Coroczne ślubowania nowych radców prawnych ? poza tym, że są wyjątkową uroczystością w samorządowym kalendarzu ? są także dobrym momentem na refleksję nad wartościami, które ściśle wiążą się z wykonywaniem zawodu radcy prawnego.
radca prawny
Fot. OIRP w Warszawie
Po ubiegłorocznych ślubowaniach, które ze względu na istniejące obostrzenia i ostrożność związaną trwającym stanem epidemii, nie były tak uroczyste ? w tym roku w większości izb ponownie przybrały wyjątkową formę. Odbywały się w reprezentacyjnych miejscach z udziałem zapraszanych gości i osób towarzyszących ślubującym. Samorządy dbają, aby nadać tym wydarzeniom odpowiednią rangę, tak aby każdemu radcy prawnemu chwila ta zapadła w pamięci na długie lata i była pretekstem do refleksji nad fundamentalnymi zasadami wykonywania zawodu.
W każdym przemówieniu podczas ślubowań przypominano o wartościach, jakie powinny towarzyszyć ślubującym podczas wykonywania zawodu. O trudnych z punktu widzenia przestrzegania wartości konstytucyjnych czasach i wreszcie o zachęcaniu rozpoczynających swoją zawodową karierę radców prawnych do współpracy z samorządem.
Podczas uroczystości symbolicznie nagradzano osoby, które zdały egzamin radcowski z najlepszymi wynikami w izbach.
Samorząd jako wspólnota
Tradycyjnie, najwięcej radców po tegorocznym egzaminie przybyło w izbie warszawskiej. 7 września br. w murach warszawskiego Teatru Muzycznego Roma odbyła się uroczystość ślubowania młodych prawników, którzy w czerwcu pomyślnie zdali egzamin radcowski. Tego dnia Dziekan Rady OIRP w Warszawie Monika Całkiewicz, przyjęła ślubowanie niemal 470 osób, które stały się pełnoprawnymi członkami samorządu radcowskiego. Podobnie jak w poprzednim roku całość wydarzenia była transmitowana na żywo w mediach społecznościowych izby.
W swoim przemówieniu Dziekan pogratulowała byłym aplikantom m.in. ich niezłomność w zdobywaniu wiedzy prawniczej i życzyła wszystkim, by ich przygoda ze wspólnotą samorządową nie kończyła się wraz z ukończeniem aplikacji. ? Darzę was ogromnym szacunkiem i bardzo podziwiam za upór i wytrwałość, z jakimi dążyliście do osiągnięcia tego, o czym marzyliście. To dzięki temu poświęceniu i ciężkiej pracy jesteście dzisiaj właśnie w tym miejscu. Mam nadzieję, że będziecie dobrze wspominać okres aplikacji i przyjaźnie, które w tym czasie nawiązaliście ? życzę wam, by te relacje przetrwały i byście mogli na siebie liczyć, zarówno na stopie prywatnej, jak i zawodowej. Pamiętajcie także o naszym samorządzie, w którym również macie wsparcie ? jesteśmy wspólnotą, którą możecie nie tylko tworzyć, ale przede wszystkim zmieniać.
Zobowiązanie radcy prawnego
Podczas uroczystości ślubowania radców prawnych w Poznaniu, które miało miejsce 3 września br. Dziekan Rady OIRP w Poznaniu Henryk Kuligowski przypominał, że ślubowanie to zobowiązanie do przestrzegania określonych zasad prawnych i etycznych oraz wejście w rolę radcy prawnego wykonującego zawód zaufania publicznego. ? Radca prawny pełni szczególną funkcję w naszym społeczeństwie, dbając również i o to, by państwo polskie dobrze funkcjonowało w relacjach z obywatelami. Od prawie 40 lat samorząd radcowski wyposażony w skodyfikowane wartości i obowiązki etyczne, jest samorządem pomagającym kształtować, poprzez swoją autonomię prawidłowe relacje pomiędzy obywatelami a państwem. Od dziś, stając się jako radcowie prawni członkami naszego samorządu, będziecie patrzeć władzy publicznej na ręce w jej kontaktach z obywatelami, z instytucjami i z sektorem prywatnym, tak, aby były respektowane prawa, które są podstawą wykonywanego zawodu radcy prawnego, aby respektowano wartości, o których was uczono przez okres trzyletniej aplikacji i zasady, które wpisane są do kodeksu etyki radcy prawnego ? wskazywał Dziekan.
Promocja zawodu
Do aplikantów, którzy po złożeniu ślubowania zostali radcami prawnymi w swoich wystąpieniach i kierowanych listach zwracał się Włodzimierz Chróścik, Prezes Krajowej Rady Radców Prawnych. Podkreślał, że dzień ślubowania to jeden z najważniejszych dni w karierze. ? Po trzech latach wymagającej aplikacji zdaliście egzamin radcowski, być może najtrudniejszy egzamin w waszym życiu. Za wami ogromny stres, wysiłek i olbrzymie zmęczenie, ale nagroda, którą otrzymujecie, jest tego warta. Toga z niebieskim żabotem to nie tylko powód do dumy, to przede wszystkim dowód waszej wiedzy, talentu, pracowitości i odwagi.
Prezes podkreślał także, że dzień ślubowania to czas ważnych podsumowań. ? Pamiętajcie jednak, że tak naprawdę dzisiaj nic się nie kończy. Dzisiaj wszystko się dla was zaczyna. Wybraliście trudny, wymagający zawód w konkurencyjnym środowisku, ale jednocześnie zawód dający wielkie możliwości. Nie zapominajcie, że od radców prawnych wymaga się również odwagi w obronie praw i wolności człowieka, a także niezależności. Przestrzegajcie najwyższych standardów w życiu zawodowym, publicznym i osobistym. Mam też głęboką nadzieję, że w waszej drodze będzie wam towarzyszył samorząd zawodowy. Pamiętajcie, że im silniejszy jest samorząd, tym lepsza pozycja naszego środowiska, tym lepiej słyszalny jest nasz głos. Dlatego ciągle walczymy o rozpoznawalność naszego zawodu na rynku usług prawnych, proponujemy i wspieramy korzystne dla radców prawnych rozwiązania legislacyjne. Równocześnie budujemy narzędzia, które mają pomóc wam, stojącym u progu kariery, w dobrym, łatwiejszym starcie w zawodzie ? wskazywał Włodzimierz Chróścik.
Na podobny aspekt działania samorządu, podczas ślubowania radców prawnych w Poznaniu, zwracał uwagę Dziekan Rady Henryk Kuligowski. ? Jako samorząd staramy się wspierać tych, którzy wchodzą na rynek usług prawniczych. Promocja naszego zawodu i medialne wzmocnienie wizerunku radcy prawnego to jeden z priorytetów, na którym obecnie opieramy swoją działalność. W naszym społeczeństwie ciągle pokutują stereotypy, pokutuje niska świadomość potrzeby korzystania z usług prawniczych. Podejmujemy działania służące upowszechnieniu idei naszego zawodu. Liczę, że jeszcze w tej kadencji uda nam się w tych działaniach uzyskać wsparcie innych samorządów prawniczych. Skierujemy te działania do społeczeństwa, które jak uważam, jest niewystarczająco informowane o możliwościach świadczenia pomocy prawnej będącej przecież gwarancją bezpieczeństwa i poczucia sprawiedliwości społecznej.
Zawód zaufania publicznego
4 września br. w Auli Uniwersyteckiej Wydziału Prawa i Administracji UMCS podczas ślubowania 89 nowych radców prawnych izby lubelskiej, Dziekan Rady OIRP w Lublinie Arkadiusz Bereza podkreślił wagę słów zawartych w rocie ślubowania, które powinny kształtować postawę radcy prawnego przy wykonywaniu zawodu.
W przemówieniu podczas wspomnianego już ślubowania w OIRP w Poznaniu Dziekan przypominał, że wykonywanie zawodu radcy prawnego to również realizacja przepisów konstytucji, w tym art. 17, który stanowi o samorządach zawodowych reprezentujących osoby wykonujące zawody zaufania publicznego, czy też rozdziału II, który traktuje o prawach, wolnościach i obowiązkach obywateli. ? Każde prawo, każda wolność ma swój aspekt materialny i proceduralny. Niezbędnym elementem realizacji tych praw jest dostęp do niezależnego sądu. Nie ma mowy o wolności słowa i jej ochrony bez niezależnego sądu i niezawisłego sędziego. Jako samorząd radcowski występowaliśmy, występujemy i będziemy występować w obronie tych wartości i tych instytucji. Pamiętajcie, że radca prawny wyposażony jest w niezależność wyrażającą się m.in. w odwadze zabierania głosu krytycznego w stosunku do władz publicznych czy do przeciwnika procesowego, także wtedy, gdy głos ten jest trudno akceptowalny. Takie postawy budują niezależność całego samorządu ? wskazywał Henryk Kuligowski.
Wyniki egzaminu
Dla przypomnienia wskazać należy, że w tym roku przeprowadzony w dniach 18?21 maja egzamin radcowski zdało ponad 88 proc. młodych prawników. Wynik pozytywny uzyskało 2231 przyszłych radców, negatywny ? 299 osób.
Dla porównania u adwokatów wynik pozytywny uzyskały 1422 osoby z 1755 zdających, co stanowi ok. 81%. Egzamin komorniczy zdało 58% ogółu kandydatów, tj. 49 osób.
Egzamin wstępny 2021
W czasie, kiedy w poszczególnych izbach w kraju odbywały się ślubowania nowych radców prawnych, w kalendarzu samorządowym był też czas na przeprowadzenie egzaminu wstępnego na aplikację radcowską. W tym roku egzamin odbył się 25 września. Tego samego dnia przeprowadzono również egzamin wstępny na aplikację adwokacką, notarialną oraz komorniczą.
Setki młodych prawników ? absolwentów wydziałów prawa, próbowało w tym dniu dołączyć do samorządu radców prawnych. Zdający rozwiązywali test jednokrotnego wyboru, składający się ze 150 zamkniętych pytań. Udzielenie poprawnej odpowiedzi na co najmniej 100 z nich mogło otworzyć kandydatom drogę do przyszłej kariery zawodowej, a w przyszłości umożliwić wypowiedzenie cytowanych powyżej słów roty ślubowania radcy prawnego.
Jak podaje Ministerstwo Sprawiedliwości, według wstępnych informacji uzyskanych od przewodniczących komisji egzaminacyjnych do egzaminów przystąpiło na aplikację radcowską ? 3 074 osoby, zdało 1 815 osób, co stanowi 59 proc. (w 2020 r. zdawalność wyniosła 49,2 proc.).
Dla porównania do aplikację adwokacką chciało się dostać 2 376 osób, zdały 1 433 osoby, co stanowi 60,3 proc. (w 2020 r. zdawalność wyniosła 51,3 proc.).
Do egzaminu wstępnego na aplikację notarialną przystąpiło 746 osób, zdały 453 osoby, co stanowi 60,7 proc. (w 2020 r. zdawalność wyniosła 34,7 proc.), a na aplikację komorniczą 176 osób, zdały 114 osoby, co stanowi 64,8 proc. (w 2020 r. zdawalność wyniosła 84,8 proc.).
W przypadku egzaminu na aplikację radcowską najwyższą zdawalność odnotowano w komisji egzaminacyjnej w Krakowie ? 73 proc., najniższą w komisji egzaminacyjnej w Zielonej Górze ? 42,3 proc.
Egzaminy zostały przeprowadzone w reżimie sanitarnym, zgodnie z wytycznymi Ministra Sprawiedliwości i Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczącymi organizowania i przeprowadzania egzaminów wstępnych na aplikację adwokacką, radcowską, notarialną i komorniczą w 2021 r.
Osoby, które otrzymały z egzaminu wynik pozytywny, są uprawnione do złożenia wniosku o wpis na listę aplikantów i rozpoczęcia aplikacji w ciągu dwóch lat od dnia doręczenia uchwały o wyniku egzaminu.
Tradycja ślubowania
Prawo do wykonywania zawodu radcy prawnego według ustawy o radcach prawnych powstaje z chwilą wpisu na listę radców prawnych i złożenia ślubowania. Ślubowanie odbiera dziekan rady okręgowej izby radców prawnych prowadzącej listę radców prawnych, na którą został wpisany radca prawny.
Instytucja ślubowania jest obecna w polskiej kulturze i porządku prawnym środowiska prawniczego od przeszło pięciu wieków i co oczywiste dotyczyła początkowo zawodu adwokata. Określana była w przeszłości mianem przysięgi. Pierwszym aktem prawnym, w którym odnotowano obowiązek składania ślubowania była konstytucja sejmu krakowskiego z 1543 r.
W dalekiej przeszłości mocą przysięgi adwokaci zobowiązywali się do odpowiedniego zachowania wobec klienta, strony przeciwnej oraz sądu. Przyrzekali m.in. być lojalnymi względem mocodawcy, pobierać niewygórowane honorarium, nie odstępować od sprawy po otrzymaniu wynagrodzenia, nie informować strony przeciwnej o szczegółach procesu, nie udzielać rad, które skutkowałyby zwłoką w sprawiedliwym osądzeniu sprawy, nie ukrywać przed sądem dokumentów ważnych dla rozstrzygnięcia sprawy, podawać sądowi rzetelne informacje, unikać naruszania czyjejkolwiek czci czy ponosić odpowiedzialność za działania swoich pomocników.
Przez wiele wieków słowa roty ślubowania miały charakter religijny. Dopiero w okresie II RP religijna przysięga adwokacka została zastąpiona świeckim ślubowaniem adwokackim.
Tradycja związana z instytucją ślubowania istniejąca w polskiej palestrze przyjęła się również w porządku prawnym środowiska radców prawnych, których samorząd istnieje od blisko czterdziestu lat.
Rota ślubowania:
?Ślubuję uroczyście w wykonywaniu zawodu radcy prawnego przyczyniać się do ochrony i umacniania porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązki zawodowe wypełniać sumiennie i zgodnie z przepisami prawa, zachować tajemnicę zawodową, postępować godnie i uczciwie, kierując się zasadami etyki radcy prawnego i sprawiedliwości?.
Piotr Olszewski
Istnienie zawodu radcy prawnego jako zawodu zaufania publicznego oraz ukształtowane w toku jego wykonywania ideały i obowiązki etyczne są jedną z gwarancji realizowania zawartej w Konstytucji RP zasady demokratycznego państwa prawnego. Radcy prawni współuczestniczą w procesie rozstrzygania o realizacji interesu publicznego oraz zabezpieczeniu praw podmiotowych obywateli, przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych. Istotą funkcjonowania tych samorządów staje się więc działanie na rzecz dobra wspólnego w zakresie, w jakim może ona wspierać, a przede wszystkim uzupełniać wykonywanie zadań przez organy władzy publicznej. Każdego radcę prawnego powinna cechować niezależność. Wyznacznikami niezależności staje się profesjonalizm, godność wykonywania zawodu, nieskazitelność charakteru oraz odwaga w wykonywaniu czynności zawodowych.
Wykonywanie zawodu nakłada na radcę prawnego obowiązki o charakterze prawnym i etycznym nie tylko wobec klienta, sądów i innych organów, lecz także wobec społeczeństwa jako takiego. Zdanie to wyraża publiczny charakter zawodu radcy prawnego co najmniej w tym sensie, że istnienie tego zawodu oraz jego wykonywanie przez osoby mające określone cechy jakościowe samo w sobie jest ważnym interesem publicznym.
Prof. dr hab. Rafał Stankiewicz
Przegląd Prawa i Administracji CXXIII
Wrocław 2020
