Przegląd najważniejszych zmian w ustawodawstwie ostatnich dwóch miesięcy.
W komisjach
Izba przeprowadziła pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy – Prawo komunikacji elektronicznej oraz rządowego projektu ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo komunikacji elektronicznej (druki sejmowe nr 2861 i 2862). Oba projekty zostały skierowane do Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii. Nowe prawo komunikacji elektronicznej zastąpi dotychczas obowiązującą ustawę – Prawo telekomunikacyjne i kompleksowo ureguluje m.in. kwestie wykonywania działalności polegającej na zapewnieniu komunikacji elektronicznej, regulowania rynków komunikacji elektronicznej, warunki gospodarowania częstotliwościami, a także prawa i obowiązki użytkowników, zasady przetwarzania danych telekomunikacyjnych i ochrony tajemnicy komunikacji elektronicznej. Ustawa wzmacnia także ochronę praw użytkowników końcowych, w szczególności przez wprowadzenie nowych obowiązków informacyjnych oraz zwiększenie uprawnień dotyczących zawierania umowy i jej rozwiązywania. Projekt przewiduje m.in., że abonenci usług przedpłaconych (tzw. prepaid) po wygaśnięciu ważności konta będą otrzymywać zwrot pozostałych na koncie środków z doładowań, z kolei w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy znacząco ograniczona zostanie wysokość roszczeń odszkodowawczych stosowanych przez dostawców usług wobec abonentów. Projekt przewiduje także ustalenie kolejności kanałów programów telewizyjnych, tak aby na pięciu pierwszych miejscach znalazły się kanały telewizji publicznej. Ze względu na obszerność i złożoność regulacji sejmowa Komisja Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii zdecydowała się na przeprowadzenie wysłuchania publicznego, a po jego zakończeniu ma przejść do właściwego rozpatrywania projektów. Projektodawcy zakładają wejście proponowanych regulacji po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia.
Uchwalone ustawy
Zakończono procedurę legislacyjną projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (pierwotny druk sejmowy nr 2650), który, jak napisano w uzasadnieniu, ma zmniejszyć obciążenie sądów pracą i skrócić czas trwania postępowań przez uproszczenie procedur. Obszerna nowelizacja zawiera blisko 150 zmian w procedurze cywilnej, a wśród przyjętych rozwiązań znajduje się m.in. rozszerzenie zasady zakazu nadużycia prawa procesowego poprzez uznanie za niedopuszczalne złożenie wniosku o wyłączenie sędziego niewyznaczonego do rozpoznania sprawy. Nie będzie możliwe także złożenie ponownego wniosku o wznowienie postępowania opartego na tych samych podstawach. Przyspieszeniu postępowań w postępowaniu uproszczonym służyć będzie podniesienie z 1 tys. do 4 tys. zł progu kwotowego dotyczącego tzw. spraw bagatelnych. Wartość przedmiotu sporu w sprawach o prawa majątkowe uzasadniająca właściwość sądu okręgowego wzrośnie z 75 tys. zł do 100 tys. zł. Do ustawy swoją krytyczną opinię złożyła m.in. Krajowa Rada Radców Prawnych (opinia OBSiL KRRP z 30 września 2021 r.). Na etapie prac w parlamencie przyjęte zostały poprawki łagodzące szczególne rozwiązania prawne dotyczące możliwości rozpoznawania spraw cywilnych na posiedzeniach niejawnych oraz obowiązku orzekania przez sądy w tych sprawach w składach jednoosobowych w czasie epidemii COVID-19. Ustawa czeka na podpis Prezydenta RP. Większość z proponowanych zmian ma wejść w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia.
Sejm uchwalił także ustawę o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (pierwotny druk sejmowy nr 2870), która ma na celu przede wszystkim dokonać zmiany w organizacji Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego, związanych z przypisaniem NSA zadań dotyczących sprawowania funkcji sądu dyscyplinarnego dla sędziów Sądu Najwyższego oraz sędziów sądów powszechnych i sędziów sądów wojskowych. Ustawa doprecyzowuje także zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów SN oraz sędziów sądów powszechnych, wojskowych i administracyjnych oraz przepisy obejmujące procedurę tzw. testu niezależności i bezstronności sędziego w odniesieniu do sędziów SN, sądów powszechnych, wojskowych i administracyjnych. Wnioski w sprawach o przeprowadzenie testu rozpatrywać będzie NSA. Uchwalone przepisy stanowią ponadto, że treść orzeczenia sądowego, również w zakresie obejmującym możliwe naruszenie przepisów dotyczących „testu niezależności i bezstronności”, nie może stanowić podstawy do przypisania sędziemu popełnienia przewinienia dyscyplinarnego. Już na etapie rozpatrywania ze strony podmiotów biorących udział w procesie legislacyjnym, jak również w środowisku prawniczym, podnoszono, że idea powierzenia NSA kognicji w sprawach dyscyplinarnych oraz sprawach immunitetowych dotyczących sędziów Sądu Najwyższego, sędziów sądów wojskowych, sędziów sądów powszechnych oraz asesorów sądowych orzekających w tych ostatnich sądach jest nie do pogodzenia z postanowieniem art. 184 Konstytucji RP. Ostatecznie uchwalona ustawa została skierowana przez Prezydenta RP do Trybunału Konstytucyjnego, w celu zbadania jej zgodności z Konstytucją RP.
Uchwalona przez parlament ustawa o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (pierwotny druk sejmowy nr 2932) wykonuje przepisy UE dotyczące przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy oraz równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Ustawa m.in. wprowadza dodatkowe, co najmniej 15-minutowe, przerwy wliczane do czasu pracy (jedną, jeżeli dobowy wymiar pracy pracownika przekracza dziewięć godzin i dwie, jeżeli wymiar ten przekracza 16 godzin). Ustawa wprowadza także indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego. Ojcu wychowującemu dziecko będzie ono przysługiwało niezależnie od tego, czy matka w dniu porodu była zatrudniona (ubezpieczona). Wprowadzona zostanie także nieprzenoszalna część tego urlopu w wymiarze do dziewięciu tygodni dla każdego z rodziców. Za cały okres urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców wprowadzony zostanie 70-proc. zasiłek macierzyński. Ustawa przewiduje także nowe rodzaje urlopów i zwolnień od pracy: bezpłatny urlop opiekuńczy w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia krewnemu lub osobie zamieszkującej we wspólnym gospodarstwie domowym z poważnych względów medycznych (do pięciu dni w roku kalendarzowym) oraz zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej, do wykorzystania w pilnych sprawach rodzinnych, z zachowaniem prawa do połowy wynagrodzenia (do dwóch dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym). Rozszerzona zostanie możliwość stosowania elastycznej organizacji pracy. Zmiany dotyczyć będą także umów o pracę. Pracownik, który wykonywał pracę przez co najmniej sześć miesięcy, raz w roku będzie miał prawo wystąpić o zmianę rodzaju umowy na umowę o pracę na czas nieokreślony lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy. Ustawa została skierowana do podpisu Prezydenta RP i ma wejść w życie po upływie 21 dni od dnia ogłoszenia.
Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (pierwotny druk sejmowy nr 2933), który przewiduje podniesienie poziomu gwarancji procesowych dla dzieci będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym, a także zwiększenie kar za produkcję niektórych treści pornograficznych z udziałem małoletnich. W ustawie przewidziano m.in. zastąpienie nieprecyzyjnego pojęcia „nieletni” sformułowaniem „podejrzany lub oskarżony, który nie ukończył 18 lat”. Oskarżony, który nie ukończył 18 lat, będzie mógł uczestniczyć w rozprawie w obecności przedstawiciela ustawowego lub osoby, pod której pieczą pozostaje, a jeżeli udział tych osób nie jest możliwy – w obecności wyznaczonego przez sąd asystenta rodziny. Ustawa wprowadza także obowiązek przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w stosunku do każdego oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 18 lat. Górna granica kary za produkcję treści pornograficznych zawierających wytworzony lub przetworzony wizerunek małoletniego zostanie podniesiona z dwóch do trzech lat pozbawienia wolności.
Wejście w życie
17 marca 2023 r. to początek obowiązywania ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 403) wykonującej prawo UE w zakresie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich, a także w sprawach związanych z odpowiedzialnością rodzicielską oraz uprowadzeniem dziecka za granicę. System tzw. automatycznej wykonalności zostanie rozszerzony na wszystkie orzeczenia, porozumienia i dokumenty urzędowe wydane we wszystkich sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej i w sprawach małżeńskich. Oznacza to, że dokumenty pochodzące z innych państw członkowskich UE będą podlegały w Polsce uznawaniu i wykonaniu bez potrzeby przeprowadzenia specjalnego postępowania. Nowelizacja wydłuża ponadto vacatio legis ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, przesuwając datę początku obowiązywania tych przepisów na 1 października 2023 r.
