Postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności doręczone stronie, która miała ustanowionego pełnomocnika, należy uznać za niewiążące także wtedy, gdy strona lub jej pełnomocnik wnieśli od niego środek zaskarżenia. Dodatnia wartość firmy nie stanowi prawa majątkowego i nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych. W sytuacji, gdy powodem błędnych rozliczeń jest absencja pracownika i awaria programu księgowego, a spółka złożyła korekty deklaracji, nie można mówić o oszustwie i nałożyć sankcji ? to korzystne w ostatnim okresie orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Naczelny Sąd Administracyjny podjął uchwałę o niezwykłym znaczeniu dla podatników, jak i reprezentujących ich pełnomocników. Przedmiotem obrad siedmioosobowego składu NSA było zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: czy postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności doręczone stronie, która miała ustanowionego pełnomocnika, z naruszeniem art. 145 § 2 ustawy ? Ordynacja podatkowa można uznać za wiążące w rozumieniu art. 212 w zw. z art. 239 tej ustawy w przypadku, gdy strona lub jej pełnomocnik wnieśli od niego środek zaskarżenia (zażalenie)?
Zagadnienie to wyłoniło się na tle sporu podatnika z organami podatkowymi, w którym naczelnik urzędu skarbowego nadał rygor natychmiastowej wykonalności decyzji nieostatecznej dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej. Określała ona zobowiązanie w VAT za poszczególne miesiące 2016 r.
Postanowienie doręczono podatnikowi. Natomiast pełnomocnik strony ? doradca podatkowy ? otrzymał niepodpisany kwalifikowanym podpisem elektronicznym skan przedmiotowego postanowienia za pomocą środków komunikacji elektronicznej (ePUAP).
Zarówno strona, jak i jej pełnomocnik złożyli zażalenia, zarzucając naruszenie art. 239b § 1 pkt 1 i § 2 ordynacji podatkowej.
Rozbieżność w orzecznictwie, która odnosi się do skutków pominięcia pełnomocnika w doręczeniu decyzji, może mieć również znaczenie dla oceny skutków pominięcia pełnomocnika w doręczeniu postanowienia o nadaniu nieostatecznej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności. Zgodnie z pierwszą z linii orzeczniczych, jeżeli decyzja organu zostanie doręczona wadliwie, tj. z naruszeniem art. 145 § 2 o.p., to nie można twierdzić, że nie weszła ona do obrotu prawnego. Doręczenie decyzji z pominięciem pełnomocnika jest skuteczne, jeżeli nie wywołuje dla strony ujemnych skutków procesowych.
Odmienne stanowisko zakłada, że doręczenie decyzji z pominięciem pełnomocnika stanowi wadę kwalifikowaną decyzji, co powoduje, że decyzja taka nie istnieje w obrocie prawnym.
Siedmioosobowy skład NSA 7 marca 2022 r. podjął następującą uchwałę: postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności doręczone stronie, która miała ustanowionego pełnomocnika, z naruszeniem art. 145 § 2 ustawy ? Ordynacja podatkowa należy uznać za niewiążące w rozumieniu art. 212 w zw. z art. 239 tej ustawy także wtedy, gdy strona lub jej pełnomocnik wnieśli od niego środek zaskarżenia (I FPS 4/21). NSA podkreślił, że z uwagi na ochronny charakter przepisów o doręczeniu nie jest dopuszczalne, aby skutki błędu organów przerzucać na podatnika. Strona po to korzysta z profesjonalnego pełnomocnika, aby mieć ochronę. Organ zobowiązany jest do skutecznego doręczenia, a skoro było ono wadliwe, to decyzja nie została skutecznie wprowadzona do obrotu prawnego.
Goodwill nie jest prawem majątkowym i nie podlega PCC
NSA rozstrzygnął w uchwale ważny problem, który od lat budził wątpliwości ? czy przy sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa podstawą opodatkowania jest wartość poszczególnych składników majątkowych, czy wartość całego przedsiębiorstwa, i czy tzw. goodwill wchodzi w tę podstawę. Na tle sporów podatników z fiskusem wyodrębniły się dwie linie orzecznicze. Pierwsza z nich przyznaje rację podatnikom, którzy twierdzą, że goodwill nie może być uznane za opodatkowane prawo majątkowe; druga, że jest prawem majątkowym. Uchwała definitywnie rozstrzyga ten spór na korzyść podatników.
Spółka sprzedała zorganizowaną część przedsiębiorstwa w postaci wydziału. Cena nabycia przekroczyła wartość rynkową wchodzących w jego skład składników majątkowych, wskutek czego powstała dodatnia wartość firmy (art. 16g ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Przedmiotem sprzedaży były rzeczy oraz prawa majątkowe, do których mają zastosowanie odmienne stawki podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC).
Spółka wystąpiła o interpretację, czy dodatnia wartość firmy podlega PCC. Jej zdaniem nie podlega.
Organ wskazał, że przedmiotem umowy sprzedaży jest zorganizowana część przedsiębiorstwa, a nie poszczególne elementy zorganizowanego zespołu składników materialnych i niematerialnych. Goodwill jest więc rodzajem prawa majątkowego, które składa się na całość przedsiębiorstwa i podlega zbyciu wraz z nim; podlega więc PCC.
WSA w Gdańsku wyrokiem z 13 czerwca 2018 r. (I SA/Gd 357/18) oddalił skargę spółki i podzielił stanowisko fiskusa.
NSA wskazał wiele orzeczeń rozbieżnych i w poszerzonym składzie przychylił się do stanowiska spółki. W uchwale z 21 lutego (III FPS 2/21) stwierdził, że dodatnia wartość firmy ? goodwill, rozumiana jako nadwyżka ceny nabycia nad wartością rynkową składników majątkowych przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części ? nie stanowi prawa majątkowego w rozumieniu ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych i nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.
Podkreślił, że goodwill nie powinno być uwzględniane w podstawie opodatkowania PCC. Wartość ta nie istnieje przed sprzedażą przedsiębiorstwa, a sprzedaży podlegają poszczególne składniki majątkowe.
Błąd programu księgowego nie jest celowym oszustwem podatnika
Ciekawy wyrok NSA w poszerzonym składzie zapadł na tle sankcji w VAT wskutek błędnych rozliczeń podatnika. NSA stwierdził, że w sytuacji, gdy powodem błędnych rozliczeń jest absencja pracownika oraz awaria programu księgowego, a spółka sama ujawniła błędy i złożyła korekty deklaracji, nie można mówić o oszustwie czy nadużyciu i wymierzyć sankcji w VAT.
W sprawie tej wskutek błędu programu duży wolumen transakcji nie został uwzględniony w rozliczeniach w odpowiednich rejestrach VAT.
Naczelnik urzędu celno-skarbowego przeprowadził kontrolę celno-skarbową w zakresie VAT. Spółka skorygowała deklaracje VAT-7 dotyczące kontrolowanych miesięcy. Naczelnik zawiadomił spółkę o uwzględnieniu złożonych korekt, ale przekształcił kontrolę w postępowanie podatkowe w zakresie ustalenia dodatkowego zobowiązania w VAT i wymierzył spółce 20-proc. sankcję w VAT.
WSA w Białymstoku w wyroku z 5 lutego 2021 r. (I SA/Bk 31/21) uznał, że skarga zasługuje na uwzględnienie, choć nie wszystkie jej zarzuty są zasadne. WSA nie podzielił stanowiska spółki w zakresie naruszenia art. 112b ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT, polegającego na ustaleniu dodatkowego zobowiązania podatkowego, pomimo niespełnienia przesłanki jego zastosowania.
Sąd zgodził się ze stanowiskiem organu, iż błędy w funkcjonowaniu systemu oraz brak należytej kontroli nad nim nie stanowią okoliczności łagodzących w sprawie oraz nie są przesłanką powodującą możliwość niezastosowania wobec spółki obowiązującego prawa, w tym przypadku art. 112b ust. 1 i 2 ustawy o VAT.
WSA uchylił decyzję Naczelnika UCS tylko w części (dotyczącą podstawy i sposobu ustalenia sankcji).
NSA rozpatrywał sprawę pod kątem zasadności wydania uchwały, jednak nie zdecydował się na jej podjęcie. W poszerzonym składzie wyrokiem z 1 lutego 2022 r., I FSK 885/21, uchylił zaskarżony wyrok WSA oraz decyzję organów skarbowych i umorzył postępowanie. NSA wskazał na orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE z 15 kwietnia 2021 r. w sprawie polskiej spółki Grupa Warzywna (C/935/19), w którego myśl regulacje unijne nie zezwalają na stosowanie sankcji bez oceny sytuacji podatnika, zwłaszcza gdy błąd cechuje brak przesłanek wskazujących na oszustwo. NSA wskazał, że w świetle wyroku TSUE art. 112b ust. 2 ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2020 r. należy interpretować w ten sposób, że nie daje on podstaw do nałożenia na podatnika 20-proc. sankcji, jeżeli złożenie deklaracji z nieprawidłowościami było spowodowane błędem, bez przesłanek wskazujących na oszustwo i uszczuplenie wpływów budżetowych. Sąd podkreślił, że spółka nieświadomie popełniła błędy wskutek problemów z programem księgowym i absencji pracownika. Przeciwko zamiarowi oszustwa świadczy też fakt, że spółka sama ujawniła nieprawidłowości i złożyła korekty.
