W tym roku obchodzimy 20. rocznicę pełnego członkostwa Polski w Radzie Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE) – międzynarodowej organizacji działającej w imieniu ponad miliona prawników europejskich. Polską delegację do CCBE tworzą Krajowa Izba Radców Prawnych oraz Naczelna Rada Adwokacka. Oba samorządy przewodniczą delegacji rotacyjnie, współdziałając i uzgadniając stanowisko Polski. Od 1 stycznia 2024 r. to nasz samorząd przewodniczy polskiej delegacji, a jej pracami kieruje r. pr. Przemysław Kamil Rosiak.
Komitet AML
Rada i parlament uzgodniły treść pakietu AML w celu lepszej ochrony obywateli UE oraz unijnego systemu finansowego przed praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu (AML/CTF). Głównym skutkiem nowego pakietu będzie przeniesienie wszystkich zasad dotyczących sektora prywatnego do nowego rozporządzenia, podczas gdy dyrektywa będzie regulować organizację systemów AML/CFT na szczeblu krajowym.
Projekt rozporządzenia rozszerza listę instytucji obowiązanych (do których należą m.in. instytucje finansowe, notariusze, adwokaci i radcowie prawni) o sektor kryptowalut. Obowiązkiem raportowania zostaną również objęci sprzedawcy dóbr luksusowych. Uznano też, że działalność profesjonalnych klubów i agentów piłkarskich może stanowić wysokie ryzyko, i rozszerzono o nie listę instytucji obowiązanych, z prawem państw członkowskich do usunięcia ich z tej listy. Ustalono maksymalny limit płatności gotówkowych na poziomie UE w wysokości 10 tys. euro. Państwa członkowskie będą mogły ustalić niższy od maksymalnego limit, jeśli uznają to za zasadne. Ponadto instytucje obowiązane będą musiały identyfikować i weryfikować tożsamość osoby dokonującej okazjonalnej transakcji gotówkowej w kwocie między 3–10 tys. euro.
Projekt rozporządzenia harmonizuje i wyjaśnia zasady dotyczące ustalania statusu beneficjenta rzeczywistego (UBO). Wskazuje, że należy badać łącznie dwa elementy – własność i kontrolę – oraz wyjaśnia zasady mające zastosowanie do wielowarstwowych struktur, tak by ukrywanie się za nimi nie było już skuteczne.
Z kolei projekt dyrektywy nadaje organom prowadzącym rejestry UBO uprawnienie do przeprowadzania kontroli nieruchomości osób prawnych w przypadku wątpliwości co do poprawności informacji, które posiadają. Zakłada, że oprócz organów nadzoru i instytucji obowiązanych także prasa i społeczeństwo obywatelskie będą mogły uzyskać dostęp do tych rejestrów.
Komitet Podatkowy
Na lutowym spotkaniu komitet analizował projekt nowelizacji unijnej dyrektywy VAT. W przesłanym komisji stanowisku uznał, że planowane wprowadzenie e-sprawozdawczości i e-fakturowania może stworzyć zagrożenie naruszenia elementów tajemnicy zawodowej, jakimi są tożsamość klienta i sam fakt współpracy z nim, a także usług, jakie kancelarie świadczą klientom. W odpowiedzi komisja wskazała m.in., że wprowadzenie nowych przepisów nie zwiększy ilości informacji na fakturze poza informacjami o szczegółach płatności. Nie będzie obowiązku dodawania opisu świadczonych usług bardziej szczegółowego niż obecnie wymagany, a obowiązek raportowania obejmie transakcje B2B, nie zaś B2C. W trakcie posiedzenia przedstawiono funkcjonujący w Polsce obligatoryjny system e-sprawozdawczości dla wszystkich podatników VAT (JPK) oraz opcjonalny system e-fakturowania (KSeF).
Następnie omówiono pytanie prejudycjalne w sprawie C-295/23, dotyczące niemieckich przepisów, zgodnie z którymi osoby niebędące członkami korporacji prawniczych nie mogą uczestniczyć kapitałowo w kancelariach prawnych. Gdy jedyny udziałowiec niemieckiej kancelarii przeniósł 51% udziałów na austriacką osobę prawną, właściwa izba adwokacka cofnęła zezwolenie na prowadzenie kancelarii. Kancelaria wniosła skargę na tę decyzję do sądu adwokackiego w Monachium, który skierował pytanie do TSUE, czy stanowi niezgodne z prawem ograniczenie prawa do swobodnego przepływu kapitału przymusowe cofnięcie zezwolenia, jeżeli udział w kancelarii zostaje przeniesiony na osobę, która nie spełnia szczególnych wymogów zawodowych stawianych takiemu udziałowcowi?
Kolejnym zagadnieniem był wpływ implementacji dyrektywy DAC6 (wprowadzającej obowiązek raportowania schematów podatkowych – MDR) na ochronę tajemnicy zawodowej. Dyskusja odbyła się na kanwie orzeczenia belgijskiego TK ze stycznia br., uznającego za nieważne przepisy zobowiązujące prawnika działającego w charakterze pośrednika („promotora”) do poinformowania innego pośrednika, który nie jest jego klientem. W dyskusji przedstawiono polskie regulacje z zakresu MDR, umożliwiające powołanie się na tajemnicę zawodową w celu całkowitego uchylenia się od obowiązku raportowania (w zamian należy o tym obowiązku poinformować klienta).
Komitet CCBE ds. Adwokatur Krajów Wschodnich (PECO)
Komitet omówił m.in. decyzję Rady Europejskiej o otwarciu negocjacji akcesyjnych z Ukrainą i Mołdawią oraz o przyznaniu Gruzji statusu kandydata do UE.
Przedstawiciel adwokatury Azerbejdżanu podziękował za odpowiedzi na pytania kwestionariusza, dotyczącego różnych aspektów kontaktu osoby zatrzymanej z prawnikiem (KIRP udzieliła szczegółowej odpowiedzi).
Przedstawiciel Ukrainy poinformował o prowadzeniu przez samorząd kolejnej akcji pomocowej w celu wsparcia dla rodzin prawników, którzy zginęli w czasie wojny. Zaapelował do unijnych samorządów o pomoc finansową dla tych osób. Poprosił też o pomoc w zebraniu argumentów do odpowiedzi na skargę konstytucyjną kwestionującą obowiązkową przynależność do samorządu zawodowego. Przedstawiono polskie doświadczenia w tym zakresie, a także informację o wygranych przez samorządy sprawach w Mołdawii i Gruzji (gdzie CCBE przystąpiło jako amicus curiae). Adwokatura Ukrainy poprosiła o pomoc międzynarodową, aby zatrzymać pobór prawników do wojska (gdy w kraju brakuje osób mogących udzielić pomocy prawnej). Mimo wojny sądy pracują normalnie, samorząd przyjmuje nowych członków, a rząd przyjął nową ustawę o bezpłatnej pomocy prawnej.
Reprezentantka Albanii przedstawiła dane o reformie sądownictwa skutkującej dramatycznym zmniejszeniem liczby sądów wszystkich instancji. Adwokatura wniosła o uznanie rozporządzenia RM za niezgodne z konstytucją.
Przedstawiciel Serbii poinformował o zaangażowaniu samorządu w prace nad projektem zmian w procedurze cywilnej, krytykowanych przez adwokatów. Początkowo w grupie roboczej był tylko jeden adwokat, a samorząd miał przedstawić uwagi w ciągu 15 dni. Adwokaci zorganizowali strajk, w wyniku którego podjęto dalsze prace nad przepisami projektu. Ustalono też, że adwokaci będą stanowić 50% grupy roboczej.
Komitet ds. Prawników Europejskich
Komitet zajmuje się sprawami możliwości wykonywania usług przez prawników w innych krajach UE na podstawie dyrektywy 98/5/WE w sprawie stałego wykonywania zawodu prawnika w państwie członkowskim innym niż państwo uzyskania kwalifikacji zawodowych oraz dyrektywy 77/249/EWG, mającej na celu ułatwienie skutecznego korzystania przez prawników ze swobody świadczenia usług. Komitet monitoruje zmiany, ułatwienia i przeszkody w wykonywaniu zawodu, wynikające z przepisów, orzecznictwa TSUE oraz decyzji organów i sądów krajowych.
Na ostatnim spotkaniu przedmiotem zainteresowania było m.in. praktyczne wykonywanie testu proporcjonalności – zgodnie z dyrektywą 2018/958 – który powinien być stosowany także przy dokonywaniu przez organizacje prawnicze wpisu na listę prawników spoza państwa członkowskiego, zakazując tworzenia barier dostępowych.
Komitet ds. Rządów Prawa
Na stronie internetowej CCBE można zapoznać się z pełnym tekstem „wkładu” CCBE do sprawozdania komisji na temat praworządności za rok 2023 (zob. CCBE Contribution for the 2024 Rule of Law Report[1]), prezentującym sytuację w państwach UE m.in. w zakresie niezależności prawników przy wykonywaniu zawodu oraz zagrożeń w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości.
Komitet ds. Środowiska i Zmian Klimatu
Komitet przygotowuje stanowisko dotyczące wytycznych dla CCBE i jej członków dotyczących zmian klimatu i redukcji śladu węglowego. Stanowisko to ma na celu m.in. wsparcie organizacji krajowych w opracowaniu własnych polityk w sprawie klimatu.
Komitet Prawa Spółek
W pracach nad dyrektywą w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (CSDDD) członkowie komitetu mieli okazję ustosunkować się do propozycji niemieckiej rady adwokackiej, aby w celu zapewnienia właściwej ochrony świadczenia pomocy prawnej oraz w interesie klientów uzyskać wyłączenie stosowania dyrektywy w odniesieniu do usług prawnych. Delegacja polska tę propozycję poparła. Wysłane przez CCBE do komisji pismo przyniosło pozytywny efekt w postaci dodanego do preambuły dyrektywy motywu 31a.
Komitet ds. Migracji Komitet wypowiedział się ostatnio w sprawie trzech „opcji” brzmienia dyrektywy dotyczącej rezydentów długoterminowych UE, w tym co do koncepcji automatycznego uznawania kwalifikacji, uznawalności dyplomów oraz zasady, że po uznaniu kwalifikacji w jednym państwie cudzoziemiec mógłby powoływać się na takie uznanie w kolejnych państwach członkowskich.
[1] https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/ROL/EN_ROL_20240214_CCBE-Contribution-for-the-2024-Rule-of-Law-Report.pdf [dostęp: 13 marca 2024 r.].
