Podczas, gdy członkowie Prezydium KRRP głośno i wyraźnie zabrali głos w sprawie niezależności wymiaru sprawiedliwości zagwarantowanej Konstytucją, solidaryzując się z pozostałymi środowiskami prawniczymi, członkowie Komisji Zagranicznej w tym samym czasie równie żarliwie debatowali w ramach komisji CCBE w Edynburgu o kwestiach dotyczących najbliższej i dalszej przyszłości naszego zawodu.
Chociaż większość przedstawicieli naszego środowiska już korzysta, w ramach swojej praktyk,i z nowoczesnych narzędzi technologicznych takich jak podpis elektroniczny, elektroniczne akta, sądowy portal informacyjny, to zapewne tylko nieliczni zajmują się problematyką blockchain, smart contracts i Bitcoins.
Jak wynika z ostatniego raportu pt. ?Nie taka odległa przyszłość.? przygotowanego przez Anurag Bana i Maxine Viertmann z International Bar Association (Head Office, London), technologia blockchain będzie mieć szerokie zastosowanie w sektorze usług prawnych.
Dla tych z Państwa, którzy nie zetknęli się wcześniej z tym pojęciem wyjaśniam, iż technologia blockchain (pol. łańcuch bloków) służy do przechowywania i przesyłania informacji o transakcjach zawartych w Internecie, które ułożone są w postaci następujących po sobie bloków danych. Technologia ta opiera się na sieci peer-to-peer bez centralnych komputerów, systemów zarządzających i weryfikujących transakcje.
Blockchain polega na utrzymywaniu wspólnej i zbiorowej księgi rachunkowej transakcji, w postaci cyfrowej, rozproszonej po całej sieci, w takich samych kopiach. Księga ta jest otwarta dla wszystkich, ale w pełni zabezpieczona przed niepowołanym dostępem przez skomplikowane narzędzia kryptograficzne. Użytkownik ma wgląd tylko w swoje transakcje. Dzięki temu zapisowi, transakcje są publiczne, ale dostępne tylko w ramach praw dostępu dla danego użytkownika. Ponieważ sieć jest zdecentralizowana to każdy może w niej uczestniczyć, bez względu na miejsce, w którym przebywa.
Jednym z zastosowań tej technologii są kryptowaluty np. Bitcoin. Trwają jednak prace nad wykorzystaniem blockchain jako księgi rachunkowej w systemie uwierzytelniania dokumentów, podpisu cyfrowego w administracji państwowej i zapisu notarialnego. Warto zauważyć, iż transakcji w blockchain nie można podrobić czy w jakikolwiek sposób zmienić danych przechowywanych w ten sposób. Stąd blockchain jest tak niezwykle atrakcyjną technologią z punktu widzenia administracji państwowej. Co jednak nawet istotniejsze z perspektywy praktyki radcy prawnego technologia blockchain znajduje zastosowanie do tzw. smart contracts (Inteligentnych Umów), które są określane mianem cyfrowych umów samowykonujących się.
W dużym uproszczeniu ?inteligentna umowa? lub ?cyfrowy kontrakt? to umowa zawierająca kod programistyczny, który wykonywany jest automatycznie. Ten kod może określać np. prawa i obowiązki stron, co czyni z takiej transakcji cyfrową, samowykonującą się umowę.
Smart kontrakty potencjalnie można stosować wręcz wszędzie. Nie tylko tam, gdzie obecnie mamy do czynienia z tradycyjną umową cywilnoprawną. Jako przykład można podać umowę leasingu.
Zamiast podpisywać papierowy dokument i odbierać klucze do samochodu, zapoznamy się z kontraktem na tablecie lub smartfonie, podpiszemy cyfrowo umowę i po elektronicznym przelewie wartości odpowiadającej czynszowi otrzymamy cyfrowy klucz, którym otworzymy auto. Mało tego specjaliści przewidują możliwość tworzenia połączeń pomiędzy wirtualną rzeczywistością a światem realnym. I tak w przypadku cyfrowej umowy leasingowej brak opłacenia czynszu powodowałby automatyczne zablokowanie możliwości korzystania z pojazdu. Przed prawnikami zatem stoją nowe wyzwania. Po pierwsze do rozstrzygnięcia pozostaje kwestia: jaki porządek prawny będzie miał zastosowanie do cyfrowych umów: czy będzie to porządek tradycyjny czy też autonomiczny porządek prawny? Druga kwestia to zastąpienie języka prawniczego kodem programistycznym.
Dlatego też prognozuje się, że już wkrótce umiejętność programowania i podstawy kodowania staną się niezbędnym wymogiem dla praktyków prawa tak jak obecnie obsługa komputera.
Inny aspekt wykorzystania technologii blockchain dotyczy dziedziczenia. Redystrybucja składników masy spadkowej pomiędzy spadkobierców może być kryptograficznie i bezpiecznie zakodowana w bloku. Po śmierci testatora i rejestracji świadectwa zgonu, wola zmarłego odnośnie pozostawionego majątku i jego redystrybucji mogłaby samodzielnie się wykonać.
Warto także zauważyć, iż kancelaria Similarly, Steptoe & Johnson LLP jako pierwsza poinformowała, iż przyjmuje płatność za swoje usługi w Bitcoinach.
O ile Inteligentne Umowy mogą wydawać się dosyć daleką przyszłością to z pewnością w nieco bliższej przyszłości przed kancelariami stoi wyzwanie dostosowania sposobu świadczenia usług prawnych do potencjalnie największej grupy klientów tzw. milenistów, stanowiących jedną z najbardziej pożądanych dla sektora usług prawnych grup wiekowych. Jak zauważono podczas spotkania Komisji ds Przyszłości Zawodu CCBE mileniści są bardziej świadomi potrzeby korzystania z usług prawnych i chętniej po nią sięgają niż poprzednie pokolenia, z tym zastrzeżeniem, że pierwszy kontakt odbywa się online czyli elektronicznie. Pokolenie milenistów to pokolenie mediów społecznościowych, charakteryzuje je tzw. entrepreneurial spirit (czyli duch przedsiębiorczości) stąd należy mieć na względzie, iż oczekiwania grupa klientów mogą być nieco odmienne. Po pierwsze mileniści oczekują transparentnych wynagrodzeń, a zatem kancelarie powinny oferować wynagrodzenie ryczałtowe (fixed fee), a nie stawki godzinowe, po drugie należy mieć na uwadze, że ta grupa klientów oczekuje od pełnomocnika nie tyle prowadzenia sprawy, ale współpracy nad sprawą (stąd pojęcie collaborative lawyer). Mileniści angażują się w swoją sprawę np. poszukując rozwiązań samodzielnie i przedstawiając pomysły na jej rozwiązanie pełnomocnikowi. Oczywistym wydaje się zatem fakt, iż kancelarie powinny korzystać z nowoczesnych narzędzi technologicznych przy świadczeniu pomocy prawnej tej grupie klientów.
Bez wątpienia warto zainwestować czas i środki finansowe, aby zbudować przyjazną milenistom (Milennials-friendly) kancelarię, co w dłuższej perspektywie z pewnością przyniesie wymierne korzyści.
W najbliższej przyszłości radcowie prawni staną także przed koniecznością dostosowania usług prawnych do wymogów określonych w Unijnym Rozporządzeniu (RODO), które wchodzi w życie 20 maja 2018 r.
W tym celu Komisja IT przy CCBE wydała Zalecenia dla Kancelarii w związku z nowym wymogami RODO. Warto zwrócić uwagę, iż zgodnie z art. 37 Rozporządzenia administrator ma obowiązek powołać Inspektora Ochrony Danych m.in. gdy jego główna działalność polega na przetwarzaniu na dużą skalę szczególnych kategorii danych osobowych, o których mowa w art. 9 ust. 1.
Z uwagi na fakt, iż pojęcie przetwarzania na dużą skalę jest pojęciem nieostrym, a zwolnieniu od obowiązku powołania IODo, zgodnie z Rozporządzeniem, podlegają jedynie jednoosobowe kancelarie prawne, przedstawiciele CCBE zwrócili sie do Grupy Roboczej Art. 29 (którą zastąpi po wejściu w życie Rozporządzenia tzw. Europejska Rada Ochrony Danych) o doprecyzowanie pojęcia przetwarzania danych na dużą skalę oraz zwolnienia z obowiązku powołania IODo w kancelariach, w których skład osobowy nie przekracza 5 prawników.
Z Zaleceniami CCBE dla Kancelarii w sprawie wejścia w życie RODO radcowie prawni mogą zapoznać się na stronie KIRP.
Podczas spotkania uczestnicy dyskutowali także o zyskujących coraz większą popularność platformach świadczących pomoc prawną. W kontekście platform udzielających porad prawnych została podniesiona kwestia ustawowej definicji ?porady prawnej? w poszczególnych jurysdykcjach. Uczestnicy rozważali czy należałoby podjąć starania o wprowadzenie definicji ?porady prawnej? do porządku prawnego UE? Zaproponowano zbadanie tej kwestii tj. ustawowych regulacji odnośnie ?porady prawnej? w kilku narodowych porządkach prawnych. I tak kwestią ustawowej definicji porady prawnej zajmą się członkowie komisji z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Danii i Polski.
Wyniki przeprowadzonych analiz powinny udzielić odpowiedzi na pytanie, w jakim zakresie ustawodawcy regulują czynności zastrzeżone wyłącznie dla profesjonalnego pełnomocnika, jak bowiem wskazano w Danii jedyną czynnością, która jest zastrzeżona wyłącznie dla profesjonalnego pełnomocnika jest reprezentacja przed sądem, w przeciwieństwie do jurysdykcji niemieckiej, gdzie świadczenie wszystkich usług prawnych ustawodawca zastrzegł dla profesjonalnego pełnomocnika.
Konkludując, należy zauważyć, iż możliwość udziału przedstawicieli KRRP w Komisjach CCBE jest wartością dla samorządu nie do przecenienia. Pozwala bowiem na kreowanie przyszłości naszego zawodu. W myśl sentencji: ?Przyszłość zaczyna się dzisiaj.???
