Współdziałanie w kształtowaniu i stosowaniu prawa to jedno z najistotniejszych zadań samorządu radców prawnych. Na szczeblu krajowym jest realizowane przez Krajową Radę Radców Prawnych, do której zakresu działania należy udzielanie opinii o projektach aktów prawnych oraz przedstawianie wniosków dotyczących unormowań prawnych. Odbywa się to przy udziale Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji KRRP (dalej: OBSiL lub Ośrodek). W kontekście aktualnych wyzwań społecznych, politycznych i samorządowych, a także w świetle projektów realizowanych przez KRRP obecnej kadencji rola OBSiL oraz liczba realizowanych zadań stale wzrasta. Zdaniem przedstawicieli samorządu w parze z tym powinna iść zmiana formy działania tej agendy samorządu.
Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji jest jednostką organizacyjną działającą przy Krajowej Radzie Radców Prawnych, powstałą w VII kadencji KRRP w miejsce Ośrodka Badawczego i Komisji Legislacyjnej. Jego zadania obejmują w szczególności: opiniowanie projektów aktów prawnych przesyłanych w ramach konsultacji do KRRP, przygotowywanie projektów aktów prawnych w ramach tzw. prainicjatywy ustawodawczej, prace legislacyjne związane z projektami ustawowymi dotyczącymi wykonywania zawodu radcy prawnego, analizę stanu prawa samorządowego, przeprowadzanie badań i sondaży związanych m.in. ze stanem pomocy prawnej w Polsce, a także interpretację przepisów związanych z wykonywaniem zawodu radcy prawnego. W ramach OBSiL prowadzi się studia dotyczące najważniejszych problemów związanych z funkcjonowaniem samorządu zawodowego oraz budową tradycji zawodu radcy prawnego. Realizując powyższe zadania, Ośrodek współpracuje z organami władzy publicznej, organami samorządów zawodowych, instytucjami oraz placówkami naukowymi i badawczymi. Ośrodek udziela także odpowiedzi na indywidualne pytania radców prawnych dotyczące spraw związanych z wykonywaniem zawodu. Jednym z obszarów aktywności ośrodka jest ponadto działalność wydawnicza. W jej ramach podejmowane są prace nad publikacjami, które swoją tematyką obejmują kwestie istotne z punktu widzenia samorządu i przydatne w wykonywaniu zawodu radcy prawnego.
Pracę OBSiL koordynuje Kierownik Ośrodka, którym od 2017 r. pozostaje prof. dr hab. Rafał Stankiewicz. Kierownik może korzystać z pomocy zastępców oraz członków sekcji stałych i doraźnych utworzonych w celu realizacji programu. Ośrodek współpracuje z ekspertami z różnych dziedzin prawa, których wiedza i doświadczenie przydatne są w sprawach związanych z zakresem działalności Ośrodka. Eksperci pracują nad przygotowaniem stanowisk samorządu radcowskiego, gdy zwraca się o to upoważniony ustawowo organ; w innych przypadkach inicjatywa pochodzi z samego Ośrodka.
Plany pracy Ośrodka
Przyjmowane corocznie przez KRRP plany pracy OBSiL są ustalane przez jego Radę Programową, w której skład wchodzą osoby będące niekwestionowanymi autorytetami w świecie prawniczym. Przewodniczącym Rady Programowej jest Prezes KRRP.
Plany pracy OBSiLsą sporządzane tak, aby: wspomagać organy samorządu radców prawnych w zakresie realizacji zadań samorządu wynikających m.in. z art. 41 pkt 3 ustawy o radcach prawnych w zakresie współdziałania w kształtowaniu i stosowaniu prawa; realizować zadania samorządu określone w wytycznych działania samorządu radców prawnych uchwalanych przez Krajowy Zjazd Radców Prawnych; reagować na bieżące wyzwania stawiane ze strony podmiotów i czynników zewnętrznych przed Krajową Radą Radców Prawnych. Działania podejmowane przez Ośrodek mają zmierzać do wypracowania stanowiska środowiska radców prawnych prezentowanego przez właściwe organy samorządu w zakresie zachodzących zmianw prawodawstwie, zapewnienia najlepszych warunków świadczenia pomocy prawnej przez radców prawnych, a także budowy prestiżu zawodu radcy prawnego.
Reforma OBSiL?
– Lepszym określeniem powinno być „wzmocnienie” Ośrodka – wskazuje prof. dr hab. Rafał Stankiewicz, Kierownik OBSiL. – Pozostajemy bowiem przy realizacji dotychczasowych zadań i wykonywaniu bieżącej pracy. Wchodzimy jednak w nowy okres pracy samorządu i funkcjonowania zawodów prawniczych, jak i wymiaru sprawiedliwości, dlatego chcemy nasze zadania dostosować do rzeczywistości i w ten sposób kreować cele. Każda struktura organizacyjna wymaga z czasem zmian dostosowujących ją do nowych wyzwań. Również struktura organizacyjna Ośrodka powinna ulec modyfikacjom organizacyjnym, z uwagi na konieczność jej dostosowania do rosnącej liczby zadań tej ważnej agendy samorządu, wynikającej z oczekiwań jej członków. Jak wskazuje Rafał Stankiewicz, oczekiwania te związane są m.in. z koniecznością zwiększenia roli KRRP zarówno w przypisanej od początku kompetencji do współdziałania w obszarze kształtowania i stosowania prawa, jak również na innych płaszczyznach aktywności.
– Wyróżniłbym w związku z tym trzy obszary aktywności, w których struktura Ośrodka powinna być zmodyfikowana – wskazuje Kierownik OBSiL.
Założenia planowanych zmian zaprezentowano podczas marcowego posiedzenia Krajowej Rady Radców Prawnych.
Zespoły stałe
Pierwszy obszar dotyczy współdziałania przy stanowieniu prawa. – Chcemy, aby w ramach funkcjonowania Ośrodka doszło do powołania tzw. zespołów stałych, których zadaniem będzie m.in.: dokonywanie analizy projektów aktów prawnych z perspektywy wykonywania kompetencji samorządu jako aktywnego uczestnika procesu oceny stanowienia i stosowania prawa działalności opiniodawczej, wskazywanie kierunków merytorycznych, w jakich powinno zmierzać stanowisko Ośrodka, wypracowane następnie przez autora opinii, rekomendowanie osób do sporządzenia opinii oraz ostateczna ocena opinii przygotowanej przez rekomendowanego eksperta – wyjaśnia prof. Stankiewicz.
Na czele zespołu stałego będzie stał koordynator. Do systemu organizacyjnego Ośrodka wprowadzone zostaną mechanizmy koordynacji, ściśle powiązane z uprawnieniami kierowniczymi osoby piastującej funkcję kierownika Ośrodka. Skierowanie projektu legislacyjnego do opiniowania będzie następować na wniosek Kierownika Ośrodka lub za jego zgodą po przedstawieniu takiego wniosku przez koordynatora zespołu.
Celem wzmocnienia organizacyjnego OBSiL jest:
- dostosowanie struktury ośrodka badawczego i legislacyjnego do wyzwań zewnętrznych stojących obecnie przed samorządem zawodowym radców prawnych;
- podniesienie efektywności działania struktur organizacyjnych Ośrodka;
- zapewnienie wysokiego stopnia deliberatywności w funkcjonowaniu głównej agendy badawczej samorządu zawodowego radców prawnych;
- rozwój struktury analizującej orzecznictwo systemu sądownictwa dyscyplinarnego oraz struktury zajmującej się prewencją dyscyplinarną.
Jak wskazują przedstawiciele KRRP, myśli się o utworzeniu następujących zespołów stałych: 1) prawa konstytucyjnego i ustroju wymiaru sprawiedliwości; 2) wykonywania zawodu, legislacji wewnętrznej oraz etyki zawodowej; 3) prawa publicznego; 4) prawa prywatnego; 5) prawa karnego; 6) do spraw współpracy parlamentarnej, legislacji zagranicznej;
7) nowych technologii w wymiarze sprawiedliwości.
W zakresie zmiany struktury w tym obszarze rozważa się ponadto możliwość powoływania w ramach Ośrodka zespołów doraźnych, mających za przedmiot działalności zagadnienia związane z reformą danej dziedziny prawa, nieobjętej przedmiotem działania zespołów stałych.
Biuro Orzecznictwa Dyscyplinarnego
Drugi obszar zmian dotyczy planu powołania Biura Orzecznictwa Dyscyplinarnego. Do zadań Biura będzie należeć: gromadzenie orzeczeń sądów dyscyplinarnych; analizowanie orzecznictwa sądów dyscyplinarnych oraz podejmowanie działań mających na celu komentowanie i glosowanie orzeczeń sądów dyscyplinarnych; udostępnianie orzeczeń sądów dyscyplinarnych organom dyscyplinarnym oraz udostępnianie orzeczeń sądów dyscyplinarnych poprzez stronę internetową Wyższego Sądu Dyscyplinarnego.
– Chodzi przede wszystkim o kompleksowe objęcie opieką Ośrodka problematyki prewencji dyscyplinarnej, w której ramach prowadzone będą badania nad orzecznictwem dyscyplinarnym – wskazuje Rafał Stankiewicz. – Właściwie działający system prewencji dyscyplinarnej będzie pomagał radcom prawnym w prawidłowym rozumieniu i stosowaniu przepisów z zakresu zasad etyki i wykonywania zawodu.
Akademia OBSiL
Trzeci obszar to powołanie w ramach Ośrodka Akademii OBSiL, która prowadziłaby współpracę ze studenckimi kołami naukowymi oraz grupami doktorantów w celu zachęcania ich do podejmowania badań nad ustrojem samorządu radców prawnych oraz problematyką wykonywania zawodu radcy prawnego. – Współpraca ta odbywałaby się poprzez organizowanie spotkań z przedstawicielami studenckich kół naukowych i przedstawicielami doktorantów, a także organizowanie konkursów na wybrane projekty naukowe – wyjaśnia Rafał Stankiewicz. – Efektem współpracy ma być promowanie samorządu zawodowego radców prawnych oraz aplikacji radcowskiej jako najlepszej drogi rozwoju zawodowego adeptów studiów prawniczych.
W interesie członków samorządu
W ramach realizacji zadań dotyczących udzielania opinii o projektach aktów prawnych oraz przedstawiania wniosków dotyczących unormowań prawnych Ośrodek tylko w 2022 r. przedstawił blisko 80 opinii, 22 oceny, trzy stanowiska, jedną ekspertyzę i dwa raporty. Ponadto przeanalizowano kilkaset projektów aktów prawnych, kierowanych do Krajowej Rady Radców Prawnych w oparciu o art. 60 pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych. Monitorowano także na bieżąco stronę internetową Sejmu, Senatu oraz Rządowego Centrum Legislacji.
– Przy tak ogromnej skali działań legislacyjnych ustrukturyzowanie organizacyjne Ośrodka w zakresie powołania zespołów stałych wydaje się być całkowicie uzasadnione – podkreśla Kierownik OBSiL. – Samorząd radców prawnych jest zobowiązany nie tylko do sprawowania należytej pieczy nad wykonywaniem zawodu, ale także do dbania o interesy członków samorządu. Wymaga to często angażowania się w proces stanowienia prawa także poprzez udział w pracach komisyjnych czy spotkaniach z politykami. Członkowie samorządu od lat są świadomi wagi tak podejmowanych działań, charakteru tych czynności i obowiązków, które muszą spełnić, angażując się zawodowo w proces stanowienia prawa. – Tylko prawidłowe działanie w tym obszarze może zagwarantować skuteczną ochronę praw radców prawnych – podkreśla Rafał Stankiewicz. – Jak pokazuje doświadczenie – coraz ważniejsza w tym aspekcie pozostaje również legislacja zagraniczna – stąd propozycja powołania zespołu stałego ds. legislacji zagranicznej. Codzienne potrzeby wszystkich radców prawnych i aplikantów wymuszają z kolei konieczność włączenia się na szeroką skalę w prace dotyczące nowych technologii w wymiarze sprawiedliwości – tym zajmie się kolejny stały zespół. Dbając natomiast o wizerunek samorządu, jego promocję i prestiż, wydaje się niezbędne utworzenie Biura Orzecznictwa Dyscyplinarnego i Akademii OBSiL – dodaje Kierownik OBSiL.
Sekcja Historyczna OBSiL
W ramach OBSiL jest powołana Sekcja Historyczna, która prowadzi badania nad historią zawodu radcy prawnego i samorządu zawodowego radców prawnych.
Do zadań Sekcji Historycznej, powołanej uchwałą Prezydium KRRP nr 234/IX/2016 z dnia 31 marca 2016 r., należą:
- archiwizacja historycznych dokumentów znajdujących się w posiadaniu KRRP oraz poszukiwanie nowych dokumentów;
- przeprowadzanie i archiwizowanie rozmów z radcami prawnymi oraz innymi osobami mającymi wiedzę dotyczącą historii zawodu i samorządu;
- stałe uzupełnianie materiałów prezentowanych w e-muzeum samorządu zawodowego radców prawnych w miarę gromadzenia odpowiednich materiałów archiwalnych;
- współpraca z izbami w zakresie pozyskiwania od nich materiałów archiwalnych dotyczących zagadnień ogólnosamorządowych oraz w zakresie współpracy w budowaniu modułów izbowych w e-muzeum.
Zgodnie z planem pracy OBSiL w 2023 r. działalność sekcji będzie skupiać się na:
- staraniach o zapewnienie wsparcia informatycznego działań sekcji;
- wspomaganiu działań Biura KIRP dotyczących archiwizacji i retencji danych znajdujących się w jego posiadaniu; działanie to związane jest ze zmianą siedziby KIRP;
- kontynuacji procesu weryfikacji materiałów historycznych będących w posiadaniu KIRP;
- zabezpieczaniu i udostępnianiu danych archiwalnych zebranych przez sekcję, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania platformy Wirtualnego Muzeum Samorządu Radcowskiego;
- utrzymywaniu kontaktów z osobami odpowiedzialnymi w poszczególnych okręgowych izbach za kontakty z sekcją.
