Przegląd najważniejszych zmian w ustawodawstwie ostatnich dwóch miesięcy.
W komisjach
Sejm rozpocząłprace nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (druk sejmowy nr 553), którego głównym celem jest implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2118 z dnia 24 listopada 2021 r. zmieniającej dyrektywę 2009/103/WE w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności. Wśród najważniejszych zmienianych przepisów wymienić należy (1) dostosowanie określeń użytych w ustawie do definicji „ruchu pojazdu” zawartej w ww. dyrektywie, (2) zapewnienie ochrony poszkodowanych lub uprawnionych do odszkodowania w razie niewypłacalności zakładu ubezpieczeń, w odniesieniu do szkód wynikających z wypadków drogowych w państwie członkowskim ich miejsca zamieszkania oraz w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie ich miejsca zamieszkania, (3) zmianę wysokości minimalnych sum gwarancyjnych w obowiązkowym ubezpieczeniu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz OC rolników. Istotne znaczenie z perspektywy prawa cywilnego będzie miało przede wszystkim wprowadzenie definicji „ruchu pojazdu” oraz „wprowadzenia pojazdu do ruchu” w szczególności pod kątem skutków wprowadzenia tych definicji dla stosowania art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych i obecnej wykładni art. 436 k.c., w tym dla modyfikacji przesłanek i zakresu odszkodowania z tytułu OC posiadacza pojazdu mechanicznego wynikających z utrwalonego orzecznictwa sądów cywilnych. Projekt został skierowany do pierwszego czytania w Komisji Finansów Publicznych.
Uchwalone ustawy
Izba uchwaliła ustawę o uchyleniu ustawy o Państwowej Komisji do spraw badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2007–2022 (pierwotny druk sejmowy nr 351), która oprócz utraty przez ustawę mocy obowiązującej przewiduje także, że wszelkie czynności prawne i działania podjęte przez komisję uznaje się za nieważne, a sama komisja zostaje zniesiona. Prezydent Andrzej Duda odmówił podpisania ustawy i przedstawił wniosek o jej ponowne uchwalenie.
Sejm uchwalił ustawę o Trybunale Konstytucyjnym oraz ustawę – Przepisy wprowadzające ustawę o Trybunale Konstytucyjnym (pierwotne druki sejmowe nr 253 i 254). Ustawa główna przewiduje m.in. zmianę sposobu wyboru
15 sędziów TK. Ma ich wybierać Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (dotychczas wymagane było uzyskanie bezwzględnej większości głosów). Na stanowisko sędziego trybunału będzie mogła zostać wybrana osoba, która ukończyła 40 i nie ukończyła 70 lat, wyróżniająca się wiedzą prawniczą oraz posiadająca kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego. Osoba sprawująca mandat posła, senatora, posła do Parlamentu Europejskiego lub wchodząca w skład Rady Ministrów będzie mogła ubiegać się o stanowisko sędziego TK, jeżeli od wygaśnięcia mandatu lub zakończenia pełnienia funkcji członka Rady Ministrów upłynęły co najmniej cztery lata. Podobne ograniczenie dotyczy członków partii politycznych – kandydować na sędziego TK będą mogli dopiero po upływie czterech lat od zakończenia członkostwa. Ustawa – Przepisy wprowadzające ustawę o Trybunale Konstytucyjnym zawiera regulacje przejściowe i dostosowujące, niezbędne do wejścia w życie nowej ustawy. Przewiduje m.in., że orzeczenia wydane przez TK w nieprawidłowym składzie zostaną unieważnione, z wyjątkiem tych, które zostały wydane w postępowaniu wszczętym na podstawie skargi konstytucyjnej lub pytania prawnego, a następnie stanowiły podstawę wznowienia postępowania lub wydania orzeczenia bądź decyzji w sprawie indywidualnej. Sejm na wrześniowym posiedzeniu rozpatrzy poprawki Senatu do powyższych ustaw.
Wejście w życie
Od 29 sierpnia 2024 r. obowiązuje ustawa o zmianie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1237), która dostosowuje polskie prawo do przepisów prawa Unii Europejskiej. Zgodnie z jej założeniami konsumenci będą mogli skuteczniej korzystać z pozwów grupowych m.in. dzięki temu, że podmioty upoważnione (np. organizacje pozarządowe) uzyskają prawo wytaczania tego rodzaju pozwów przeciwko przedsiębiorcom naruszającym interesy konsumentów. Ustawa przewiduje utrzymanie obecnego modelu ochrony zbiorowych interesów konsumentów opartego na postępowaniu prowadzonym przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i dodaje do niego model wytaczania powództw przeciwko przedsiębiorcom przed sądem powszechnym w ramach grupowego postępowania krajowego i grupowego postępowania transgranicznego. W postępowaniu takim można będzie dochodzić nie tylko stwierdzenia stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów, lecz również roszczeń o charakterze odszkodowawczym. Rejestr podmiotów upoważnionych do wytaczania tego rodzaju powództw prowadzić będzie Prezes UOKiK. Podmioty te muszą spełniać określone w ustawie kryteria fachowości i niezależności, m.in. prowadzić rzeczywistą działalność niezarobkową na rzecz ochrony interesów konsumentów przez 12 miesięcy przed skierowaniem sprawy do sądu, ich zadaniem statutowym ma być działalność na rzecz zapewnienia ochrony interesów konsumentów zgodnie z przepisami prawa UE, ich działalność nie może mieć na celu osiągania zysku, a także podmioty te nie mogą podlegać wpływom osób innych niż konsumenci, w szczególności przedsiębiorców, którzy mogliby odnieść korzyść gospodarczą z wytoczenia powództwa grupowego. n
Od 20 września 2024 r. obowiązują regulację zawarte w ustawie o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawy o ochronie baz danych oraz ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (Dz.U. poz. 1254). Ustawa dotyczy wdrożenia do polskiego porządku prawnego dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego upoważniających twórców i wykonawców utworów audiowizualnych oraz wykonawców utworów muzycznych i słowno-muzycznych do tantiem z tytułu eksploatacji ich dzieł w Internecie oraz wprowadza nowe prawo pokrewne dla wydawców prasy do korzystania online z ich publikacji prasowych. Na skutek przyjęcia jednej z poprawek Senatu w ustawie przewidziano, że mediatorem w sporach między wydawcami a platformami internetowymi będzie Urząd Komunikacji Elektronicznej. n
25 września 2024 r. to początek obowiązywania ustawy o ochronie sygnalistów (Dz.U. poz. 928) w sektorze prywatnym. Przypomnijmy, że ustawodawca zdecydował, że rozwiązania ustawowe w tym względzie mają wchodzić etapami, tj. w sektorze prywatnym wcześniej, natomiast w sektorze publicznym pod koniec grudnia 2024 r. Sygnaliści to osoby, które pracują w sektorze prywatnym lub publicznym i zgłaszają naruszenia prawa lub ujawniają informacje albo uzasadnione podejrzenia naruszenia prawa. Sygnaliści będą mogli zgłaszać naruszenie prawa niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby. Może to być więc m.in. umowa o pracę, umowa cywilnoprawna, prowadzenie działalności gospodarczej, kontrakt menedżerski, wolontariat, staż, praktyka czy służba wojskowa. Instytucją odpowiedzialną za udzielanie wsparcia sygnalistom będzie Rzecznik Praw Obywatelskich. Na skutek jednej z przyjętych poprawek Senatu usunięto prawo pracy z katalogu naruszeń prawa, których zgłoszenie lub ujawnienie publiczne przez sygnalistę podlega przepisom ustawy. Jak wskazano w uzasadnieniu poprawki, prawo pracy UE oraz polski Kodeks pracy zawierają szereg gwarancji chroniących pracowników ujawniających naruszenia prawa pracy, dlatego ta gałąź prawa nie została objęta przepisami ustawy.
