Jak wiele kodeksów deontologicznych również Kodeks Etyki Radcy Prawnego (KERP) zawiera szereg nieostrych pojęć, interpretowanych w oparciu także o ich znaczenie potoczne. Jednym z nich jest lojalność. Zgodnie z art. 8 KERP radca prawny (odpowiednio aplikant radcowski), świadcząc klientowi pomoc prawną, postępuje lojalnie i kieruje się dobrem klienta w celu ochrony jego praw.
Według słownika PWN lojalny to uczciwy i rzetelny w stosunkach z ludźmi, praworządny i prawomyślny. Przez ten pryzmat tłumaczyć można, jak powinno wyglądać prawidłowe działanie radcy prawnego, świadczącego pomoc prawną.
Jak wynika z opisywanej regulacji kodeksowej, zachowanie radcy podczas świadczenia pomocy prawnej oparte jest na lojalności. Regulacja odsyła do zdefiniowanego w KERP terminu „klient”, przez który rozumie się każdego, na kogo rzecz radca prawny świadczy pomoc prawną.
Komentatorzy wskazują, że oprócz lojalności wobec klienta radca prawny pozostaje sojusznikiem wymiaru sprawiedliwości, a granice jego czynności zawodowych wyznaczają przepisy prawa i etyka zawodowa. Wydaje się więc, że granicami lojalności radcy prawnego wobec klienta jest więc obowiązek dochowania wierności prawu i etyce zawodowej, a także obowiązek lojalności wobec wymiaru sprawiedliwości, którego zawód radcy prawnego jest jednym z filarów. (Zob.: Etyka radcowska – na egzamin. Komentarz wraz z orzecznictwem do Kodeksu etyki radców prawnych. Teksty przepisów, red. Małgorzata Król, wyd. 4, C.H.Beck, Warszawa 2022).
Postępując lojalnie, radca prawny ma obowiązek kierować się w pracy zawodowej dobrem klienta w celu ochrony jego praw. Z brzmienia tej regulacji wynika, że to radca prawny decyduje, jakie działania będą działaniami zmierzającymi do zachowania tego dobra. Chodzi o lojalność odnoszącą się do ochrony interesów materialnoprawnych lub procesowych związanych ze sprawami, w których radca prawny świadczy pomoc prawną.
Postanowienia art. 8 KERP mają w pełni zastosowanie do aplikantów radcowskich oraz prawników zagranicznych. Są oni zatem zobowiązani do tego, aby świadcząc pomoc prawną, postępowali lojalnie wobec klientów oraz kierowali się dobrem klientów w celu ochrony ich praw.
Zasada lojalności
Zasada lojalności jest jedną z podstawowych zasad etyki prawniczej. Polega ona na ochronie zaufania do prawnika przez konsekwentną pomoc w realizacji interesów klienta. Zasada lojalności wiąże się ściśle z zasadą zaufania, ponieważ indywidualne zaufanie między klientem a prawnikiem jest warunkiem skutecznego świadczenia pomocy prawnej. Z zasadą lojalności są powiązane także bardziej szczegółowe obowiązki zawodowe, które służą jej realizacji, takie jak: informowanie klienta o przebiegu sprawy, konsultowanie
z nim określonych działań oraz uzyskiwanie zgody na dokonywanie niektórych czynności, a także zachowanie tajemnicy zawodowej. Z drugiej strony trzeba pamiętać o obowiązkach ograniczających zasadę lojalności, do których można zaliczyć: niezależność prawnika, unikanie konfliktu interesów, zakaz udzielania pomocy prawnej, która ułatwiałaby popełnienie przestępstwa, oraz powściągliwość w okazywaniu osobistego stosunku do stron i uczestników postępowania, sądu bądź organu, przed którym występuje (zob. P. Skuczyński, Lojalność obrońcy i pełnomocnika, [w:] Leksykon etyki prawniczej…, s. 220).
Zasada lojalności wymaga ponadto, by radca prawny w sposób pełny i rzetelny informował klienta o wszystkich aspektach prowadzonych spraw, udzielał oczekiwanych przez klienta wyjaśnień i wskazał rozwiązanie rekomendowane, jeśli klient tego oczekuje.
Zasada lojalności w stosunku do klienta służy budowaniu społecznego zaufania do radców prawnych przez konsekwentną pomoc w ochronie praw klienta. Oznacza to, że prawa klienta powinny być dla radcy prawnego zasadniczo priorytetowe w stosunku do innych praw czy interesów, w tym interesu publicznego czy nawet interesu samego radcy prawnego. Radca prawny powinien tych praw bronić profesjonalnie, bez względu na ewentualne konsekwencje, które mogłyby go dotknąć. Jednak należy także mieć na uwadze, że zawód radcy prawnego jest zawodem zaufania publicznego. Ochrona tego zaufania w odniesieniu do osób wykonujących zawód radcy prawnego powinna mieć pierwszeństwo i ograniczać działania na rzecz klienta w przypadku, w którym zaufanie to mogłoby zostać nadszarpnięte (zob. Kodeks Etyki Radcy Prawnego. Komentarz, red. Tomasz Scheffler, [b.m.] 2023, wyd. 4). Jeśli zdarzy się sytuacja, w której radca prawny nie może jednocześnie pozostać w zgodzie z zasadami etyki i regułami wykonywania zawodu oraz postępować lojalnie w stosunku do swojego klienta, powinna ona skutkować wypowiedzeniem pełnomocnictwa.
