Przegląd najważniejszych zmian w ustawodawstwie ostatnich dwóch miesięcy.
W komisjach
Przedłożony przez Komisję do Spraw Petycji projekt zmian w Kodeksie pracy, Kodeksie karnym wykonawczym, Prawie bankowym oraz ustawie o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (druk sejmowy nr 1696) dotyczy zwiększenia skuteczności egzekucji sądowych i administracyjnych, innych niż alimentacyjne oraz wprowadzenia zmiany w zakresie kwot wolnych od potrąceń w egzekucji z wynagrodzenia za pracę, oraz z rachunku bankowego i z rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Wnioskodawcy proponują m.in., by wolne od potrąceń było 85 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę (dotychczas 100 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę) i 50 proc. wynagrodzenia otrzymywanego przez skazanych (obecnie: 60 proc.). Także wolne od zajęcia kwoty środków na kontach bankowych i w SKOK-ach ulec mają zmniejszeniu z 75 proc. do 50 proc. płacy minimalnej. Projekt został skierowany do dalszych prac w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka.
Uchwalone ustawy
Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy ? Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (pierwotny druk sejmowy nr 2024). Ustawa dotyczy przede wszystkim wzmocnienia ochrony prawnokarnej przed najcięższymi kategoriami przestępstw przez zaostrzenie odpowiedzialności karnej. Na założeniach leżących u podłoża ustawy, jak i większości proponowanych rozwiązań prawnych, służących urzeczywistnieniu tych założeń, ciąży myślenie kategoriami restrykcyjnej polityki karnej, upatrującej skuteczności w zwalczaniu przestępczości w odwecie i odstraszaniu opartym na surowości reakcji karnej. W toku prac zgłoszono wiele krytycznych uwag (w tym tych zawartych w opinii Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji KRRP z 1 marca 2022 r.). Tytułem przykładu można tutaj wskazać zagadnienia związane z zaproponowanym nowym środkiem przepadku pojazdów mechanicznych, który w swojej istocie bardziej zbliża się do sankcji karnej, a nie przepadku w rozumieniu Kodeksu karnego, co może budzić wątpliwości m.in. z punktu widzenia zgodności z zasadą określoności sankcji karnej oraz zasadą indywidualizacji kary i jej adekwatności do popełnionego czynu zabronionego. Inną kwestią jest zgodność zaproponowanego w ustawie podwyższenia sankcji karnych z zasadą proporcjonalności. Ustawa została przekazana do Senatu. Wnioskodawca zakłada wejście w życie projektowanych przepisów, co do zasady, po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia.
Ustawa o zmianie ustawy ? Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (pierwotny druk sejmowy nr 2072) wprowadza możliwość doręczeń w postępowaniu sądowoadministracyjnym na adres skrytki pocztowej. Taką możliwość przewidują obecnie przepisy kodeksów: postępowania cywilnego, postępowania karnego oraz postępowania w sprawach o wykroczenia. Ustawa była przedłożeniem senackim i po wprowadzeniu w toku prac w Sejmie korekt legislacyjno-redakcyjnych czeka już tylko na podpis głowy państwa. Zmiany mają wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Izba uchwaliła ustawę o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (pierwotny druk sejmowy nr 2183), która swoim zakresem obejmuje osoby nieletnie, których zachowanie godzi w normy prawa karnego lub powszechnie przyjęte normy społeczne i wywołuje potrzebę reakcji ze strony właściwych organów państwa. Uchwalony akt prawny porządkuje i systematyzuje materię dotyczącą spraw nieletnich, zastępując obecnie obowiązującą ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich, pozostawiając tylko te jej przepisy, które przez lata nie straciły na aktualności. Ustawa wprowadza także nowe rozwiązania. Jednym z nich jest określenie dolnego progu wiekowego na poziomie ukończonych 10 lat, jako warunku prowadzenia w stosunku do nieletniego postępowania w sprawie o demoralizację. Projekt przewiduje ponadto utworzenie nowych placówek dla nieletnich: okręgowych ośrodków wychowawczych, jak również możliwość pozasądowego reagowania na niewłaściwe zachowanie nieletnich, np. działania takie będzie mógł podjąć dyrektor szkoły za zgodą rodziców. Senat w uchwale zaproponował odrzucenie ustawy, krytykując liczne rozwiązania o charakterze restrykcyjnym, opresyjnym i niepostępowym. Po odrzuceniu senackiego weta przez Sejm, ustawa trafiła na biurko Prezydenta RP. Rozwiązania mają zacząć obowiązywać od 1 września 2022 r.
Wejście w życie
Od 24 czerwca 2022 r. obowiązują znowelizowane przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące spraw rozpoznawanych w trybie Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w Hadze dnia 25 października 1980 r. (tzw. Konwencja haska). Zmiany opublikowane w Dz. U. poz. 1098 polegają na wprowadzeniu obligatoryjnego wstrzymania z urzędu wykonania prawomocnego postanowienia sądu nakazującego w określonym terminie zapewnienie powrotu dziecka do państwa miejsca stałego pobytu w razie wniesienia skargi kasacyjnej. Celem ustawy jest zapobieżenie niweczenia celu kierowania skarg kasacyjnych przez uprawnione podmioty w sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prowadzonych na podstawie Konwencji haskiej poprzez wykonanie orzeczenia nakazującego zapewnienie powrotu dziecka do państwa miejsca jego stałego pobytu przed upływem terminu do wniesienia skargi kasacyjnej.
30 czerwca 2022 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy ? Kodeks cywilny, ustawy ? Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2459). Proponowane zmiany dotyczą regulacji kodeksowych, m.in. dotyczących przerywania i zawieszania biegu przedawnienia przez wierzycieli składających kolejne wnioski o zawezwanie do próby ugodowej oraz co do roszczeń objętych umową o mediację, czy zniesienia wymogu aktu notarialnego w przypadku gruntów rolnych, mających wchodzić w skład rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Rozszerzona została także definicja wyzysku ? stanie się nim także wykorzystanie przez kontrahenta braku dostatecznego rozeznania drugiej strony co do celowości i skutków zawarcia proponowanej umowy przez drugą stronę.
15 lipca 2022 r. to początek obowiązywania ustawy o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1259), która zawiera istotne zmiany w sądownictwie dyscyplinarnym sędziów oraz innych zawodów prawniczych, oraz zmiany w organizacji Sądu Najwyższego. Ustawa zakłada zniesienie Izby Dyscyplinarnej, a w jej miejsce utworzenie Izby Odpowiedzialności Zawodowej, w której skład wejdzie 11 sędziów orzekających, wyznaczonych przez Prezydenta RP spośród grona 33 wylosowanych sędziów SN orzekających w pozostałych izbach. Ustawa przewiduje także możliwość zbadania na wniosek strony lub uczestnika postępowania, czy spełnione są wymogi niezawisłości i bezstronności sędziego z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu oraz jego postępowania po powołaniu, jeżeli w okolicznościach konkretnej sprawy może doprowadzić to do naruszenia standardu niezawisłości lub bezstronności, mogącego mieć wpływ na wynik sprawy. Wiele z rozwiązań zaproponowanych w ustawie budzi wątpliwości co do zgodności z ustawą zasadniczą, a także nie rozwiązuje wszystkich kwestii podejmowanych w wyrokach przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a dotyczących zasad organizacji wymiaru sprawiedliwości w Polsce.
