Rozmowa z Ewą Hofmańską, prezeską Fundacji Sunflowers.
Ewa Hofmańska
Doktor nauk prawnych, prawniczka z krajowym i międzynarodowym doświadczeniem praktycznym, w tym w Trust Fund for Victims (przygotowujący programy reparacyjne dla ofiar konfliktów zbrojnych) przy Międzynarodowym Trybunale Karnym w Hadze. Inicjowała różne projekty o wysokim poziomie zaangażowania społecznego. Po wybuchu wojny w Ukrainie zainicjowała Projekt Sunflowers. Jest współfundatorką Fundacji Sunflowers i jej prezeską. W marcu 2024 r. została uhonorowana przez New York City Bar Association nagrodą Epiq Women Awards za działalność na rzecz praw człowieka.
W prawniczym świecie, przez społeczność prawników oraz organizacje pozarządowe, niezwykle pozytywnie oceniany jest Projekt Sunflowers, którym pani zarządza. Co jest misją tego projektu?
Podstawową misją projektu jest wsparcie międzynarodowych i krajowych organów wymiaru sprawiedliwości powołanych do ścigania i osądzenia zbrodni prawa międzynarodowego popełnianych w Ukrainie, wsparcie przedstawicieli osób pokrzywdzonych wskutek trwającej tam wojny, a także wsparcie instytucji, które w przyszłości będą przygotowywały programy reparacyjne dla ocalałych. Dodatkowo naszą misją jest podniesienie poziomu świadomości społeczności międzynarodowej w zakresie międzynarodowego prawa karnego, prawa humanitarnego, prawa migracyjnego, praw człowieka i praw osób poszkodowanych wskutek konfliktów zbrojnych. Dostrzeżenie i pozytywny odbiór przez środowisko prawnicze i organizacje pozarządowe naszej inicjatywy cieszy tym bardziej, że jest przecież całe mnóstwo inicjatyw krajowych i międzynarodowych ukierunkowanych na (bardziej widoczną w przekazach medialnych) pomoc humanitarną dla Ukrainy.
Jakie są główne obszary aktywności Fundacji Sunflowers? Proszę opowiedzieć o jej działaniach.
Fundacja skupia się obecnie wyłącznie na Projekcie Sunflowers (www.projectsunflowers.org), choć przyjęte w nim rozwiązania mogą być wykorzystane w kontekście innych konfliktów zbrojnych. By zrealizować misję projektu, w ubiegłym roku uruchomiliśmy aplikację do zbierania informacji o zdarzeniach, które mogą być ocenione przez kompetentne organy jako zbrodnie prawa międzynarodowego, oraz o szkodach spowodowanych wojną w Ukrainie. Aplikacja ta pozwala nam zatem zbierać informacje od potencjalnych świadków, ale też informacje od osób poszkodowanych wskutek wojny. Aplikacja ta jest zaawansowana technicznie i spełnia najwyższe standardy w zakresie bezpieczeństwa przekazywanych nam danych. Zebrane informacje przechowujemy w bezpiecznej bazie danych, a następnie przekażemy je kompetentnym organom, instytucjom i przedstawicielom prawnym ofiar, dostarczając im informacji, które mogą okazać się pomocne w ściganiu osób odpowiedzialnych za zbrodnie popełnione w Ukrainie. Informacje, które zbieramy, mogą być także wykorzystane przez przedstawicieli ofiar w postępowaniu przeciwko oskarżonym. Przypomnę tylko, że Międzynarodowy Trybunał Karny, powołany do ścigania i osądzenia zbrodni wojennych, ludobójstwa, zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni agresji, dopuszcza udział ofiar (tych zbrodni) w postępowaniu przed izbą rozpoznawczą i izbą apelacyjną, a także w postępowaniu reparacyjnym. Przekazanie właściwym instytucjom (jak chociażby Trust Fund for Victims, który wykonuje wyroki reparacyjne wydane przez trybunał) informacji o szkodach powstałych wskutek wojny przyspieszy opracowanie przez te instytucje programów reparacyjnych dla ocalałych. W zbieraniu informacji kluczową rolę odgrywają wolontariusze, którzy kontaktują się z potencjalnymi świadkami i osobami pokrzywdzonymi, pomagając w przekazaniu informacji o potencjalnych zbrodniach prawa międzynarodowego czy innych naruszeniach praw człowieka oraz o doznanych
szkodach. Od kiedy projekt ruszył (a przypomnę tylko, że pomysł na projekt zrodził się raptem kilka dni po rozpoczęciu inwazji rosyjskiej na Ukrainę w lutym 2022 r.), zbudowaliśmy siatkę wolontariuszy w 19 krajach, w tym w Ukrainie. Od początku inwazji rosyjskiej ponad 8 mln Ukraińców wyjechało z kraju w poszukiwaniu bezpiecznego schronienia; większość z nich została w Europie, choć coraz więcej Ukraińców decyduje się wyjechać do Kanady i Stanów Zjednoczonych. Chcemy, aby w każdym kraju, w którym przebywają potencjalni świadkowie i osoby poszkodowane wskutek wojny w Ukrainie, byli obecni również nasi wolontariusze, i dlatego aktywnie poszukujemy osób chętnych do zaangażowania się w ten społecznie ważny projekt. Systematycznie organizujemy szkolenia dla nowych wolontariuszy. Ich zadanie jest niezwykle odpowiedzialne, więc chcemy ich do niego należycie przygotować. Nasi wolontariusze uczą się m.in. o tym, czym jest trauma wojenna, jak rozmawiać z osobami dotkniętymi traumą wojenną tak, aby nie pogłębiać tej traumy, ale też uczą się, jak dbać o własne zdrowie psychiczne, aby samemu nie popaść w traumę, spowodowaną wysłuchaniem dramatycznych i niepozbawionych okrucieństwa historii wojennych. Systematycznie organizujemy też otwarte webinaria, zapraszając wybitnych ekspertów z całego świata, którzy przybliżają tematykę prawnych i społecznych aspektów wojny w Ukrainie.
Fundacja Sunflowers zwróciła się do Krajowej Izby Radców Prawnych z prośbą o wsparcie finansowe działań fundacji. I je otrzymała. Na co przeznaczone będą pozyskane fundusze?
Bardzo doceniamy wsparcie udzielone nam przez Izbę! Pieniądze zostaną przeznaczone na działalność operacyjną projektu, w tym koszty utrzymania serwera, na którym przechowywane są dotychczas zebrane informacje, i koszty strony technicznej projektu. Pragnę podkreślić, że wszystko, co do tej pory zostało zrobione w ramach projektu, oparte było na naszej pracy. Inicjatorzy projektu, a zarazem fundatorzy Fundacji Sunflowers, oraz cały obecny zespół projektu wykonują swoje zadania wolontariacko.
Wartością dodaną dla radców prawnych jest też to, że Sunflowers udostępnia radcom prawnym różne webinary. Jakiej tematyki dotyczą i gdzie je można znaleźć?
To prawda i bardzo nas cieszy coraz większe zainteresowanie naszymi webinariami! Staramy się, by odbywały się systematycznie, raz w miesiącu, w godzinach wieczornych. Informacje o tematyce i terminie najbliższego spotkania można znaleźć w naszych mediach społecznościowych, na stronie internetowej projektu oraz na stronie KIRP –
www.kirp.pl. Sesje nagrywamy i umieszczamy nagrania na stronie internetowej projektu w dedykowanej im zakładce (https://projectsunflowers.org/webinars/). Zachęcam do odsłuchania dotychczasowych webinariów! Do tej pory odbyło się 16 webinariów, na których prezentowane były bardzo różne zagadnienia, wszystkie jednak dotyczyły prawnych i społecznych skutków wojny w Ukrainie. Gościliśmy m.in. dyrektor wykonawczą Trust Fund for Victims, która mówiła o roli tej instytucji i reparacjach dla ofiar (styczeń 2023); szefa Victims Participation and Reparation Section, który przybliżył proces kwalifikowania ofiar do udziału w postępowaniu przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym (maj 2022); byłą prezes zgromadzenia Państw-Stron Statutu Rzymskiego, która opowiadała o roli tego Zgromadzenia (marzec 2024); wieloletniego śledczego MTK, który z kolei wyjaśniał, dlaczego tak ważne jest zbieranie informacji o zbrodniach popełnianych w Ukrainie (marzec 2022), a potem jeszcze przybliżył tematykę zbrodni przeciwko środowisku naturalnemu, czyli ecocide (lipiec 2023); doradczynię prezydenta Zełenskiego, która w poruszający sposób mówiła o deportowanych przez Rosjan ukraińskich dzieciach (kwiecień 2023). Radcom, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej o dopuszczalności wykonywania jurysdykcji przez MTK, polecam webinar ze znakomitymi polskimi ekspertkami – prof. Karoliną Wierczyńską i prof. Hanną Kuczyńską (luty 2023), czy webinar na temat zbrodni agresji z prof. Patrycją Grzebyk (wrzesień 2023). Radcom, których interesuje problematyka sprawiedliwości naprawczej, polecam webinaria, które organizujemy wspólnie z International Center for MultiGenerational Legacies of Trauma, amerykańską organizacją pozarządową, posiadającą status konsultanta ONZ. Do tej pory zorganizowaliśmy cztery webinaria z tej serii (październik 2023, styczeń, luty i marzec 2024), na których poruszaliśmy m.in. tematykę wyzwań związanych z kontaktowaniem się ze straumatyzowanymi świadkami, ofiarami i ocalałymi czy traumy dzieci doświadczających wojny.
Pani aktywność została doceniona i zaowocowała niezwykłą nagrodą. Została pani uhonorowana przez New York City Bar Association nagrodą Epiq Woman Award for Justice and Advocacy podczas 5. dorocznej międzynarodowej konferencji prawniczej na temat statusu kobiet. Proszę opowiedzieć, co doceniła kapituła konkursu?
W tym roku nagroda ta została przyznana 25 kobietom, działaczkom na rzecz praw człowieka i tę właśnie działalność doceniła kapituła.
Wsparcie KIRP dla Projektu Sunflowers
Prezydium Krajowej Izby Radców Prawnych zdecydowało w 2023 i 2024 r. o dofinansowaniu międzynarodowego Projektu Sunflowers, stworzonego przez wybitnych prawników, w tym ukraińskich, w odpowiedzi na potrzebę gromadzenia informacji o dowodach zbrodni popełnionych w Ukrainie i ich ofiarach.
Misją tego projektu jest wsparcie międzynarodowych i krajowych organów powołanych do ścigania i osądzenia zbrodni międzynarodowych oraz wsparcie instytucji zaangażowanych w projekty reparacyjne dla osób poszkodowanych wskutek konfliktów zbrojnych. Projekt Sunflowers skupia się na zabezpieczaniu dowodów zbrodni popełnianych w Ukrainie.
Współpraca KIRP z organizacjami pozarządowymi na rzecz osób potrzebujących
Mam dużą satysfakcję, że udaje nam się nawiązywać i rozwijać współpracę z tak ważnymi organizacjami pozarządowymi, jak Norwegian Refugee Council Polska, Fundacja Dialog, Sunflowers czy ukraińskie, nagrodzone Pokojową Nagrodą Nobla Centrum Wolności Obywatelskich. Te partnerstwa umożliwiają nam rozszerzenie zakresu pomocy pro bono, którą oferujemy osobom potrzebującym – w ostatnich latach w głównej mierze uciekającym przed skutkami konfliktu w Ukrainie. Dzięki zaangażowaniu radców prawnych oraz licznych wolontariuszy udało się zintensyfikować działania, zapewniając możliwie szeroki dostęp do pomocy prawnej dla uchodźców. Jestem przekonany, że dzięki tym działaniom możemy nie tylko odpowiadać na bieżące potrzeby, ale także budować trwałą strukturę wsparcia, która przetrwa długo po zakończeniu obecnego konfliktu.
To zaangażowanie w realne działania, pełne empatii i profesjonalizmu, jest wyrazem naszej misji ochrony prawnej i humanitarnej. Z kolei z perspektywy pełnomocników każdy dzień tej współpracy daje dowód, że pomoc prawna, świadczona z empatią, to znacznie więcej niż wykonywanie obowiązków – to narzędzie do budowania lepszego świata.
Włodzimierz Chróścik
Prezes KRRP
Rozmawiała Wiesława Moczydłowska
