Krajowa Rada Radców Prawnych przyjęła w czerwcu br. założenia zmian
w regulaminie odbywania aplikacji radcowskiej. Zgodnie z zapowiedziami zmiany obejmą w szczególności program aplikacji, strukturę i formę zajęć
oraz przeprowadzanych kolokwiów. Jak wskazują przedstawiciele samorządu radców prawnych, udoskonalenie programu aplikacji to odpowiedź na wymagania rynkowe, rozwój technologiczny, a także oczekiwania stawiane osobom mającym
w przyszłości wykonywać zawód zaufania publicznego.
Przyjęcie przez Krajową Radę Radców Prawnych założeń nowego regulaminu odbywania aplikacji radcowskiej zapoczątkowało procedurę oceny zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej. Jeśli ocena wypadnie pozytywnie, głosowanie nad uchwałą zmieniającą regulamin powinno nastąpić we wrześniu br. Tym samym zmiany weszłyby w życie od 1 stycznia 2024 r. Obejmą pierwszy rocznik, który rozpocznie wtedy szkolenie, ale pewnych modyfikacji programu mogą spodziewać się też obecni aplikanci, którzy z początkiem stycznia rozpoczną drugi lub trzeci rok nauki.
E-learning na aplikacji
I choć wymiar godzinowy zajęć pozostanie na niezmienionym poziomie (240 godzin w każdym roku szkoleniowym) – planowana jest zmiana formy ich prowadzenia. Z 48 do 60 w roku wzrośnie liczba godzin zajęć, które będą mogły być przeprowadzone w formie e-learningowej. Nie zmieni się w tym zakresie zasada, że to okręgowe izby radców prawnych, które prowadzą aplikacje, podejmą decyzję, w jakim wymiarze i z jakich przedmiotów wprowadzą e-learning do planów zajęć.
„Rezerwa”
Okręgowe izby radców prawnych dostaną ponadto „do wykorzystania” 40 godzin na każdym roku tzw. rezerwy. To duża zmiana, bo obecny program przewiduje tylko 12 takich godzin na roku pierwszym, 6 na drugim roku i 28 na roku trzecim. Izby mogą wykorzystać „rezerwę” na zajęcia nieobjęte zasadniczym programem aplikacji (np. by dostosować ścieżkę edukacyjną do potrzeb lokalnego rynku lub odpowiedzieć na potrzeby aplikantów) albo rozdysponować godziny tak, by pogłębiać zagadnienia przewidziane w podstawie programowej. Na przykład przeznaczyć 20 godzin na dodatkowe zajęcia z prawa zamówień publicznych, a pozostałe 20 na zajęcia z prawa nowych technologii, prawa własności intelektualnej lub ochronę danych osobowych. Przedstawiciele samorządu przekonują, że chcą ponadto umożliwić aplikantom przedstawianie postulatów co do tego, jakie zajęcia byłyby im potrzebne z puli „rezerwy”. Aplikanci są często zainteresowani zajęciami z szeroko rozumianych umiejętności miękkich.
Zajęcia i praktyki
Modyfikacje planowane są także w samej strukturze zajęć – w zakresie liczby godzin z danego przedmiotu, a także połączenia zajęć w bloki czy przeniesienia zajęć pomiędzy rocznikami. W tym ostatnim przypadku chodzi o planowane przeniesienie zajęć z przedmiotu „Prawo rodzinne i opiekuńcze” na I rok aplikacji (obecnie tego przedmiotu uczą się aplikanci drugiego roku).
Biorąc pod uwagę, że w praktyce zawodowej pełnomocnik spotyka się jednocześnie z problemami z zakresu prawa materialnego i proceduralnego – KRRP proponuje prowadzenie zajęć w blokach. I tak aplikanci I roku będą odbywać łącznie zajęcia z prawa i postępowania cywilnego, a aplikanci II roku w zakresie bloku karnego – zajęcia z prawa karnego, karnego skarbowego, prawa wykroczeń i procedury karnej. Na drugim roku aplikanci będą odbywać praktyki w sądach powszechnych i prokuraturach z zakresu prawa i postępowania karnego. Obecnie wszystkie praktyki w organach wymiaru sprawiedliwości są przewidziane na rok pierwszy, co sprawia, że uczestnicy szkolenia najpierw odbywają praktyki, a dopiero po roku mają zajęcia z teorii. Zmiany nie wpłyną natomiast na wymiar czasu praktyk – nadal będzie to 40 dni w każdym roku szkoleniowym.
Kolokwia
Dopełnieniem zmian jest połączenie kolokwiów, co zmniejszy ich liczbę do dwóch rocznie. Obecnie aplikanci zdają trzy kolokwia na pierwszym roku, cztery na drugim i dwa na trzecim. Forma kolokwiów zostanie dostosowana do tego, co w przyszłości czeka aplikanta na egzaminie zawodowym. Dla chętnych prowadzone będą tzw. prekolokwia. W ich ramach aplikant będzie mógł wykonać zadania i uzyskać informację zwrotną o swoich postępach.
Nowa struktura kolokwiów wyglądać ma w następujący sposób:
I rok aplikacji:
l Kolokwium pisemne z prawa cywilnego, postępowania cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego. Będzie polegało na rozwiązaniu zadania polegającego na przygotowaniu umowy albo sporządzeniu pozwu, wniosku, apelacji lub opinii prawnej. Kolokwium będzie trwało 360 minut.
l Kolokwium z etyki zawodu radcy prawnego, zasad wykonywania zawodu, organizacji i funkcjonowania samorządu radców prawnych. Będzie tokolokwium w formie ustnej (aplikant będzie odpowiadał na jedno pytanie z etyki zawodu radcy prawnego, jedno pytanie z zasad wykonywania zawodu i jedno pytanie z organizacji i funkcjonowania samorządu radców prawnych).
II rok aplikacji:
l Kolokwium pisemne z prawa gospodarczego, prawa spółek handlowych, prawa upadłościowego i prawa restrukturyzacyjnego. Zadanie będzie polegało na przygotowaniu w czasie 360 minut umowy albo sporządzeniu pozwu, wniosku, apelacji lub opinii prawnej.
l Kolokwium z prawa karnego, postępowania karnego, prawa karnoskarbowego, postępowania karnoskarbowego, prawa wykroczeń, postępowania w sprawach o wykroczenia. Będzie to również trwające 360 minut kolokwium w formie pisemnej polegające na sporządzeniu apelacji, opinii o jej niecelowości lub projektu aktu oskarżenia w sprawie z oskarżenia prywatnego.
III rok aplikacji:
l Kolokwium z zasad wykonywania zawodu radcy prawnego, etyki zawodu radcy prawnego. Będzie to kolokwium w formie pisemnej polegające na przygotowaniu w ciągu 240 minut opinii prawnej.
l Kolokwium z prawa administracyjnego, postępowania administracyjnego i postępowania sądowoadministracyjnego, prawa finansowego i podatkowego. To także kolokwium w formie pisemnej, gdzie aplikant będzie musiał przygotować akt normatywny lub środek zaskarżenia w postępowaniu sądowoadministracyjnym lub opinię prawną.
Zdaniem przedstawicieli samorządu
– Chcemy mieć nowoczesną aplikację z uwzględnieniem zdobyczy nowych technologii i wychodzącą naprzeciw potrzebom rynku i aplikantów. Wciąż dbamy o jakość zajęć i doskonalenie metod aktywizujących aplikantów. Jednocześnie tworzymy możliwości uzyskania wiedzy praktycznej w wybranych przez aplikantów kierunkach. Nie zapominamy o ciągłym edukowaniu aplikantów w zakresie zasad wykonywania zawodu zaufania publicznego. Zwiększamy udział e-learningu w ogólnej puli zajęć, jednak to izby zdecydują, na ile z tej formy zechcą korzystać. Łączymy kolokwia, będzie ich nieco mniej niż dotychczas, aplikanci sygnalizowali, że program był przeładowany. Obecnie planujemy po dwa kolokwia na roku szkoleniowym, z tym że aplikanci mają zagwarantowaną możliwość sporządzenia większej liczby pisemnych prac praktycznych podlegających indywidualnej ocenie. Na każdym roku, w wymiarze jak dotychczas 240 godzin szkoleniowych, wprowadzamy pulę 40 godzin zajęć, w ramach których można będzie elastycznie uruchamiać nowe przedmioty, reagując w ten sposób na potrzeby rynku i aplikantów lub pogłębiać praktyczne nauczanie w zakresie podstawy programowej – wyjaśniał redakcji „Radcy Prawnego” przewodniczący Komisji Aplikacji Krajowej Rady Radców Prawnych Bartosz Szolc-Nartowski.
Przewodniczący Komisji Aplikacji wskazywał ponadto na łamach „Dziennika Gazety Prawnej”, że władze samorządu starają się obserwować rynek usług prawniczych, zdobycze nowych technologii i nowoczesnej dydaktyki i w tym zakresie są wrażliwe na potrzeby aplikantów. – Aplikacja to nie tylko zajęcia w izbie, to także szkolenie i praktyka u patrona, uczestniczenie w rozprawach sądowych, zajęcia praktyczne w kancelariach i organach wymiaru sprawiedliwości, urzędach. Jest więc tych obowiązków bardzo dużo. Aplikanci sygnalizowali nam, że proszą o bardziej elastyczne rozwiązania, bo muszą mieć też czas na pracę zawodową, rodzinę, sprawy prywatne. To jak najbardziej zrozumiałe. Staramy się wprowadzić takie rozwiązania, które mają na celu uelastycznienie programu aplikacji – mówił Bartosz Szolc-Nartowski.
Zdaniem przewodniczącego Komisji Aplikacji aplikacja radcowska jest optymalną drogą dojścia do zawodu radcy prawnego. Świadczą o tym choćby dane o zdawalności egzaminu zawodowego w tym roku. Dla osób, które ukończyły aplikację radcowską, wyniosła ona 89%. Dla tych, które – po spełnieniu określonych przesłanek – przystąpiły do egzaminu bez aplikacji, zdawalność wyniosła 63%. – Aplikacja jest właściwą drogą także dlatego, że duże znaczenie ma dla nas przygotowanie etyczne do wykonywania zawodu zaufania publicznego – wskazywał dla DGP Bartosz Szolc-Nartowski.
– Zarówno KRRP, jak i działająca pod jej auspicjami Komisja Aplikacji KRRP nie spoczywają na laurach i pomimo dotychczasowego wysokiego poziomu szkolenia cały czas udoskonalają program aplikacji, łącząc nowe technologie i bezpośrednią warsztatową praktykę m.in. przez zwiększanie liczby dopuszczalnych godzin w e-learningu. Ponadto przyjęte założenia powodują konstruowanie podstawowych zajęć na zasadzie bloków, co będzie skutkowało bliższym praktyce prowadzeniem zajęć warsztatowych z korzyścią dla aplikantów. Kolejną ważną zmianą będzie istotne zmniejszenie liczby kolokwiów na poszczególnych latach aplikacji – wskazywał dla redakcji „Radcy Prawnego” nadzorujący aplikację Wiceprezes KRRP Zbigniew Tur.
Pozaregulaminowe działania samorządu na rzecz wzmocnienia aplikacji
Poza standardami szkolenia na aplikacji, jakie wynikają z obowiązujących w tym zakresie regulacji ustawowych lub wewnątrzsamorządowych, w tym ze zmienianego regulaminu odbywania aplikacji – poszczególne okręgowe izby radców prawnych oraz Krajowa Rada Radców Prawnych stosują dodatkowe rozwiązania, dzięki którym poziom kształcenia na aplikacji i jej przystępność pomagają młodym prawnikom dotrzeć do egzaminu radcowskiego oraz zdać go z wiedzą i umiejętnościami, pozwalającymi na łatwiejsze wejście na trudny rynek usług prawniczych w Polsce.
Działania te mają na przykład na celu ujednolicenie wielu inicjatyw na poziomie izb okręgowych. Chodzi m.in. o ogólnopolskie symulacje egzaminu radcowskiego. Coraz więcej izb wprowadza także zajęcia powtórkowe przed samym egzaminem.
Cieszące się niesłabnącą popularnością konkursy dla aplikantów to także obszar zainteresowania władz samorządu radców prawnych. Chodzi m.in. o turnieje negocjacyjne dla aplikantów radcowskich organizowane przez Krajową Radę Radców Prawnych czy turniej arbitrażowy dla aplikantów, którego celem jest poszerzenie wiedzy o alternatywnych metodach rozwiązywania sporów oraz kształcenie praktycznych umiejętności znajdowania problemów prawnych i budowania argumentacji.
Nie można także zapominać o szerokiej ofercie dodatkowych szkoleń, w których online z użyciem platformy e-Kirp lub stacjonarnie w izbach mogą brać udział aplikanci. Baza zajęć e-learningowych jest na bieżąco rozbudowywana. Już dzisiaj stanowi duże wsparcie dla realizacji programu aplikacji przez izby.
Najważniejsze zmiany mają dotyczyć:
l zwiększenia dopuszczalnej liczby zajęć przeprowadzanych w formie e-learningu, co daje możliwe 180 godzin zajęć w trybie stacjonarnym i 60 w trybie zdalnym – w każdym roku szkoleniowym,
l wprowadzenia w programie aplikacji obok zajęć z prawa karnego na II roku aplikacji praktyk w sądach powszechnych i prokuraturze w zakresie zagadnień z zakresu prawa karnego i postępowania karnego,
l przeniesienia zajęć z przedmiotu „Prawo rodzinne i opiekuńcze” na I rok aplikacji,
l utworzenia bloku zajęć z przedmiotów „Prawo cywilne, prawo postępowania cywilnego”,
l utworzenia bloku zajęć z przedmiotów „Prawo karne, prawo karne skarbowe, prawo wykroczeń” i „Postępowanie karne, postępowanie karnoskarbowe i postępowanie w sprawach o wykroczenia”,
l ustalenia, iż na każdym roku szkoleniowym odbywać się będą dwa kolokwia, co daje łączną liczbę sześciu kolokwiów w trakcie aplikacji,
l wprowadzenia rezerwy godzinowej na każdym roku szkoleniowym w wymiarze 40 godzin, które mogą zostać wykorzystane na poszerzenie zagadnień objętych programem lub na wprowadzenie dodatkowych zajęć o charakterze specjalizacyjnym, zgodnie z potrzebami praktycznego szkolenia aplikantów.
