Od 1 stycznia obowiązują przepisy, na podstawie których powstał obowiązek informowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zawartych umowach o dzieło. Jak wynika z uzasadnienia wprowadzanych zmian, ich celem jest umożliwienie ZUS weryfikowania istnienia obowiązku ubezpieczeń społecznych osób wykonujących umowy nazwane umowami o dzieło z jednoczesnym umożliwieniem udostępnienia informacji o umowach o dzieło ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych.
Piotr Olszewski
radca prawny
Fot. OIRP w Warszawie
Po wejściu w życie art. 36 ust. 17 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dodanego ustawą
z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło informuje ZUS o zawarciu każdej umowy
o dzieło, jeżeli umowa taka zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Treść przepisu wskazywać by mogła, że z obowiązku zgłoszenia nie są wyłączone umowy zawierane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Cel ustawy, a ostatnio interpretacja ZUS, rozwiewają jednak wątpliwości w tym zakresie ? ?obowiązek zawiadomienia nie dotyczy umów zawartych z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą na wykonanie przez nie usług, które wchodzą w zakres prowadzonej działalności? ? czytamy na stronie internetowej ZUS.
Grzywna do 5 tys. zł
Termin na dokonanie odpowiedniego zgłoszenia wynosi siedem dni od dnia zawarcia takiej umowy. W przypadku jego przekroczenia płatnik naraża się na karę grzywny w wysokości do 5 tys. zł. ? Zgodnie z art. 98 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wykroczeniem jest niezgłaszanie danych wymaganych powyższą ustawą. Informacja o zawarciu umowy o dzieło jest niewątpliwie daną podlegającą zgłoszeniu. Odpowiedzialność za realizację tego obowiązku ponosi płatnik albo osoba działająca w jego imieniu. Dopiero praktyka pokaże, czy ZUS będzie sięgał do tego rozwiązania często czy tylko w przypadkach skrajnych i po stwierdzeniu wyjątkowych zaniedbań, które w konsekwencji prowadzą do negatywnych skutków po stronie ubezpieczonych. W skomplikowanym często obrocie gospodarczym, w szczególności tam, gdzie zawierane są dziesiątki umów, przy rozbudowanym systemie korporacyjnym, dotrzymanie tego terminu może być trudne.
W przypadku podmiotów zawierających znaczną liczbę umów sprawę komplikuje także konieczność dokonywania zgłoszeń dla każdego wykonawcy umowy na oddzielnym formularzu ?RUD?. W jednym formularzu można wykazać maksymalnie 10 umów, ale zawartych z tą samą osobą. W formularzu znajduje się też rubryka ?Data rozpoczęcia wykonywania dzieła?. Jest to pole obowiązkowe. Wątpliwości budzi ta okoliczność, skoro zgodnie z Kodeksem cywilnym do cech umowy o dzieło nie należy data rozpoczęcia wykonywania dzieła. W praktyce oznaczać to będzie konieczność wpisania w tej rubryce daty zawarcia umowy. Inną oczekiwaną przez ZUS informacją, poza danymi podmiotów związanych umową, jest ?data zakończenia wykonywania dzieła? ? której nie należy jednak podawać, gdy umowa została zawarta ?na czas nieokreślony?. Takie sformułowanie również budzi wątpliwości w kontekście praktyki kwalifikowania przez ZUS długotrwałych umów jako umów o świadczenie usług, podlegających przecież ubezpieczeniom społecznym.
Narzędzie kontroli
W praktyce radców prawnych zagadnienie konieczności raportowania do ZUS umów pojawia się w kontekście prawidłowości określenia danego stosunku prawnego umową o dzieło lub umową zlecenia czy umową o świadczenie usług. Od tego zależy późniejsza konieczność właściwego zgłoszenia umowy ? jej oskładkowania lub zarejestrowania wykonywanego dzieła. ZUS uzyskał bowiem idealne narzędzie, dzięki któremu łatwiej wytypuje podmioty, u których przeprowadzona będzie kontrola pod kątem poprawności kwalifikowania umów i ich ewentualnego oskładkowania.
