Najwięcej absolwentów studiów prawniczych w 2024 r. wybrało aplikację radcowską jako dalszą ścieżkę kariery – wynika z analizy Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczącej wyników egzaminów wstępnych na aplikacje prawnicze oraz profilu kandydatów. Dane zaprezentowane podczas dorocznej konferencji Ministra Sprawiedliwości z przedstawicielami uczelni i samorządów prawniczych potwierdzają jednak utrzymujący się od lat trend spadkowy w liczbie osób przystępujących
do egzaminów prawniczych.
11marca przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości spotkali się z dziekanami wydziałów prawa uczelni publicznych i niepublicznych oraz przedstawicielami prawniczych samorządów zawodowych, by omówić wyniki egzaminów wstępnych na aplikacje prawnicze, które odbyły się 28 września 2024 r.
Jubileuszową XV konferencję, która odbywała się w Ośrodku Szkolenia Służby Więziennej w Popowie, otworzyła wiceministra sprawiedliwości Maria Ejchart. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele władz prawie 40 uniwersytetów i uczelni wyższych prowadzących studia na kierunku Prawo. Krajową Radę Radców Prawnych reprezentowali Prezes KRRP Włodzimierz Chróścik, Wiceprezes KRRP Bartosz Opaliński, przewodnicząca Komisji Aplikacji KRRP Agnieszka Sołtys oraz przewodnicząca Komisji Praw Człowieka KRRP Ewelina Cała-Wacinkiewicz. Na spotkaniu obecni także byli m.in. prezes Krajowej Rady Notarialnej Aleksander Szymański, prezes Krajowej Rady Komorniczej Sławomir Szynalik oraz wiceprezes Naczelnej Rady Adwokackiej Bartosz Tiutiunik. W konferencji wzięli udział także przedstawiciele Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury.
Od 2008 r. w Ministerstwie Sprawiedliwości sporządzana jest szczegółowa analiza wyników oraz profilu kandydatów na aplikacje.[1] Wnioski są przedmiotem dyskusji przedstawicieli tych środowisk. Ministerstwo Sprawiedliwości wskazuje, że wyniki egzaminów absolwentów uczelni prawniczych to cenne źródło informacji, pozwalające dokonać statystycznej oceny jakości przygotowania do egzaminów.
Jak wskazują przedstawiciele samorządu radców prawnych, najistotniejszym wnioskiem dla samorządu wynikającym z konferencji, jest fakt, iż pomimo utrzymującego się od kilku lat spadku ogólnej liczby kandydatów zdających na wszystkie rodzaje aplikacji proporcje pomiędzy chętnymi na poszczególne rodzaje aplikacji – tj. radcowską a pozostałymi – pozostają niezmienne. Na aplikację radcowską zdaje najwięcej kandydatów i największa ich liczba podejmuje na niej szkolenie. Dodatkowo zaprezentowane podczas konferencji dane dają pole do dyskusji wszystkim zainteresowanym stronom nad tym, jak wyglądał egzamin w tym roku i jakie obserwujemy tendencje w ostatnich kilkunastu latach.
Egzaminy na „korporacyjne” aplikacje prawnicze – radcowską, adwokacką i notarialną – organizowane są przez Ministra Sprawiedliwości od 2006 r. Od 2008 r. Minister Sprawiedliwości przeprowadza także egzamin na aplikację komorniczą. W tym okresie do egzaminów przystąpiło łącznie ponad 166 tys. osób. Średnia zdawalność wyniosła przez wszystkie lata ok. 48%, co oznacza, że na aplikacje dostało się 79,6 tys. osób.
Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości ukończenie aplikacji i zdanie państwowego egzaminu zawodowego jest najczęściej wybieraną drogą uzyskania uprawnień do wykonywania zawodów adwokata, radcy prawnego, notariusza czy komornika sądowego.
Zainteresowanie aplikacjami
W ostatnich kilkunastu latach w Polsce można zaobserwować wyraźny trend spadkowy w liczbie osób przystępujących do egzaminów wstępnych na aplikacje prawnicze. Jeszcze w 2009 r. egzamin zdawało rekordowo 14 183 kandydatów, jednak od tamtego czasu liczba ta systematycznie malała. W 2022 r. wyniosła 5806 osób, a po niewielkim wzroście do 6058 w 2023 r. w 2024 r. ponownie spadła, do poziomu 5584 zdających.
Jednym z głównych czynników wpływających na tę tendencję jest malejąca liczba absolwentów prawa. To naturalnie przekłada się na mniejsze zainteresowanie aplikacjami, ponieważ spadek liczby potencjalnych kandydatów zmniejsza pulę osób, które mogłyby przystąpić do egzaminów.
Zmieniają się również zachowania kandydatów. W przeszłości wiele osób zdawało egzaminy na aplikacje wielokrotnie, co zwiększało ogólną liczbę zdających. Obecnie dominują absolwenci bieżącego i poprzedniego rocznika, co skutkuje mniejszą liczbą podejść do egzaminów i niższą frekwencją.
Nasycenie rynku prawniczego to kolejny istotny czynnik wpływający na spadek liczby kandydatów. Wiele osób rezygnuje z wyboru tej ścieżki kariery, obawiając się dużej konkurencji oraz ograniczonych możliwości rozwoju. Zmiany demograficzne i rosnąca liczba prawników w kraju sprawiają, że niektórzy absolwenci prawa poszukują alternatywnych ścieżek kariery, wybierając np. pracę w sektorze doradztwa biznesowego, compliance czy technologii prawniczej.
Sektor usług prawniczych ulega ciągłym przemianom, a rozwój technologii, w tym sztucznej inteligencji, coraz bardziej wpływa na sposób funkcjonowania kancelarii i strukturę rynku. Coraz więcej firm decyduje się na zatrudnienie prawników wewnętrznych, co może ograniczać zapotrzebowanie na tradycyjnych aplikantów. W efekcie część absolwentów prawa decyduje się na karierę poza klasycznym rynkiem korporacyjnym.
Dodatkowo zmieniają się same wymagania zawodowe. Coraz większą rolę odgrywają specjalistyczne umiejętności, takie jak znajomość regulacji międzynarodowych, prawo nowych technologii czy ochrona danych osobowych. Studenci prawa często dostosowują swoje ścieżki edukacyjne do dynamicznie zmieniających się potrzeb rynku, co nie zawsze wiąże się z koniecznością zdobycia uprawnień aplikanta.
Mimo spadającej liczby kandydatów zdawalność egzaminów na aplikacje prawnicze w ostatnich latach wzrosła. W 2023 r. wyniosła 60,5%, a w 2024 r. zwiększyła się do 71,4%. Może to oznaczać, że do egzaminów przystępują osoby lepiej przygotowane i bardziej zdeterminowane, a także że zmniejsza się liczba tych, którzy próbują swoich sił wielokrotnie po wcześniejszych niepowodzeniach.
Choć liczba osób przystępujących do egzaminów na aplikacje prawnicze maleje, nie oznacza to spadku ogólnego zainteresowania zawodem prawnika. Zmieniają się jednak motywacje i ścieżki kariery wybierane przez absolwentów prawa. Rynek prawniczy staje się coraz bardziej dynamiczny, a nowe technologie oraz zmieniające się potrzeby klientów wpływają na sposób funkcjonowania branży. W przyszłości możemy spodziewać się dalszych przekształceń w sposobie zdobywania kwalifikacji prawniczych oraz w podejściu młodych prawników do wyboru swojej zawodowej ścieżki.
Aplikanci w liczbach
W 2024 r. do egzaminów wstępnych na aplikacje adwokacką, radcowską, notarialną i komorniczą przystąpiło łącznie 5584 studentów z 59 polskich uczelni (27 publicznych i 32 niepublicznych) i z dziewięciu uczelni zagranicznych. Egzaminy zdało 3988 osób, czyli 71,4% kandydatów. Spośród natomiast 5592 absolwentów wydziałów prawa, którzy ukończyli studia w 2024 r., do egzaminów przystąpiło 2658 osób. Z analizy wynika, że zainteresowanie absolwentów aplikacjami w poprzednim roku wzrosło i wyniosło ok. 47,5%.
Egzaminy przeprowadziło 50 komisji egzaminacyjnych powołanych przy Ministrze Sprawiedliwości w 19 miastach, w tym: 17 dla obszaru właściwości 24 okręgowych rad adwokackich, 24 dla obszaru właściwości 19 rad okręgowych izb radców prawnych, sześć dla obszaru właściwości 11 rad izb notarialnych, trzy dla obszaru właściwości 11 rad izb komorniczych.
Do egzaminów na aplikację radcowską w 2024 r. przystąpiło 2711 osób. Zdało je 2001 osób, co stanowi 73,8%. W 2023 r. do tego egzaminu przystąpiły 2982 osoby, zdały 1804 osoby, co stanowi 60,5%. W roku 2022 zdawalność wyniosła 41,3%.
Dla porównania do egzaminów na aplikację adwokacką przystąpiło 2209 osób, a zdało je 1639 osób, co stanowi 74,2% przystępujących. W 2023 r. zdawalność wyniosła 60,4%.
Do egzaminu wstępnego na aplikację notarialną przystąpiło 557 osób, zdało go 270 osób, co stanowi 48,5%. W roku 2023 zdawalność wyniosła 54,6%.
Do egzaminu wstępnego na aplikację komorniczą przystąpiło natomiast 107 osób, zdało go 78 osób, co stanowi 72,9%. W roku 2023 zdawalność wyniosła 87,1%.
Więcej kobiet
Dane MS potwierdzają utrzymującą się tendencję wyraźnej przewagi kobiet wśród zdających na aplikacje prawnicze.
Wśród przystępujących do egzaminów osób były 3444 kobiety (61,7% zdających) oraz było 2140 mężczyzn (38,3% zdających).
Wyniki pozytywne uzyskało natomiast 2419 kobiet i 1569 mężczyzn. Oznacza to jednak, że zdawalność w grupie mężczyzn, która wyniosła 73%, była minimalnie wyższa od zdawalności wśród kobiet – 70%.
Największą przewagę kobiet nad mężczyznami odnotowano w przypadku aplikacji notarialnej, gdzie 72,4% przystępujących do egzaminu stanowiły kobiety (403 kobiety wobec 154 mężczyzn).
W przypadkach pozostałych aplikacji przewaga kobiet jest również zauważalna. W przypadku aplikacji radcowskiej do egzaminu przystąpiło 1645 kobiet oraz 1066 mężczyzn. Zdało go natomiast 1196 kobiet i 805 mężczyzn (59,8% do 40,2%). W przypadku aplikacji adwokackiej do egzaminu przystąpiło 1336 kobiet oraz 873 mężczyzn. Ten egzamin zdało 987 kobiet oraz 652 mężczyzn (60,2% do 40,3%). W przypadku aplikacji komorniczej do egzaminu przystąpiło 60 kobiet oraz 47 mężczyzn. Egzamin zdały 42 kobiety oraz zdało go 36 mężczyzn.
Pytania łatwe czy trudne?
Analizy Ministerstwa Sprawiedliwości każdego roku są bardzo szczegółowe także w zakresie konkretnych pytań, jakie pojawiały się na egzaminach. W analizie ministerstwa obliczono np. odsetek poprawnych odpowiedzi udzielonych na każde pytanie, każde z pytań przyporządkowano do odpowiedniego zakresu prawa w rozumieniu ustaw samorządowych, obliczono odsetek poprawnych odpowiedzi dla każdego z zakresów prawa, a także wskazano pytania, które były dla zdających najtrudniejsze i najłatwiejsze, oraz zakresy prawa, które były dla zdających najtrudniejsze i najłatwiejsze.
Najłatwiejsze pytanie na egzaminie wstępnym na aplikacje radcowską i adwokacką w 2024 r., na które poprawnie odpowiedziało 98,5% zdających na te aplikacje, brzmiało:
Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona:
A. nieprawomocnym wyrokiem;
B. prawomocnym wyrokiem[2];
C. zarówno wyrokiem, jak i postanowieniem sądu.
Poniżej prezentujemy także najtrudniejsze pytanie:
Zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe sprawy o ogłoszenie upadłości przedsiębiorców rozpoznaje w pierwszej instancji:
A. sąd upadłościowy, którym jest sąd rejonowy – sąd gospodarczy, w składzie jednego sędziego zawodowego;
B. sąd upadłościowy, którym jest sąd rejonowy – sąd gospodarczy, w składzie trzech sędziów zawodowych[3];
C. sąd upadłościowy, którym jest sąd okręgowy – sąd gospodarczy, w składzie jednego sędziego zawodowego i dwóch ławników.
Kandydaci na aplikantów adwokackich – 25,6% poprawnych odpowiedzi.
Kandydaci na aplikantów radcowskich – 27,3% poprawnych odpowiedzi.
Kto był najlepszy?
Najlepsze rezultaty osiągnęli, podobnie jak w latach wcześniejszych, absolwenci Uniwersytetu Jagiellońskiego, spośród których egzamin zdało 90%. Drugi wynik uzyskali studenci Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (80,9%). Kolejne miejsca w klasyfikacji zajęli absolwenci Uniwersytetu Łódzkiego (80,6%), Uniwersytetu Warszawskiego (80,5%), Uniwersytetu Gdańskiego (79,2%) i Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (77,1%). Spośród uczelni z mniejszą liczbą studentów najlepsze wyniki osiągnęły osoby, które ukończyły Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. Aż 67,7% spośród nich pozytywnie zdało egzamin.
Zdecydowana większość osób przystępujących do tych egzaminów skończyła uczelnie publiczne, kilkanaście procent zaś uczelnie niepubliczne. Także zdawalność wśród absolwentów uczelni publicznych była wyższa.
Jak wskazuje MS, analizując średnią liczbę punktów uzyskanych przez kandydatów na aplikacje, można zauważyć zależność pomiędzy oceną ze studiów a uzyskaną liczbą punktów – im wyższa ocena na studiach, tym zauważalnie wyższa liczba punktów zdobytych podczas egzaminu wstępnego.
Istnieje także zależność pomiędzy odsetkiem zdawalności a trybem, w którym absolwenci odbywali studia. Odsetek osób, które uzyskały wynik pozytywny i studiowały stacjonarnie, był wyższy.
Najwyższa zdobyta liczba punktów wyniosła 148 i uzyskały ją dwie osoby: absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego w ramach Komisji Egzaminacyjnej ds. aplikacji adwokackiej w Warszawie, absolwent Uniwersytetu Śląskiego w ramach Komisji Egzaminacyjnej ds. aplikacji adwokackiej w Katowicach. Kolejnym najwyższym wynikiem było 147 punktów, które uzyskała absolwentka Uniwersytetu w Białymstoku w ramach Komisji Egzaminacyjnej ds. aplikacji radcowskiej w Białymstoku.
Statystyczny aplikant
Z analizy przeprowadzonej przez ministerstwo wynika, że statystyczny kandydat na aplikacje w 2024 r.: ukończył studia stacjonarne (64,8%); na uczelni publicznej (78,5%); na Uniwersytecie Warszawskiem (9,2%); w 2024 r. (47,6%); z oceną dobry plus na dyplomie (32,4%); zdawał w Warszawie (31,2%); na aplikację radcowską (48,6%); jest kobietą (61,7%).
Statystyczny aplikant ukończył studia stacjonarne (68,9%); na uczelni publicznej (82,8%); na Uniwersytecie Warszawskiem (10,4%); w 2024 r. (52%); z oceną bardzo dobrą na dyplomie (36,7%); zdał w Warszawie (31,6%); na aplikację radcowską (50,2%); jest kobietą (60,7%).
Wielokrotność przystępowania do egzaminu
Co ciekawe, w 2024 r. wśród zdających na wszystkie aplikacje zawodowe 99 osób wskazało, że przystępują do egzaminu wstępnego po raz piąty lub więcej, w tym sześć osób po raz dziesiąty i więcej, pięć osób po raz dziewiąty i sześć osób po raz ósmy. Zdawalność w tej grupie osób wyniosła 52,5%.
W latach poprzednich
Dla porównania w 2023 r. do egzaminów wstępnych na aplikacje adwokacką, radcowską, notarialną i komorniczą przystąpiło łącznie 6058 studentów. Egzaminy zdało 3667 osób, czyli 60,5% kandydatów. W 2022 r. do egzaminów prawniczych przystąpiło łącznie 5806 osób. Egzaminy zdało 2550 osób, czyli 44% kandydatów. W 2021 r. do egzaminów prawniczych łącznie przystąpiły 6373 osoby, a zdało je 3800 z nich, tj. 59,6% uczestników. W 2020 r. do egzaminu państwowego na aplikacje radcowską, adwokacką, notarialną i komorniczą przystąpiło 6118 osób, a zdało je 3028 z nich, tj. 49,5% uczestników. W 2019 r. do egzaminów przystąpiło ponad 6500 osób. W 2018 r . egzamin zdało 52% kandydatów. W 2017 r. to 54,6% zdających.
Egzamin wstępny na aplikację radcowską 2024
Choć Minister Sprawiedliwości ma jeszcze czas na oficjalne ogłoszenie daty egzaminu wstępnego na aplikację radcowską – już dziś wiemy, że planowany termin egzaminu to 27 września 2025 r. (sobota). Tak wynika z informacji Departamentu Zawodów Prawniczych Ministerstwa Sprawiedliwości.
Na podstawie art. 75b ust. 6 ustawy z dnia 26 maja 1982 r.
– Prawo o adwokaturze w związku z art. 332 ustawy z dnia
6 lipca 1982 r. o radcach prawnych przewodniczący zespołu do przygotowania pytań testowych na egzamin wstępny dla kandydatów na aplikantów adwokackich i radcowskich podał już do publicznej wiadomości na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości oraz w Biuletynie Informacji Publicznej, ustalony przez zespół i zatwierdzony przez Ministra Sprawiedliwości, wykaz tytułów aktów prawnych, według stanu prawnego obowiązującego w dniu ogłoszenia, z których wybrane będą podstawą opracowania pytań testowych na egzamin wstępny na aplikację adwokacką i radcowską w 2025 r. Wykaz zawiera listę 51 aktów prawnych.
[1] Analiza wyników egzaminów wstępnych na aplikacje: adwokacką, radcowską, notarialną i komorniczą 28 września 2024 r.”, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/konferencja-ministra-sprawiedliwosci-z-dziekanami-wydzialow-prawa [dostęp: 25 marca 2025 r.]
[2] Art. 5 § 1 Kodeksu postępowania karnego: Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.
[3]Art. 18 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe: Sprawy o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd upadłościowy w składzie trzech sędziów zawodowych. Sądem upadłościowym jest sąd rejonowy – sąd gospodarczy.
