Każdy aplikant ma obowiązek odbywać aplikację pod kierunkiem patrona. Rola patronatu dla kształcenia przyszłych radców prawnych jest nieoceniona, a jej doniosłość niekwestionowana. Nie bez przyczyny relacja patron?aplikant porównywana jest często ? także w orzecznictwie ? do relacji mistrz?uczeń. Relacje te i wiele innych aspektów sprawowania patronatu zostały opisane w wydanej ostatnio publikacji pt. ?Zasady dobrych praktyk patronatu?.
W ramach udoskonalenia systemu kształcenia aplikantów działająca przy Krajowej Radzie Radców Prawnych Komisja Aplikacji przygotowała opracowanie pt. ?Zasady dobrych praktyk patronatu?. Publikacja zawiera rekomendowane przez Prezydium KRRP zasady dobrych praktyk patronatu, które stanowią kolejne narzędzie służące zwiększeniu efektywności patronatu jako jednego z trzech filarów kształcenia aplikantów radcowskich.
? Do realizacji projektu komisja zaprosiła dwóch radców prawnych mających doświadczenie w sprawowaniu funkcji patrona oraz specjalistę ds. mentoringu i coachingu ? wskazywała w wywiadzie dla ?Radcy Prawnego? r. pr. Anna Ignaczak, przewodnicząca Komisji Aplikacji KRRP oraz członek Prezydium KRRP X kadencji. Pracę współautorów ?Zasad? ? dr Lidii D. Czarkowskiej, r. pr. Małgorzaty Kałuży oraz r. pr. Piotra Prusia w imieniu Komisji Aplikacji koordynowała dr Agnieszka Sołtys. ? Opracowanie obejmuje trzy części: ?Patronat jako relacja mistrz?uczeń?, ?Zasady sprawowania patronatu w aktualnym stanie prawnym? oraz ?Zasady dobrych praktyk patronatu?.
Przedstawione w części pierwszej rozważania na temat patronatu jako relacji mistrz?uczeń zostały przedstawione z punktu widzenia socjologii profesji jako nauki badającej istotne dla zawodów prawniczych reguły, role i struktury oraz występujące pomiędzy nimi powiązania. W części drugiej omówione zostały zasady sprawowania patronatu na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów prawa, w szczególności wynikających z ustawy o radcach prawnych oraz wydanego na jej podstawie Regulaminu odbywania aplikacji radcowskiej. Część trzecia zawiera katalog zasad dobrych praktyk patronatu. W tej części w sposób syntetyczny zostały wskazane podstawowe cele i wartości, jakie powinny być realizowane w toku patronatu, jak również oczekiwane zachowania i postawy patrona oraz aplikanta, w tym konkretne metody realizacji zadań patrona.
Jak wskazują autorzy opracowania ? doskonalenie patronatu przyczyni się do wzmacniania procesu kształcenia aplikantów i jak najlepszego przygotowania ich do zawodu radcy prawnego. Wykonywanie zawodu radcy prawnego jako zawodu zaufania publicznego wymaga opanowania wiedzy i umiejętności, które są niezbędne do udzielania skutecznej pomocy prawnej. Przekazanie takiej wiedzy i umiejętności odbywa się w istotnym zakresie w trakcie sprawowania patronatu. Poza wiedzą merytoryczną i doświadczeniem zawodowym patron przekazuje aplikantowi tzw. wiedzę nieskodyfikowaną, wynikającą z wieloletniej praktyki i odnoszącą się do arkanów wykonywania zawodu. Patronat powinien także stwarzać możliwość przyswojenia wiedzy i umiejętności praktycznych, przydatnych w budowaniu przez aplikanta prawidłowych relacji z klientami, innymi radcami prawnymi, organami administracji oraz wymiaru sprawiedliwości, a także organami samorządu zawodowego. Przekazanie tego rodzaju wiedzy wymaga wykorzystania przez patrona umiejętności, które wykraczają poza sferę czysto zawodową.
We wstępie do publikacji autorzy wskazują, że opracowanie powstało w odpowiedzi na postulaty kierowane do Krajowej Rady Radców Prawnych zarówno przez radców prawnych, jak i przez aplikantów. Ich zdaniem stanowi ono również odpowiedź na pojawiające się pytania i oczekiwania tych koleżanek i kolegów, którzy pełnią rolę patronów, jak również tych, którzy na pełnienie tej roli zamierzają się zdecydować. Zamierzeniem autorów ? jak podkreślają ? było takie przygotowanie opracowania, aby było ono praktycznym przewodnikiem wykorzystywanym w trakcie sprawowania patronatu. Jednocześnie na tyle uniwersalnym, aby korzystanie z niego miało dodatkowy walor ? wspierania ciągłego doskonalenia zawodowego.
Zgodnie z zapowiedzią r. pr. Anny Ignaczak ?Zasady dobrych praktyk patronatu? zostały udostępnione wszystkim okręgowym izbom radców prawnych w celu ich wykorzystania. Warto dodać, że do przygotowanej publikacji dołączony został, w formie suplementu, zbiór przepisów regulujących sprawowanie patronatu, który ułatwi poruszanie się po regulacjach, jakie w tym zakresie obowiązują. N
NSA O PATRONACIE
NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY W WYROKU Z 16 PAŹDZIERNIKA 2018 R., II GSK 2949/16, PRZEDSTAWIŁ SYNTETYCZNE ZESTAWIENIE UNIWERSALNYCH TEZ DOTYCZĄCYCH INSTYTUCJI PATRONATU, DO KTÓRYCH WARTO REGULARNIE SIĘGAĆ. W PEŁNI WPISUJĄ SIĘ ONE W ZAŁOŻENIA AUTORÓW OPISANEJ NA WSTĘPIE PUBLIKACJI ?ZASADY DOBRYCH PRAKTYK PATRONATU?. I TAK ZDANIEM NSA:
- Aby współpraca pomiędzy patronem i aplikantem przebiegała w dobrej atmosferze, aplikant powinien wykazywać się starannością i rzetelnością oraz mieć świadomość dużej odpowiedzialności za pracę, którą wykonuje. Patron ma natomiast pobudzać aplikanta do myślenia, pokazywać drogę i dawać wskazówki co do kierunku poszczególnych działań ? mówić, co było w działaniu dobre, a co nie. To wymaga od niego co najmniej takiego samego zaangażowania jak aplikanta.
- Rolą patrona jest również kształtowanie wysokich postaw etycznych aplikanta, aby w przyszłości nie tylko wykonywał zawód radcy prawnego z należytą starannością, lecz także postępował zgodnie z zasadami Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. Niewątpliwie kształtowanie postaw etycznych, czy nawet moralnych, jest wyjątkowo trudne, bo oparte jest na postawie i osobistym autorytecie patrona, który powinien stanowić inspirację do naśladowania właściwych zachowań.
- Optymalnym modelem patronatu jest bezpośrednia, stała relacja aplikanta z radcą prawnym. Brak takiej relacji uniemożliwia bądź też w dużej mierze utrudnia kształtowanie właściwej relacji patron?aplikant. Trudno bowiem bez bezpośrednich kontaktów zbudować szczególną i pożądaną więź patrona ze swoim uczniem, opartą na zaufaniu i szacunku.
- W pierwszej fazie patronatu budowa relacji patron?aplikant zależy głównie od radcy prawnego. To on na początku nadaje ton relacji z aplikantem, określa granice i wymagania, rozkłada akcenty w kształtowaniu swojego aplikanta, jego samodzielności w pracy i myśleniu. Pomocne w tym są wyraźnie wskazane oczekiwania aplikanta. Niejednokrotnie oczekiwania te dotyczą spotkania patrona ? mistrza i autorytetu ? który swoją wiedzą
i doświadczeniem będzie dążył do jego nauczenia, co jest ważne i istotne w zawodzie radcy prawnego. - Znacznym ułatwieniem we współpracy patrona z aplikantem jest jasne zdefiniowanie wzajemnych obowiązków. Nawet jeśli są one ustalone w regulaminie, warto je zwerbalizować i wspólnie ustalić zasady współpracy. Przydatne jest także przygotowanie planu działania, a następnie regularne weryfikowanie postępów.
- Poza formalnymi aspektami współpracy aplikantów z patronami niezwykle istotną rolę odgrywają takie czynniki jak motywacja, zaangażowanie oraz efektywna komunikacja obu stron. Ich brak w relacjach patron?aplikant może doprowadzić do wzajemnej niechęci i w znaczący sposób ograniczyć zakres wymiernych efektów współpracy.
- Relacja patron?aplikant powinna zmierzać do relacji mistrz?uczeń. Relacja pomiędzy radcą prawnym a aplikantem pozbawiona cech bezpośredniości może być trudna i uciążliwa dla obu stron, sprowadzona wyłącznie do kwestii formalnych. Kształtowanie właściwej postawy, m.in. etycznej, ale także cech osobistych aplikanta w oparciu o osobistą relację z radcą prawnym może stać się fikcją.
- Relacja patron?aplikant powinna być zbudowana na więzi i zaufaniu, stąd też jej budowa uzależniona jest od indywidualnych cech osobowościowych i konkretnych potrzeb radcy prawnego i jego aplikanta, które trudno poddać obiektywnym (wspólnym dla wszystkich) kryteriom ocen.
Stosunek pomiędzy patronem a aplikantem nie jest stosunkiem równorzędnych podmiotów, jednakże nie można zawsze przyjmować, że aplikant jest bezwzględnie i w każdej sytuacji podporządkowany patronowi, i a priori przesądzać jego odpowiedzialności za niewłaściwe zbudowanie relacji z patronem. Stosunek pomiędzy patronem a aplikantem zakłada istnienie określonej więzi między tymi osobami, sprowadzającej się z jednej strony do dbałości, z drugiej strony do jego podporządkowania przy równoczesnym istnieniu pewnego poziomu zaufania między nimi. Zaufanie to szczególnie konieczne jest w praktyce radcowskiej, a to z uwagi na specyfikę tego zawodu. Zerwanie wyżej wymienionej więzi wyklucza prawidłowe realizowanie praktycznej nauki zawodu, a kontynuowanie tej praktyki może doprowadzić do powstania konfliktu.
