NSA był innego zdania. Warto dodać, że i w tym przypadku o podjęcie uchwały wystąpił Rzecznik Praw Obywatelskich, a także Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców. Zarówno RPO, jak i Rzecznik MŚP wnosili o to, aby w przypadku uznania przez sąd, że kontrowersyjny przepis ma zastosowanie także do prawa podatkowego, uznać, że stosować jednak trzeba tę wykładnię tylko wtedy, kiedy byłaby korzystna dla podatnika.
Dwie odrębne procedury
3 kwietnia 2023 r. NSA podjął następującą uchwałę: „Zakres przedmiotowy normy art. 19 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r.
– Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2023 r. poz. 259) nie obejmuje badania spełnienia przez sędziego sądu administracyjnego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowaniu po powołaniu, o których mowa w art. 5a ustawy z dnia 25 lipca 2002 r.
– Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2022 r.
poz. 2492)”. Uchwała jest ważna zarówno dla samych sędziów, jak i stron sporów sądowych. Oznacza ona, że na wniosek o wyłączenie sędziego nie jest możliwe przeprowadzenie jednocześnie tzw. testu niezawisłości, bo są to dwie różne procedury (I FPS 3/22).
Problem wyłonił się w toku rozpatrywania sprawy dotyczącej VAT. Podatnik złożył wniosek o wyłączenie sędziego NSA ze składu orzekającego na podstawie art. 19 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Wskazał jednak na argumentację dotyczącą samego powołania sędziego, jak również postępowania sędziego po powołaniu na urząd sędziowski, oczekując testu niezawisłości sędziego.
NSA uznał, że w sprawie występują poważne wątpliwości, czy zakres przedmiotowy normy art. 19 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi obejmuje również badanie spełnienia przez sędziego sądu administracyjnego wymogu niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowania po powołaniu, o których mowa w art. 5a ustawy – Prawo o ustroju sądów administracyjnych.
Autor wniosku wskazał bowiem, że nominacja sędziego została podpisana przez Prezydenta RP w lutym 2021 r., jej wręczenie nastąpiło zaś dopiero w czerwcu 2022 r. A po akcie nominacji sędzia wykazywał się aktywnością w ramach władzy wykonawczej, zajmując stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów. Podatnik nabrał wątpliwości co do bezstronności sędziego w sprawie, która dotyczy VAT. Argumentował też, że sędzia został powołany na wniosek nowej Krajowej Rady Sądownictwa.
NSA przedstawił zagadnienie prawne poszerzonemu składowi do rozstrzygnięcia. Wskazał, że od 15 lipca 2022 r. istnieją dwie instytucje, które przewidują prewencyjne badanie bezstronności sędziego, a mianowicie wniosek o wyłączenie sędziego na podstawie art. 19 p.p.s.a. oraz wniosek z art. 5a prawa o ustroju sądów administracyjnych. Przyczyną wprowadzenia nowej instytucji było podważanie statusu sędziów, którzy zostali powołani przez tzw. nową KRS.
Sąd stwierdził jednak, że przesłanką wyłączenia sędziego na podstawie art. 19 p.p.s.a. jest istnienie okoliczności tego rodzaju, które mogłyby wywołać uzasadnione obawy co do bezstronności w danej sprawie, na podstawie natomiast
art. 5a prawa o ustroju sądów administracyjnych przedmiotem wniosku jest badanie spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i postępowaniu po powołaniu, jeżeli może to doprowadzić do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności mających wpływ na wynik sprawy.
W ocenie NSA są to niezależnie od siebie instytucje, dotyczące odmiennych okoliczności, innych wymogów formalnych i procedur. Sędzia Arkadiusz Cudak argumentował, że w piśmiennictwie podkreśla się, iż na pojęcie niezawisłości sędziego składa się wiele elementów, takich jak bezstronność w stosunku do uczestników postępowania, niezależność wobec organów pozasądowych, samodzielność sędziego wobec władzy, niezależność od czynników politycznych oraz wewnętrzna niezależność sędziego. Określenie niezawisłość jest pojęciem szerszym niż bezstronność.
