W 2024 r. obchodziliśmy 20. rocznicę pełnego członkostwa Polski w Radzie Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE). Polską delegację do CCBE tworzą Krajowa Izba Radców Prawnych oraz Naczelna Rada Adwokacka. Oba samorządy przewodniczą delegacji rotacyjnie, współdziałając i uzgadniając stanowisko Polski. Od 1 stycznia 2024 r. polskiej delegacji przewodniczył samorząd radców prawnychW 2024 r. obchodziliśmy 20. rocznicę pełnego członkostwa Polski w Radzie Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE). Polską delegację do CCBE tworzą Krajowa Izba Radców Prawnych oraz Naczelna Rada Adwokacka. Oba samorządy przewodniczą delegacji rotacyjnie, współdziałając i uzgadniając stanowisko Polski. Od 1 stycznia 2024 r. polskiej delegacji przewodniczył samorząd radców prawnych.
Prezydencja Polski w Radzie Unii Europejskiej
W związku z planowanymi przez Ministerstwo Sprawiedliwości wydarzeniami w okresie polskiego przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej w pierwszej połowie 2025 r., w tym w kluczowych dla samorządu radcowskiego tematach dotyczących ochrony niezależności zawodów prawniczych oraz cyfryzacji i sztucznej inteligencji w wymiarze sprawiedliwości, eksperci Krajowej Izby Radców Prawnych w komitetach CCBE wyrazili zainteresowanie i gotowość do udziału w dwóch konferencjach: „Rola społeczeństwa obywatelskiego w ochronie praworządności” (22–23 kwietnia 2025 r.) oraz „Nowe wyzwania związane z rozwojem AI oraz e-komunikacją w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości” (19–20 maja 2025 r.).
Pismo w tej sprawie do ministra Adama Bodnara wystosował w imieniu KRRP Prezes Włodzimierz Chróścik.
Komitet EU Lawyers
W wyroku z 19 grudnia 2024 r. w sprawie C-295/23 Trybunał Sprawiedliwości w składzie Wielkiej Izby wskazał, że ograniczenia w zakresie swobody przedsiębiorczości oraz swobody przepływu kapitału, nałożone przez przepisy krajowe w postaci wymogów dotyczących własności udziałów w spółce adwokackiej oraz wymogu aktywnej współpracy w ramach takiej spółki, wykluczające udział inwestora o charakterze wyłącznie finansowym w kapitale spółki adwokackiej – mogą być uznane za konieczne i proporcjonalne w zakresie, w jakim wymogi te mają przyczynić się do przestrzegania niezależności adwokata lub radcy prawnego i zakazu konfliktu interesów, zapewniających ochronę prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości i integralności zawodu adwokata i radcy prawnego.
Odpowiadając na pytanie prejudycjalne bawarskiego adwokackiego sądu dyscyplinarnego, trybunał zauważył, że wola inwestora o charakterze wyłącznie finansowym, aby jego inwestycja przynosiła korzyści, mogłaby mieć wpływ na organizację i działalność spółki adwokackiej. Tymczasem, podczas gdy cel realizowany przez inwestora o charakterze wyłącznie finansowym ogranicza się do poszukiwania zysku, adwokaci i radcowie prawni nie wykonują swojej działalności wyłącznie w celu gospodarczym, lecz są zobowiązani do przestrzegania zasad wykonywania zawodu i zasad etyki zawodowej. W tym względzie trybunał podkreślił, że brak konfliktu interesów jest nieodzowny dla wykonywania zawodu adwokata i radcy prawnego w kancelarii adwokackiej i oznacza w szczególności, że muszą oni pozostawać w sytuacji niezależności, w tym niezależności finansowej, wobec władz publicznych i innych podmiotów, których wpływom nie powinni podlegać, co mogłoby mieć miejsce w przypadku wpływu inwestora finansowego na działalność spółki adwokackiej.
Tak więc rozpatrywane w postępowaniu krajowym uregulowanie, przewidziane w niemieckiej ustawie federalnej, ograniczające krąg osób zdolnych do bycia wspólnikami spółki adwokackiej do członków izby adwokackiej, rzeczników patentowych, doradców podatkowych, pełnomocników podatkowych, biegłych rewidentów (audytorów) i biegłych księgowych, w celu wspólnego wykonywania zawodu w ramach ich kompetencji zawodowych, nie zostało skutecznie zakwestionowane przed TSUE przez adwokata, który zamierzał zbyć swoje udziały w spółce adwokackiej na rzecz inwestora finansowego. Trybunał uznał bowiem, że:
„Artykuł 15 ust. 2 lit. c) i artykuł 15 ust. 3 dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym, a także art. 63 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które pod rygorem wykreślenia z izby adwokackiej danej spółki adwokackiej zakazuje przeniesienia udziałów w tej spółce na inwestora o charakterze wyłącznie finansowym, który nie zamierza wykonywać we wspomnianej spółce działalności zawodowej, o której mowa w tym uregulowaniu”.
Stanowisko to należy uznać za korzystne dla unijnych adwokatów i radców prawnych, albowiem oznacza, że w każdym z państw UE bez naruszenia unijnego prawa można wprowadzić, wymagać i egzekwować wykonywanie zawodu w formie spółki bez udziału inwestorów finansowych.
Co do uregulowań ustawowych obecnie obowiązujących w Polsce wyrok TSUE nie będzie miał bezpośredniego wpływu na wykonywanie zawodu w formie spółki komandytowej z możliwym udziałem inwestorów finansowych, jako dozwolonej formy wykonywania zawodu zarówno przez radców prawnych, jak i adwokatów.
PRZEMYSŁAW KAMIL ROSIAK
przewodniczący polskiej delegacji do CCBE
Artykuł powstał we współpracy z radczynią prawną Joanną Wisłą-Płonką, przewodniczącą komitetu EU Lawyers CCBE.
