Ustawa z 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy ? Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 1655 z 2019 r.) z dniem 1 marca 2021 r. wprowadza do polskiego systemu prawnego trzecią spółkę kapitałową ? prostą spółkę akcyjną (PSA).
PSA to swoisty konglomerat cech spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej, poddany uelastycznieniu. Spośród głównych założeń PSA należy wymienić: wprowadzenie kapitału akcyjnego (dalej KA) o minimalnej wartości 1 zł w miejsce kapitału zakładowego, możliwość elektronicznego zarejestrowania spółki oraz dopuszczalność objęcia akcji za świadczenie pracy lub usług. PSA umożliwi również maksymalne wykorzystanie środków elektronicznych w procedurach funkcjonowania spółki, wprowadzi nowy mechanizm ochrony wierzycieli w oparciu o zakaz dokonywania świadczeń na rzecz akcjonariuszy, które zagrażałyby wypłacalności spółki, a także obowiązek oszczędzania (odpis 8% z zysku za dany rok na KA). PSA to także uproszczona dematerializacja akcji
w rejestrze, możliwość wyboru monistycznego systemu zarządzania i nadzoru w postaci rady dyrektorów oraz szybka i uproszczona likwidacja spółki[1].
AKCJE BEZ NOMINAŁU ORAZ KAPITAŁ AKCYJNY
Struktura majątkowa PSA to prawdziwa rewolucja, ponieważ opiera się na akcjach bez nominału (art. 300(2) § 2 Kodeksu spółek handlowych; dalej k.s.h.). Dotychczas zarówno udział w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i akcje w spółce akcyjnej miały minimalną wartość nominalną odpowiednio 50 zł i 1 gr i składały się na kapitały zakładowe tychże spółek. Tworzona z myślą o start-upach PSA umożliwi objęcie akcji także za prawa niezbywalne, pracę czy świadczenie usług na rzecz spółki (art. 300(2) § 2 k.s.h.), co oddaje istotę nowych przedsięwzięć biznesowych, w których z jednej strony spotyka się pomysłodawca ze swoim know-how, a z drugiej strony inwestor z kapitałem umożliwiającym rozpoczęcie działalności gospodarczej. Przy czym te niepieniężne wkłady nie będą zaliczone na poczet KA, który zostanie utworzony wyłącznie z wkładów rzeczywiście wniesionych przez akcjonariuszy (art. 300(3) § 1 k.s.h.). Sam KA, jak wskazuje w swoim przewodniku Ministerstwo Rozwoju, jest nowym typem kapitału własnego, który nie ma cech stałości znanego w obrocie kapitału zakładowego, i powinien być zakwalifikowany jako kapitał podstawowy PSA w rozumieniu ustawy o rachunkowości[2]. Fakt, że powinien on wynieść co najmniej 1 zł, na pewno ułatwia założenie PSA, podobnie jak brak konieczności zmiany umowy spółki przy jego podwyższaniu lub obniżaniu usprawni prowadzenie PSA po jej założeniu.
OCHRONA WIERZYCIELI I OBOWIĄZEK OSZCZĘDZANIA
W celu ochrony wierzycieli ustawodawca wprowadził również całkiem nowe rozwiązania, które sprowadzają się do zakazu wypłat na rzecz akcjonariuszy. W normalnych okolicznościach doprowadziłyby one spółkę do utraty zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych w terminie sześciu miesięcy od dnia dokonania wypłaty (art. 300(15) § 5 k.s.h.) lub zmniejszenia kwoty KA poniżej 1 zł (art. 300(15) § 4 zdanie pierwsze k.s.h.). Ponadto ustawa nakazuje przeprowadzić postępowanie konwokacyjne (czyli odpowiednio ogłosić obniżenie kapitału akcyjnego i wezwania wierzycieli do zgłaszania roszczeń do prostej spółki akcyjnej) w przypadku wypłaty z części KA stanowiącej 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy (art. 300(15) § 4 zdanie drugie k.s.h.).
Kolejnym bezpiecznikiem jest obowiązek oszczędzania przez prostą spółkę akcyjną. Na pokrycie strat musi ona zasilić KA kwotą w wysokości min. 8% zysku za dany rok obrotowy, jeśli KA nie osiągnął ww. 5% sumy zobowiązań spółki (art. 300(19) k.s.h.). Wreszcie wypłata z KA może nastąpić dopiero po wpisie zmiany jego wysokości do rejestru sądowego (art. 300(15) § 6 k.s.h.). Niebagatelne znaczenie w kontekście bezpieczeństwa obrotu mają też nowe przepisy ustanawiające obowiązek zwrotu na rzecz PSA przez akcjonariuszy ? ?odbiorców? wypłat dokonanych wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy oraz wprowadzające solidarną odpowiedzialność członków organów spółki wraz z ww. odbiorcami za zwrot takich wypłat (art. 300(22) k.s.h.). Jednocześnie, analogicznie do przepisów przy sp. z o.o., członkowie zarządu (albo rada dyrektorów lub dyrektor) odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania w przypadku bezskuteczności egzekucji z majątku PSA (art. 300(132) k.s.h.).
ELEKTRONICZNY REJESTR AKCJONARIUSZY
Akcje PSA są zdematerializowane i podlegają zarejestrowaniu w rejestrze akcjonariuszy (art. 300(29) k.s.h. i art. 300(30) k.s.h.), który jest prowadzony w formie elektronicznej (art. 300(31) § 3 k.s.h.) i może mieć formę rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych, co oznacza, że polski ustawodawca dopuścił wprost użycie technologii blockchain, co stanowi jeden z najciekawszych aspektów PSA. Rejestry będą mogły prowadzić w sposób zapewniający bezpieczeństwo i integralność danych m.in.: domy maklerskie, banki, zagraniczne firmy inwestycyjne, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA, jak również notariusze (art. 300(31) § 1 k.s.h.).
SPRZEDAŻ AKCJI PRZEZ E-MAIL I WALNE ZGROMADZENIE NA WIDEOKONFERENCJI
Istotą PSA jest to, że akcje nie mogą być dopuszczane ani wprowadzane do obrotu zorganizowanego (art. 300(36) § 2 k.s.h.), ale z drugiej strony zapewnienie bezpiecznego rejestru umożliwiło ustawodawcy dopuszczenie prostszego sposobu rozporządzania akcjami, co wymaga jedynie formy dokumentowej pod rygorem nieważności (art. 300(36) § 4 k.s.h.) przy jednoczesnym uzależnieniu nabycia akcji lub ich obciążenia od dokonania wpisu w rejestrze akcjonariuszy (art. 300(37) k.s.h.). A zatem droga do prostego zbycia akcji przez e-mail jest otwarta. Czytając przepisy o PSA, należy stwierdzić, że w zakresie formy czynności prawnych ogółem prym wiedzie właśnie forma dokumentowa. Podobnie atrakcyjne dla biznesu z pewnością okaże się wykorzystanie środków komunikacji elektronicznej do zwoływania walnych zgromadzeń, podejmowania uchwał czy też głosowania przez akcjonariuszy (art. 300(87) § 1 k.s.h., art. 300(80) § 1 i 2 k.s.h.).
RADA DYREKTORÓW
Kolejnym obok blockchain ukłonem polskiego ustawodawcy w kierunku zagranicznych inwestorów zainteresowanych zainwestowaniem środków w polskie start-upy jest umożliwienie założycielom PSA wyboru pomiędzy ustanowieniem dualistycznego systemu organów w spółce (znanego z dotychczasowych przepisów k.s.h., tj. zarząd i rada nadzorcza) lub systemu monistycznego (rada dyrektorów), popularnego w innych krajach, zwłaszcza anglosaskich. Rada dyrektorów prowadzi sprawy spółki, reprezentuje spółkę oraz sprawuje nadzór nad prowadzeniem spraw spółki (art. 300(73) i nast. k.s.h.). Dyrektor może być tylko jeden w mniejszych podmiotach, ponadto przepisy dopuszczają wprost możliwość ustanowienia dyrektorów wykonawczych (odpowiedzialnych za prowadzenie przedsiębiorstwa PSA) oraz dyrektorów niewykonawczych (sprawujących stały nadzór nad prowadzeniem spraw spółki), jak również możliwość powołania komitetów wykonawczych i komitetów rady dyrektorów (art. 300(76) k.s.h.).
UPROSZCZONE ROZWIĄZANIE PSA
Likwidacja PSA jest w zasadzie podobna do likwidacji spółki akcyjnej[3], jednakże art. 300(122) k.s.h. wprowadza nieznaną dotychczas w Kodeksie spółek handlowych możliwość przejęcia całego majątku spółki przez oznaczonego akcjonariusza, pod warunkiem wyrażenia na to zgody przez walne zgromadzenie uchwałą podjętą większością ? głosów, oddanych w obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę ogólnej liczby akcji, a także wydania zezwolenia na takie przejęcie przez sąd rejestrowy. Niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia zezwalającego na przejęcie majątku spółki przez akcjonariusza przejmującego zarząd składa wniosek o wykreślenie PSA z Krajowego Rejestru Sądowego, podczas gdy z dniem wykreślenia spółki z rejestru akcjonariusz przejmujący wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki wykreślonej spółki (art. 300(122) § 9 k.s.h.).
Całość regulacji uzasadnia tezę, że pomimo dedykowania PSA start-upom dzięki swej elastyczności nowa spółka może okazać się niebawem jedną z popularniejszych form prowadzenia biznesu w Polsce. Czas pokaże, jak swoją funkcję spełnią nowe mechanizmy ochrony wierzycieli prostej spółki akcyjnej, jednak zestawiając wszystkie zawory bezpieczeństwa PSA z większością sp. z o.o., które tworzone są z minimalnym kapitałem zakładowym wynoszącym 5 tys. zł, to obiektywnie przy tym samym zysku sytuacja potencjalnego wierzyciela PSA jest lepsza aniżeli wierzyciela sp. z o.o.
[1] Por. Przewodnik po prostej spółce akcyjnej, Ministerstwo Rozwoju, s. 3; https://www.gov.pl/web/rozwoj/przewodnik-po-prostej-spolce-akcyjnej, dostęp 16 września 2020 r.
[2] Ibidem, s. 21?22.
[3] Ibidem, s. 38?40.
