Problemy związane z funkcjonowaniem Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych zgłaszane przez radców prawnych potwierdzają, że wprowadzony w trybie przepisów antycovidowych system doręczeń elektronicznych z wykorzystaniem portalu nie został dobrze przygotowany i wymaga istotnego dopracowania.
Z przygotowywanych w ramach działania Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych analiz wynika, że oprócz zagadnień o charakterze technicznym i funkcjonalnym do zasadniczych mankamentów Portalu Informacyjnego należy zaliczyć: nierespektowanie przepisów ustawy o radcach prawnych w zakresie form wykonywania zawodu oraz dopuszczalności ich łączenia, przyjęcie rozwiązań niezapewniających ochrony tajemnicy zawodowej oraz ochrony danych osobowych, pominięcie uprawnień procesowych aplikantów, bezpodstawne powiązanie uprawnienia do zapoznania się z treścią pisma z uprawnieniem i obowiązkiem jego odbioru, niezagwarantowanie dostatecznego poziomu pewności prawa i bezpieczeństwa prawnego, niezapewnienie standardów prawnych postępowania reklamacyjnego w zakresie doręczeń elektronicznych, rozdźwięk między regulacją doręczeń elektronicznych a praktyką poszczególnych sądów oraz ich różnych wewnętrznych jednostek organizacyjnych, a także duża niejednolitość działania systemu naruszająca prawo do równego traktowania.
Do powyższych wniosków można było dojść dzięki przesyłanym przez radców prawnych wątpliwościom na specjalnie utworzony w ramach działalności OBSiL adres mailowy: portal@kirp.pl.
Dziesiątki wiadomości od radców prawnych oraz analizy utworzonego przez KRRP zespołu roboczego ? którego zadaniem jest zbieranie informacji o problemach w działaniu Portalu ? umożliwiają bezpośrednią komunikację z projektodawcami zmian przepisów oraz administratorem portalu i mają na celu usunięcie wadliwości, poprawę różnych funkcjonalności oraz zwiększenie poziomu bezpieczeństwa prawnego.
Epidemia nie usprawiedliwia
? Z perspektywy czasu, po blisko trzech miesiącach od wejścia w życie przepisów, zgodnie z którymi w okresie obowiązywania epidemii sąd będzie dokonywał doręczeń profesjonalnym pełnomocnikom poprzez zamieszczanie pism sądowych w Portalu Informacyjnym ? można stwierdzić, że sytuacja epidemiczna nie uzasadniała nawet w niewielkim stopniu konieczności tak szybkiego i nieprzemyślanego działania we wprowadzaniu nowego systemu doręczeń przez władze publiczne ? wskazuje prof. dr hab. Rafał Stankiewicz, Kierownik Ośrodka Badań Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych. ? W żadnym wypadku bezpieczeństwo obrotu prawnego nie powinno być zagrożone poprzez wprowadzenie nowego systemu doręczeń pism w postępowaniach sądowych, a wprowadzona zmiana do tego zagrożenia doprowadziła.
Zdaniem radców prawnych pośpiesznie wprowadzona zmiana w zakresie dokonywania doręczeń wywołała tylko ogrom niepotrzebnej pracy administracyjnej i chaos w działalności wymiaru sprawiedliwości. ? Ta nowelizacja nie powinna wejść w życie, a na pewno nie w tym kształcie i trybie. Uchwalona ustawa jest tylko doraźną i nazbyt pośpieszną odpowiedzią na potrzeby sądów w pandemii, nie zaś pożądanym całościowym uregulowaniem polskiego wymiaru sprawiedliwości w erze internetu i elektronizacji. W takich sprawach jak wymiar sprawiedliwości warto zarzucić pandemiczny pośpiech ? wskazuje radca prawny Piotr Trębicki, Partner w Kancelarii Czublun Trębicki Kancelaria Radców Prawnych Spółka Partnerska.
Chaos w sądach
Od czasu wejścia w życie z początkiem lipca zmian przepisów w zakresie doręczeń można zaobserwować nieodosobnione sytuacje, w których prezesi różnych sądów w kraju wydają nawet rekomendacje niedokonywania doręczeń za pośrednictwem portalu do czasu dostosowania jego funkcjonalności do zmienionych regulacji prawnych. Potwierdza to, z jak niespotykanym chaosem wymiaru sprawiedliwości mieliśmy i mamy do czynienia w związku z nieprzemyślanymi działaniami ustawodawcy. W dalszym ciągu nie sposób jest mówić o jakiejkolwiek jednolitości w zakresie doręczeń pism sądowych. ? Z mojej praktyki wynika, że sądy bardzo rożnie podchodzą do dokonywania doręczeń przez portal. Widać też wyraźny trend do systemowego wyłączania tej pośpiesznej elektronizacji. Sędziowie narzekają na wielość systemów, trudność systemów czy brak bazy adresów i możliwości prawidłowego identyfikowania profesjonalnych pełnomocników ? wskazuje radca prawny Piotr Trębicki.
Niejednolitość zachowań różnych sądów dotyczy m.in. sposobu udzielania dostępu do spraw, kategoryzowania rodzaju pism podlegających doręczeniom przez portal czy odrębnego zamieszczania pism przewodnich od orzeczeń lub ich uzasadnień w oddzielnych plikach.
Brak jednolitości rozwiązań stosowanych przez poszczególne sądy (a nawet poszczególnych sędziów referentów) w zakresie doręczenia pism sądowych za pośrednictwem portalu spowodowany jest zdaniem ekspertów OBSiL m.in. lakonicznością przepisu art. 15zzs9 ustawy antycovidowej, zgodnie z którym przewodniczący może zarządzać odstąpienie od doręczenia pisma za pośrednictwem Portalu
Informacyjnego, jeżeli doręczenie jest niemożliwe ze względu na charakter pisma. W ramach powstałych luk orzecznik na podstawie przysługującej mu swobody sędziowskiej może podjąć samodzielne decyzje, stosowne zarządzenia mogą zostać również wydane przez prezesów sądów lub przewodniczących poszczególnych wydziałów.
Oczekiwane zmiany
Jak zakłada Ministerstwo Sprawiedliwości i administrator portalu wiele obecnych problemów związanych z działaniem portalu rozwiąże się z chwilą uruchomienia modułu przeznaczonego do doręczeń. Ma on mieć formę odrębnej zakładki w portalu. W module tym umieszczane będą jedynie te pisma sądowe, które są skierowane do danego profesjonalnego pełnomocnika, a ich odczytanie w portalu wywoła skutek doręczenia. Postulowana przez samorząd radców prawnych od samego początku zmiana funkcjonalności według zapowiedzi powinna być dostępna jeszcze we wrześniu br. Umożliwi ona skuteczniejsze identyfikowanie pism, które w rzeczywistości trafiły do doręczenia za pomocą portalu.
Unowocześnienie wymiaru sprawiedliwości
Trudno zaprzeczyć stwierdzeniu, że idea wykorzystywania narzędzi teleinformatycznych w procesie sprawowania wymiaru sprawiedliwości jest słuszna. Biorąc jednak pod uwagę wprowadzany przez ustawodawcę chaos legislacyjny i organizacyjny związany z regulacjami dotyczącymi doręczania pism sądowych za pośrednictwem Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych i niedostosowanie struktury portalu do potrzeb nowych zadań spełnianych przez ten portal ? idea ta nie może być realizowana w sposób, który bezpośrednio zagraża bezpieczeństwu obrotu prawnego.
Piotr Olszewski
Informatyzacja sądownictwa jest koniecznością
Polski wymiar sprawiedliwości jest pod tym względem niezwykle opóźniony w porównaniu z innymi państwami Unii Europejskiej. Mamy więc wiele do nadrobienia i to możliwie szybko. Bez znacznych zmian w tym zakresie nie możemy liczyć na rzeczywisty wzrost efektywności funkcjonowania polskich sądów. Proces zmian powinien objąć zarówno sądownictwo powszechne, jak i administracyjne. Mechanizm doręczeń pism procesowych przez sądy, możliwość bezpośredniego przesyłania pism między pełnomocnikami, ale również wnoszenie wszelkich pism (w tym pozwów) przez pełnomocników do sądu powinno jak najszybciej stać się standardem. Powinniśmy więc jak najszybciej odchodzić od dzisiaj istniejących mechanizmów komunikacji z sądem. Co więcej, w kilku państwach europejskich rozpowszechnia się również możliwość uczestniczenia w rozprawach sądowych online przez pełnomocników. Musimy jednak pamiętać, że wprowadzenie tych mechanizmów powinno być powiązane ze znacznym rozwojem instrumentów informatycznych gwarantujących zachowanie bezpieczeństwa i pewności doręczeń. Szybko i chaotycznie wprowadzony w lipcu br. system doręczeń pism sądowych nie spełnia tych standardów nawet w minimalnym zakresie.
prof. dr hab. Rafał Stankiewicz,
Kierownik Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji
Krajowej Rady Radców Prawnych
