W OBLICZU PANDEMII KORONAWIRUSA KALENDARZ WYBORCZY W OKRĘGOWYCH IZBACH RADCÓW PRAWNYCH MUSIAŁ BYĆ W WIELU PRZYPADKACH ZAKTUALIZOWANY. BYŁO TO PRAWNIE MOŻLIWE DZIĘKI STARANIOM SAMORZĄDU SKUTKUJĄCYM WPROWADZENIEM ODPOWIEDNICH ZMIAN USTAWOWYCH. NOWE PRZEPISY UCHWALONE PRZEZ SEJM W TARCZY 4.0 OTWORZYŁY TEŻ DROGĘ DO PRZEPROWADZENIA PODCZAS ZEBRAŃ REJONOWYCH BEZPIECZNYCH WYBORÓW URNOWYCH.
Wprowadzenie w Polsce stanu epidemii, nałożenie wielu obostrzeń w zakresie sposobu organizacji różnego rodzaju zgromadzeń, a przede wszystkim troska o życie i zdrowie członków samorządu radców prawnych spowodowały konieczność przesunięcia często zaplanowanych już w poszczególnych izbach terminów związanych z procedurami wyborczymi. Problem dotknął w szczególności wyborów przeprowadzanych podczas zebrań rejonowych oraz tych izb, w których kadencje organów upływały w pierwszej połowie roku.
LEGITYMACJA DO DZIAŁANIA
Dostrzegając pojawiający się problem, Krajowa Rada Radców Prawnych od dłuższego czasu postulowała wprowadzenie niezbędnych regulacji ustawowych, które określiłyby sposób przeprowadzenia wyborów w czasie trwania stanu epidemii. Niezbędne zmiany udało się przeforsować przy okazji uchwalenia tzw. tarczy 4.0 ? czyli ustawy z 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19.
Tarcza 4.0 dodała do ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych art. 14 ha, w którym w ust. 4 wskazano, że jeżeli w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 w okręgowych izbach radców prawnych nie przeprowadzono wyborów na kolejną kadencję organów samorządu radców prawnych lub wyboru osób pełniących funkcję w tych organach lub w samorządzie radcowskim, dotychczasowe organy samorządu radców prawnych i osoby pełniące funkcje w tych organach lub w samorządzie radcowskim mogą działać do czasu wyboru oraz ukonstytuowania się nowych organów samorządu radców prawnych lub do czasu wyboru osób do pełnienia funkcji w tych organach lub w samorządzie radcowskim. Przepis przewiduje jednak ograniczenie, że stan ten trwać może nie dłużej niż przez trzy miesiące od zakończenia kadencji i jednocześnie nie dłużej niż do 5 października 2020 r. Te same zasady stosuje się do zastępców rzecznika dyscyplinarnego.
Jak wskazuje uzasadnienie przesłanych Ministerstwu Sprawiedliwości, przygotowanych przez Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji KRRP, propozycji zmian ? tego rodzaju zmiana spowodowana była potrzebą rozwiania wątpliwości co do faktu upływu czasu wyznaczonego przez instytucję kadencji. Istnieje bowiem możliwość takiej interpretacji przepisów ustawy o radcach prawnych (art. 43), zgodnie z którą działanie do czasu ukonstytuowania się organów nie obejmuje funkcji dziekana czy zastępcy rzecznika dyscyplinarnego (nie są organami), jak też że zasada kontynuacji odnosi się tylko do sytuacji, gdy potencjalny skład organu już został wyłoniony w wyborach. W tym ostatnim przypadku rozumienie ?ukonstytuowania się? związane jest z przekonaniem, że wybory członków nowego organu już miały miejsce (konkretne osoby zostały wybrane na nową kadencję), a jedynie sam organ w nowym składzie się nie zebrał. Wprowadzona zmiana umożliwia uniknięcie potencjalnych sporów w tym zakresie oraz zapobiega doprowadzeniu do stanu paraliżu działalności samorządu.
WYBORY URNOWE
Nowelizacja przepisów covidowych umożliwiła również przeprowadzenie w izbach wyborów dostosowanych do aktualnego zagrożenia epidemicznego. Zgodnie bowiem z brzmieniem ustawy w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 zebrania rejonowe oraz wybory odbywające się w ich trakcie mogą (choć nie muszą) odbywać się w miejscu określonym przez radę okręgowej izby radców prawnych w sposób, który nie wymaga jednoczesnej obecności uprawnionych do głosowania. Celem tej regulacji jest umożliwienie przeprowadzenia zebrań rejonowych, tak aby zminimalizować jednoczesne uczestnictwo potencjalnie dużej grupy osób w jednym miejscu, z zachowaniem możliwości bezpośredniego i osobistego głosowania członków samorządu w trakcie zebrania rejonowego.
Wybory przeprowadzone w ten sposób są ważne bez względu na to, ile osób uprawnionych do głosowania wzięło w nich udział. Zaproponowane rozwiązanie umożliwia przeprowadzenie wyborów odbywających się w trakcie zebrań rejonowych zgodnie z obowiązującą, wynikającą z regulacji wewnętrznych, zasadą ważności zebrań rejonowych niezależnie od kworum, bez konieczności ich zwołania w drugim terminie. Zasada ta nie pozostaje również w sprzeczności z regulacjami ustawowymi, które przewidują wymóg kworum jedynie dla kolegialnych organów samorządowych.
UPRAWNIENIA KRAJOWEJ RADY
Głównym aktem określającym (na podstawie art. 57 pkt 4 ustawy o radcach prawnych) zasady przeprowadzenia wyborów samorządowych jest uchwała nr 10/2010 Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z 6 listopada 2010 r. w sprawie zasad przeprowadzania wyborów do organów samorządu radców prawnych, liczby członków tych organów oraz trybu ich odwoływania, a także podejmowania uchwał przez organy samorządu. Tarcza 4.0 wprowadziła jednak kompetencję dla Krajowej Rady Radców Prawnych do stworzenia szczególnej regulacji dotyczącej procesu wyborczego. ?To ograniczone na czas epidemii rozwiązanie wynika z potrzeby szybkiej reakcji normatywnej samorządu związanej z opracowaniem technicznej strony przeprowadzania wyborów? ? czytamy w uzasadnieniu projektu przepisów przygotowanych przez OBSiL. ? ?Wraz ze zmieniającymi się zaleceniami Ministerstwa Zdrowia czy Głównego Inspektora Sanitarnego oraz swoistą nieprzewidywalnością przebiegu epidemii Krajowa Rada, jako organ znacząco mniej liczny niż Krajowy Zjazd, jest bardziej predestynowana do elastycznej reakcji na zmieniające się warunki faktyczne. Zakres uprawnienia Krajowej Rady ograniczony został do porządkowych aspektów przeprowadzania wyborów, na co wskazuje sformułowanie ?sposób przeprowadzania?, i nie dotyczy podstawowych zasad przeprowadzania wyborów zastrzeżonych kompetencyjnie do Krajowego Zjazdu?.
Wypełniając delegację ustawową, Krajowa Rada Radców Prawnych podjęła na przełomie czerwca i lipca dwie uchwały w sprawie sposobu przeprowadzenia wyborów w trakcie zebrania rejonowego oraz wyborów organów samorządu radców prawnych lub wyborów osób pełniących funkcję w tych organach lub funkcję w samorządzie radców prawnych w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID?19.
Uchwały określają przede wszystkim, w jaki sposób przeprowadzane są wybory w trakcie danego zebrania rejonowego, a także wprowadzają niezbędne zmiany przy okazji przeprowadzenia wyborów podczas zgromadzenia okręgowej izby radców prawnych. Wybory rejonowe zgodnie z uchwałą z 30 czerwca 2020 r. przybierają formę wyborów urnowych i odbywają się w ciągu jednego dnia, w miejscu oraz godzinach określonych przez radę okręgowej izby radców prawnych (w czasie nie krótszym niż cztery godziny). Uchwała modyfikuje również w niezbędnym zakresie zadania oraz sposób powoływania komisji skrutacyjnych i wyborczych. Jak wskazywano powyżej ? skorzystanie z tego trybu przeprowadzenia wyborów podczas zebrań rejonowych zależy od decyzji rady danej okręgowej izby radców prawnych. Druga z uchwał modyfikuje przede wszystkim terminy wyborcze związane z wyborami przeprowadzanymi podczas zgromadzenia okręgowej izby radców prawnych.
PODEJMOWANIE PRZEZ ORGANY SAMORZĄDÓW ZAWODOWYCH UCHWAŁ PRZY WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW BEZPOŚREDNIEGO POROZUMIEWANIA SIĘ NA ODLEGŁOŚĆ LUB W TRYBIE OBIEGOWYM
Przy okazji wprowadzenia niezbędnych zmian ustawowych w zakresie wyborów przeprowadzanych w samorządzie radców prawnych jego przedstawiciele zwrócili uwagę na konieczność dostosowania zapisów ogólnych odnoszących się do podejmowania przez organy różnych samorządów zawodowych uchwał przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość lub w trybie obiegowym. Zmodyfikowano w tym celu istniejący już art. 14 h ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
Modyfikacja tej regulacji rozwiała wątpliwości związane z koniecznością powiadomienia członków organu o treści uchwały, która miałaby dotyczyć wyborów dokonywanych przez organy samorządów zawodowych przy jednoczesnym jej podejmowaniu przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość lub w trybie obiegowym.
Zmiana objęła również sposób podpisywania uchwał organów kolegialnych podjętych w trybie określonym tym przepisem. Po zmianie uchwałę taką podpisuje przewodniczący organu kolegialnego albo inny upoważniony przez niego członek tego organu biorący udział w głosowaniu. Takie rozwiązanie ogranicza ryzyko rozprzestrzeniania się wśród członków organów kolegialnych choroby zakaźnej i ułatwia obrót prawny, organizowany na odległość.
