OBSiL co miesiąc analizuje kilkadziesiąt projektów aktów prawnych i przygotowuje do nich opinie. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich, przygotowane w okresie lipiec–sierpień 2024 r.
Opinia do przepisów karnych i karnoprocesowych rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu usprawnienia działań Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Policji oraz Straży Granicznej na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa (projekt z dnia 21 czerwca 2024 r.).
W konkluzji opinii sceptycznie odniesiono się do propozycji uregulowania kontratypu przestępstwa użycia lub wykorzystania przez żołnierza lub funkcjonariusza Policji i Straży Granicznej środków przymusu bezpośredniego, broni lub innego uzbrojenia niezgodnie z zasadami, przyjmując zarazem, że jej miejsce powinny zająć zmiany w zakresie uregulowania uprawnień do użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego lub broni, obejmujące precyzyjne unormowanie takiej możliwości w wyjątkowych, atypowych sytuacjach, w których mogłoby do tego dojść mimo niezrealizowania zasad użycia lub wykorzystania wskazanych środków i broni, obowiązujących we wszystkich innych przypadkach.
Odnosząc się do propozycji uregulowania w płaszczyźnie karnoprocesowej przypadku obrony z urzędu dla żołnierza, funkcjonariusza Straży Granicznej lub Policji, ograniczonej do pojedynczego rodzaju przestępstwa popełnionego w następstwie stosowania środków przymusu bezpośredniego, użycia broni lub innego uzbrojenia albo użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej w związku z wykonywaniem czynności lub zadań służbowych, zgodzono się z ogólnym założeniem zapewnienia w sposób rzeczywisty prawa do korzystania z pomocy profesjonalnego obrońcy, jednak zaznaczono, że problem mógłby stanowić punkt wyjścia do szerszej refleksji nad obowiązującą regulacją obrony z urzędu i rozszerzenia zakresu jej zastosowania poza przypadki odnoszące się do obrony obligatoryjnej i związane z niemożnością poniesienia kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i swojej rodziny (art. 78 § 1 k.p.k.). Projektowany przepis stanowił jedynie punktową regulację przypadków, w których mogłyby ujawnić się przesłanki kontratypizacji przewidzianych tymże projektem, jednakże zaproponowano szersze rozwiązanie, w którym podejrzany nie korzysta z pomocy obrońcy z wyboru, przysługuje mu uprawnienie do żądania jego wyznaczenia z urzędu, niezależnie od stanu jego zamożności, dla celów związanych z czynnością pierwszego przesłuchania.
Opinia do projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o prokuraturze oraz niektórych innych ustaw
Opinia z aprobatą odnosi się do generalnej koncepcji legislacyjnej zakładającej zerwanie z obowiązującym modelem ustrojowym prokuratury, opartym na unii personalnej Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego, i rozdzielenie wskazanych funkcji w celu zapewnienia niezależności Prokuratora Generalnego. Jednocześnie zaznaczono, że z uwagi na ograniczenie przedmiotowego projektu do stworzenia mechanizmów służących zapewnieniu niezależności prokuratury na szczeblu centralnym należy oczekiwać rozszerzenia proponowanych zmian i wprowadzenia mechanizmów zapobiegających szeroko zakrojonej obecnie możliwości wpływania przez prokuratorów przełożonych na czynności podejmowane przez podległych im prokuratorów w konkretnych sprawach. Ponadto odnośnie do trybu wyboru Prokuratora Generalnego zaproponowano w celu uniknięcia w przyszłości zagrożeń dla praworządności, aby zmierzać w stronę rozwiązania, które zakładałoby szeroko zakreślony kompromis polityczny, wykraczający ponad bezwzględną większość w Sejmie.
Poradnik dla radców prawnych i jednostek samorządu radcowskiego: ochrona sygnalistów
W ramach działań Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych powstał nowy Poradnik dla radców prawnych i jednostek samorządu radców prawnych, stworzony z myślą o radcach prawnych, którzy będą musieli dostosować się do nadchodzących zmian wynikających z ustawy z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów, wchodzącej w życie 25 września 2024 r. W poradniku omówiono zależności między zagadnieniami wchodzącymi w zakres ustawy a tajemnicą zawodową radcy prawnego i zasadami wykonywania zawodu, ze szczególnym uwzględnieniem nowych praw i obowiązków wprowadzonych ww. ustawą. Opracowanie odnosi się również do pozycji kancelarii radcy prawnego oraz jednostek samorządu radców prawnych jako podmiotów prawnych w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie sygnalistów.
Anna Lewandowska
