Zajęcia z tego przedmiotu to sześć godzin wykładu i trzy godziny ćwiczeń. Na potrzeby wykładu, utrwalenia pamięciowego ważnych wydarzeń, opracowałam syntetyczny ich wykaz, zatytułowany: ?Przełomowe wydarzenia w historii samorządu radców prawnych?. Wykorzystałam go jako materiał do ćwiczeń, bo interesujące może być spojrzenie młodych przyszłych radców na te wydarzenia i ich wpływ na aktualny status i prestiż zawodu. Aplikant miał wskazać trzy najważniejsze wydarzenia z podanej listy i uzasadnić kolejność wyboru.
Zestaw wydarzeń przedstawionych do oceny wyglądał następująco:
1. Rok 1982:
uchwalenie ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych
i powstanie Niezależnego Samorządu Radców Prawnych;
2. Rok 1989:
a) wejście w życie ustawy o działalności gospodarczej, uznającej m.in. świadczenie pomocy prawnej przez radców prawnych i adwokatów za działalność gospodarczą,
b) wejście w życie ustawy z 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu spraw przez sądy gospodarcze, przekazującej
w ręce samorządu radcowskiego prowadzenie wszystkich spraw jego dotyczących;
3. Rok 1997:
a) wielka nowelizacja ustawy o radcach prawnych ? ustawa o radcach prawnych staje się ustawą o ustroju zawodu,
b) uchwalenie Konstytucji RP z jej art. 17 ust. 1 określającym misję i zadania zawodów zaufania publicznego;
4. Rok 1998:
przyjęcie dyrektywy z 16 lutego 1998 r. nr 98/5/WE w sprawie ułatwienia prowadzenia stałej praktyki prawniczej w innym państwie niż to, w którym uzyskano kwalifikacje zawodowe;
5. Rok 1999:
przyjęcie 12 listopada Krajowej Rady Radców Prawnych w charakterze obserwatora do Rady Adwokatur i Organizacji Prawniczych Unii Europejskiej (Council of the Bars and Law Societes of the European Union), a 1 maja 2004 r. uzyskanie przez KRRP pełnego członkostwa w tej prestiżowej organizacji prawniczej Europy;
6. Rok 2000:
wprowadzenie nowelizacją ustawy o radcach prawnych z 16 marca 2000 r. m.in. obowiązku ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej OC wszystkich radców prawnych wykonujących zawód;
7. Rok 2005:
zliberalizowanie przepisów dotyczących dostępu do aplikacji radcowskiej ustawą z 30 czerwca 2005 r.
o zmianie ustawy ? Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw ? tzw. szerokie otwarcie do zawodu;
8. Rok 2013:
rozszerzenie zakresu świadczonych usług prawnych przez radców o sprawy karne ustawą z 27 września 2013 r. o zmianie ustawy ? Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw.
Można się spierać, że także inne wydarzenia miały istotny wpływ na kształtowanie się naszego zawodu, jak też formułować zarzut, że zestaw nie obejmuje takich wydarzeń jak uchwalanie kodeksu zasad etyki. Inny był cel ? chodziło o utrwalenie tych kluczowych zdaniem autorki wydarzeń w pamięci słuchaczy i wiązanie ich w jedną linearną całość.
NAJWAŻNIEJSZA USTAWA O RADCACH
Zadanie na zajęciach wykonały 54 osoby (prawie wszyscy aplikanci dwóch roczników: z 2018 i 2019 r.). Pozwala to wyciągnąć pewne uogólniające wnioski na temat poglądów przyszłych radców prawnych na historię naszego zawodu.
W wałbrzyskiej izbie roczniki aplikanckie są mniej liczne, co jest zaletą ? prawie 100-proc. frekwencja i kameralna atmosfera wykładu pomaga wykładowcy w nawiązaniu osobistego kontaktu ze słuchaczami. Aplikanci wyrażali swoje oceny w sposób ciekawy i przemyślany, trafnie oceniali ewolucyjny proces przekształceń modelu zawodu. Obecnie, przed kolejnym Krajowym Zjazdem Radców Prawnych, prezentacja poglądów młodych członków samorządu i dokonana ocena wydarzeń, które miały wpływ na kształtowanie się zawodu, może okazać się przydatna.
Wyniki ankiety przedstawiają się następująco:
I miejsce: 28 osób uznało, że wydarzeniem, które miało największy wpływ na kształtowanie się naszego zawodu, było uchwalenie ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych. Godne podkreślenia jest to, iż większość aplikantów oceniła, że powołanie Niezależnego Samorządu Radców Prawnych było największym sukcesem środowiska i miało kardynalne znaczenie dla dalszego kształtowania się naszego zawodu.
II miejsce zajęły ex aequo: wydarzenia z roku 1997 i 2013:
a) wielka nowelizacja ustawy o radcach prawnych i uchwalenie Konstytucji RP z jej art. 17 ust. 1. Aplikanci docenili starania organów samorządu o przekształcenie ustawy o ?obsłudze prawnej? w ustawę o ustroju zawodu radcy prawnego, z fundamentalną dla tego zawodu regulacją zachowania tajemnicy zawodowej, jak też umieszczenie w Konstytucji RP zapisu dotyczącego misji i roli samorządów zaufania publicznego w społeczeństwie;
b) uchwalenie ustawy o zmianie k.p.k. i innych ustaw, co zrównało zakres przedmiotowy obuzawodów świadczących pomoc prawną i zakończyło trwającą od 1991 r.
batalię radców prawnych o pełny zakres uprawnień zawodowych. Na oba te wydarzenia i umieszczenie ich na II miejscu wskazało po 18 osób;
III miejsce przypadło nowelizacji ustawy z 2005 r. ? Prawo o adwokaturze, umożliwiającej tzw. wielkie otwarcie zawodu, dotyczącej zmiany zasad przyjęć na aplikację i egzaminów radcowskich. Za tym opowiedziało się 15 osób z ciekawymi uzasadnieniami. Otwarcie zawodu jest oceniane pozytywnie przez młodych, mimo iż sama regulacja miała wiele wad (patrz: wyrok TK z 8 listopada 2006 r.,
K 30/06) i spowodowała ostrą konkurencję, której właśnie młodzi muszą w pierwszej kolejności sprostać.
Ważne są uzasadnienia dokonanych wyborów, szczególnie kiedy odbiegają od wyraźnych tendencji. I tak np. w jednej pracy uczestnik wymienił na I miejscu nieobjętą wykazem uchwałę 533 RM z 13 grudnia 1961 r. o obsłudze prawnej, doceniając trafnie jej podstawowe regulacje, które znalazły się później w ustawie z 1982 r. Przywołał zawarte w niej takie wymogi, jak ?rękojmia należytego wykonywania zawodu? czy też zakaz zlecania radcy prawnemu innych czynności i poleceń co do treści opinii jako podstawy niezależności radcy prawnego. Nie sposób też pominąć, iż 13 osób wskazało na pozycjach II lub III jako przełomowe wydarzenie ustawę z 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, która umożliwiła zakładanie indywidualnych kancelarii radcom prawnym i adwokatom.
SAMORZĄD JAK SZTAFETA
Wnioski, jakie nasuwają się z tych prac i wyrażonych w nich poglądów, uzupełnione późniejszą, ożywioną dyskusją, są ciekawe i odbiegają od częstych, mylnych ocen postaw młodego pokolenia, z jakimi się nieraz spotykam.
Pierwszy, dominujący wniosek: kandydaci do naszego zawodu powszechnie doceniają ogromne znaczenie samorządu radcowskiego i działania, skuteczność oraz konsekwencje jego organów wszystkich kadencji w dążeniu do optymalnego zapewnienia należytych warunków wykonywania tego zawodu. Podkreślają także trafne propozycje rozwiązań legislacyjnych i decyzji jego organów wytyczających kierunki przyszłych działań, mimo radykalnie zmieniających się warunków, w jakich przyszło zabiegać o nowy model wykonywania zawodu.
Przeczy to zarzutom, iż młodzi nie doceniają samorządu i jego roli, nie garną się do społecznej pracy na jego rzecz. Oni są z konieczności zajęci budową swojej pozycji zawodowej i rodzinnej, ale dostrzegają rolę samorządu zawodowego w ? jak napisała jedna z osób ? ?demokratycznym świecie modelu ochrony porządku prawnego, w tym niezależności profesjonalnych pełnomocników?. Jedna z prac podobała mi się szczególnie: za zwięzłość, logiczne uzasadnienie każdego wydarzenia i dokonaną gradację tych wydarzeń na osi czasu. Godny przytoczenia jest pogląd autora, iż dokonany przez niego wybór i proponowana ?kolejność wydarzeń wynika z faktu, że wydarzenie późniejsze nie zaistniałoby w żadnym wypadku bez wydarzeń wcześniejszych, w żadnym jednak stopniu nie odzwierciedla to gradacji i ich istotności, która (w ocenie autora) jest niemożliwa?. Uznał on za wydarzenie godne I miejsca rok 1982 r.
? uchwalenie ustawy o radcach prawnych, powołującej Niezależny Samorząd Radców Prawnych. Na II miejscu rok 1997 ex aequo z dwoma równorzędnymi wydarzeniami: a) wielką nowelizację ustawy o.r.p. i b) uchwalenie Konstytucji RP z jej art. 17 ust. 1, zaś na III miejscu rok 2013 i ustawę o zmianie k.p.k. oraz niektórych ustaw, w tym (pozornie drobną, lecz jak istotną) zmianę art. 4 u.o.r.p.
Jedna z dyskutantek pięknie podsumowała: ?organa samorządu przez te lata przekazywały zadania i cele swoim następcom, jak sprawnie i z wyczuciem działająca sztafeta przekazuje pałeczkę kolejnej zmianie?. Oby tak było nadal.
