W tym roku obchodzimy 20. rocznicę pełnego członkostwa Polski w Radzie Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE). Polską delegację do CCBE tworzą Krajowa Izba Radców Prawnych oraz Naczelna Rada Adwokacka. Oba samorządy przewodniczą delegacji rotacyjnie, współdziałając i uzgadniając stanowisko Polski. Od 1 stycznia 2024 r. polskiej delegacji przewodniczy samorząd radców prawnych.
Sesja plenarna CCBE
Zebrane w Lozannie 17 maja delegacje krajowe podjęły m.in. uchwałę w sprawie zatrzymania i torturowania adwokatów w Tunezji, przeprowadziły dyskusję na temat strategii CCBE i priorytetów działania na lata 2024–2027 oraz zasad współpracy z towarzystwami ubezpieczeń w zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej adwokatów i radców prawnych. Zapowiedziano także bliskie zakończenie prac nad konwencją Rady Europy o zawodzie prawnika (ang. European convention on the profession of lawyer), która w maju 2025 r. zostanie otwarta do podpisu przez państwa strony Rady Europy.
Sesja plenarna była poprzedzona spotkaniami komitetów ds. migracji i ds. dostępu do wymiaru sprawiedliwości CCBE (zob. info poniżej).
Komitet ds. Migracji
14 maja rada przyjęła 10 aktów ustawodawczych, które reformują całość europejskich ram zarządzania azylem i migracją. Dzięki rozporządzeniu o kontroli przesiewowej organy krajowe będą mogły stosować odpowiednią procedurę do migrantów o nieuregulowanym statusie i do osób ubiegających się o azyl na granicy zewnętrznej. Nowe przepisy dotyczące zaktualizowanej bazy danych Eurodac umożliwią gromadzenie bardziej dokładnych i kompletnych danych (także biometrycznych) dotyczących różnych kategorii migrantów, w tym osób ubiegających się o ochronę międzynarodową i osób przybywających do UE w sposób nieuregulowany.
Rozporządzenie o procedurze azylowej upraszcza europejską procedurę azylową i wprowadza – w ściśle określonych przypadkach – obowiązkową procedurę graniczną. Rozporządzenie o powrotowej procedurze granicznej reguluje powroty osób, których wnioski rozpatrywane w ramach tej procedury zostały odrzucone. Rozporządzenie o zarządzaniu azylem i migracją określa, które państwo członkowskie jest odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosków o ochronę międzynarodową, i próbuje ustalić sprawiedliwy podział odpowiedzialności między państwami członkowskimi. Dzięki rozporządzeniu o sytuacjach kryzysowych UE będzie lepiej przygotowana do rozpatrywania wniosków azylowych w nadzwyczajnych okolicznościach. Z kolei rozporządzenie o kwalifikowaniu i dyrektywa o warunkach przyjmowania ustanawiają jednolite zasady dotyczące kryteriów udzielania ochrony międzynarodowej i standardy przyjmowania osób ubiegających się o azyl. Powinny one również pomóc w ograniczaniu wtórnych przepływów między państwami członkowskimi. Wreszcie rozporządzenie o przesiedleniach reguluje legalne i bezpieczne sposoby dostania się do UE, ustanawiając wspólne zasady przesiedleń i przyjęć ze względów humanitarnych. Istotną nową cechą reformy jest obowiązkowa procedura graniczna. Będzie ona stosowana do niektórych kategorii osób ubiegających się o azyl (np. pochodzących z krajów o niskim wskaźniku przyznawania azylu). Pozwoli przeprowadzić już na granicy UE szybką ocenę, czy wnioski o azyl nie są bezzasadne lub niedopuszczalne.
Państwa członkowskie będą teraz miały dwa lata na wprowadzenie w życie przyjętych przepisów. Komisja przedstawi wkrótce wspólny plan wdrażania, który ma pomóc państwom członkowskim w tym procesie.
Komitet Przyszłości Zawodów Prawniczych i Usług Prawnych
W dniu 16 kwietnia członkowie komitetu wysłuchali wystąpienia prof. Nigela Spencera (Queen Mary University London) na temat przyszłych wyzwań związanych z edukacją prawną, pojawieniem się nowych ról w rozwoju karier prawniczych, ze zmianami w zakresie pożądanych umiejętności w zawodach prawniczych oraz innowacji w zarządzaniu karierą prawniczą, a także prezentacji Vinciane Gillet, byłej prezydentki Inkubatora Adwokatury Brukselskiej (INCUEBRUX), dotyczącej celów utworzenia inkubatora oraz jego głównych działań i osiągnięć.
Po wystąpieniach zaproszonych gości miała miejsce wspólna dyskusja nad wnioskami płynącymi z doświadczeń ekspertów, a następnie członkowie komisji omówili:
- plany budowy nowej scentralizowanej platformy informacyjnej CCBE, mającej na celu zwiększenie dostępu do wiedzy na temat regulacji zawodu prawnika oraz stworzenie europejskiej sieci studiów nad zawodami prawniczymi;
- kwestionariusz dotyczący innowacji w usługach prawnych, rozumianych jako: 1) innowacje produktowe (które polegają na oferowaniu nowych usług lub znacznie ulepszonych istniejących usług); 2) innowacje w dostarczaniu usług prawnych; 3) innowacje marketingowe oraz 4) innowacje w regulacji usług prawnych (zmiany regulacyjne, które poruszają temat w nowatorski sposób);
- raport na temat atrakcyjności zawodu prawnika (w związku z potrzebą aktualizacji raportu); planuje się, że raport zostanie szerzej udostępniony w ramach CCBE w celach informacyjnych.
Komitet ds. Doskonalenia Zawodowego
Podczas posiedzenia komitetu 21 marca przedstawiciele Komisji Europejskiej podali aktualne informacje na temat przyszłej polityki w zakresie europejskiego szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości.
Jako element szkolenia przedstawiono zrealizowany już projekt, dotyczący udostępnienia nagrań dotyczących postępowań przed TSUE jako narzędzia szkolenia. Nagrania dostępne są pod linkiem:
Przedstawiciele komisji zachęcali do upowszechniania informacji o Europejskiej Platformie Szkoleniowej (ETP). Jest to narzędzie służące osobom wykonującym zawody prawnicze i pracownikom wymiaru sprawiedliwości, którzy chcą szkolić się w dowolnej dziedzinie praktyki prawa UE i zagadnień pokrewnych. Na platformie ETP można znaleźć zarówno kursy szkoleniowe, jak i materiały do samodzielnej nauki dotyczące różnorodnych tematów związanych z prawem UE.
Na spotkaniu omówiono także funkcjonowanie projektu BREULAW. Jest to projekt współfinansowany przez Unię Europejską i prowadzony przez Europejską Fundację Prawników (ELF) oraz CCBE. Projekt rozpoczął się 1 lutego 2023 r. Pierwsza aktywność projektu dotyczy opracowania programu szkolenia prawników w zakresie prawa UE. Jednym z obszarów są modelowe ramy kompetencji prawników w prawie UE. Drugi cel projektu skupia się na studyjnych wizytach prawników w instytucjach UE (w których brali już udział członkowie naszego samorządu).
Kolejnym tematem omawianym podczas spotkania były wyzwania, jakie niesie ze sobą cyfryzacja, i kwestia długoterminowej strategii CCBE w tym obszarze.
Komitet ds. Dostępu do Wymiaru Sprawiedliwości
W ostatnim czasie komitet intensywnie pracuje nad kwestią pomocy prawnej świadczonej pro publico bono. Tocząca się dyskusja znalazła podsumowanie podczas spotkania komitetu dnia 16 maja 2024 r. w Lozannie.
Podczas obrad dyskutowano nad definicją nieodpłatnej pomocy prawnej, rozróżnieniem pomiędzy pomocą organizowaną przez państwo a oddolnymi inicjatywami członków samorządu, potrzebą zapewnienia nieodpłatnej pomocy dla obywateli państw europejskich oraz zagrożeniami płynącymi z przerzucania ciężaru świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej przez państwa na członków samorządów prawniczych. W trakcie dyskusji członkowie komitetu przedstawiali swoje stanowiska oraz prezentowali regulacje i dobre praktyki w zakresie świadczenia tego rodzaju pomocy istniejące w ich państwach.
Stała Delegacja CCBE przy TSUE i Sądzie EFTA
Komitet przyjął dwa stanowiska – jedno co do reformy systemu pytań prejudycjalnych w Trybunale Sprawiedliwości UE, z których część będzie wkrótce rozpatrywana przez Sąd Unii Europejskiej. Przy okazji powyższych zmian z inicjatywy Parlamentu Europejskiego przewidziano dostęp poprzez stronę internetową TSUE do pisemnych stanowisk uczestników postępowania po jego zakończeniu. Jednocześnie umożliwiono złożenie niewymagającego uzasadnienia sprzeciwu co do takiego udostępnienia przez każdego z uczestników postępowania co do swoich pism, skutecznie blokującego taki dostęp. Dodatkowo grupa siedmiu państw na czele z Francją chciałaby rozszerzyć tę możliwość na blokowanie publikacji również pism pozostałych uczestników postępowania, o ile odwołują się one do treści pisma, którego publikacji się sprzeciwiono. Komitet wskazał na ważną rolę edukacyjną i poznawczą stanowisk uczestników w sprawach prejudycjalnych i zaapelował, aby sprzeciwy były uzasadniane i aby ograniczyć ich wnoszenie do minimum.
Komitet zajął też stanowisko w sprawie propozycji rezygnacji przez Sąd EFTA z przygotowywania sprawozdań na rozprawę, poprzedzających fazę ustną postępowania – w związku z dostępem do pisemnych stanowisk uczestników danego postępowania po jego zakończeniu. Komitet wypowiedział się przeciwko tej zmianie.
Komitet ds. Rządów Prawa
Podczas sesji plenarnej CCBE w Lozannie poinformowano, że najnowsze sprawozdanie komisji na temat praworządności za rok 2023, do którego komitet przygotował „wsad” merytoryczny (zob. informację zamieszczoną w poprzednim numerze „Radcy Prawnego”), zostanie opublikowany na początku lipca.
Komitet ds. Środowiska i Zmian Klimatu
Komitet pracuje nad wytycznymi w sprawie zmian klimatu. Po ostatnim orzeczeniu TSUE w sprawie offsetów węglowych wytyczne mogą ulec zmianie.
Komitet pracuje także nad stanowiskiem CCBE dotyczącym prac w ramach Rady Europy nad prawem do czystego i zdrowego środowiska. Przedstawicielka KIRP weszła w skład grupy roboczej, która zapoznaje się z draftem raportu CDDH-ENV w celu przygotowania wniosków dla komitetu i wypracowania stanowiska CCBE w tej sprawie.
Przemysław Kamil Rosiak
przewodniczący polskiej delegacji do CCBE
Artykuł powstał we współpracy z radcami prawnymi, członkami komitetów CCBE: Marią Ślązak, Marią Dymitruk, Filipem Rakoczym-Nazimkiem, Bartoszem Szolc-Nartowskim i Kamilą Drzewicką.
