OBSiL co miesiąc analizuje kilkadziesiąt projektów aktów prawnych i przygotowuje do nich opinie. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich, przygotowane w okresie marzec–kwiecień 2024 r.
Opinia dotycząca projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu zapewnienia reprezentacji dziecka przez reprezentanta dziecka (projekt z dnia 8 lutego 2024 r.)
W konkluzji opinii stwierdzono, że projektowane rozporządzenie jest potrzebne i konieczne z uwagi na wypełnienie delegacji ustawowej. Jednocześnie analizując projektowaną rolę radców prawnych i samorządu radcowskiego w zwiększeniu poziomu ochrony praw małoletnich, w opinii wskazano również na problemy wymagające w projekcie ponownego rozważenia i ewentualnego skorygowania bądź uzupełnienia, takie jak uregulowanie uprawnień aplikantów radcowskich, zakreślenie katalogu spraw, spośród których przyszły reprezentant dziecka mógłby wybrać tę, w której jest kompetentny, aby reprezentować dziecko bez szkody dla jego interesu, czy też potrzebę doprecyzowania obowiązków szkoleniowych i informacyjnych, nałożonych na rady okręgowych izb radców prawnych.
Opinia dotycząca projektu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (projekt z dnia 6 marca 2024 r.)
Założenia projektu skupiają się na zapewnieniu gwarancji niezależności trybunału, niezawisłości jego sędziów i ustroju tego organu oraz na poprawie efektywności realizacji konstytucyjnych funkcji trybunału.
Opinia odnosi się z aprobatą do projektowanej regulacji, popierając główne wytyczne i cele projektu, zaznaczone zaś w niej zastrzeżenia służyć mają poprawie jakości proponowanych rozwiązań.
Pozytywnie odniesiono się do rozwiązań mających na celu redukcję politycznego charakteru procedury elekcyjnej sędziów, m.in. przez poszerzenie kręgu podmiotów dysponujących prawem zgłoszenia kandydata na stanowisko sędziego, przy jednoczesnym ograniczeniu „biernego prawa wyborczego” – osoby, które aktywnie angażowały się w działalność o charakterze politycznym, mogą zostać wskazane na kandydatów wyłącznie wówczas, gdy od ustania tej działalności minęły cztery lata. Wybór miałby następować większością kwalifikowaną 3/5 głosów w Sejmie, co wymagałoby poparcia nie tylko większości rządzącej, ale przynajmniej części opozycji. Z aprobatą również przyjęto rozwiązanie eliminujące sytuację, w której Prezydent RP mimo prawidłowego wyboru sędziego mógłby odmówić odebrania ślubowania. Zaznaczono, że dalszej analizy wymaga kwestia oświadczenia kandydata w sprawie ustania jego członkostwa w partii politycznej oraz prawnych możliwości jego weryfikacji. Wśród potencjalnych luk w projektowanych założeniach wskazano również na brak określenia terminu na przekazanie przez KRS opinii o kandydacie na sędziego oraz brak skutków prawnych uchybienia temu terminowi – brak takiej regulacji może prowadzić do paraliżu procedury elekcyjnej. Krytyce poddano przepisy, według których Prezes TK i pełny skład TK mogą każdy wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego rozpoznać negatywnie bez udziału rzecznika dyscyplinarnego, w szczególności zaś bez przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania wyjaśniającego. Opinia poddaje rozwadze możliwość oddzielenia funkcji Prezesa TK od pełnionych przez niego funkcji dyscyplinarnych i wśród możliwych rozwiązań proponuje wprowadzenie procedury przekazywania wniosku do rzecznika dyscyplinarnego, przy jednoczesnym dopuszczeniu zażaleń od jego postanowień do sądu dyscyplinarnego zamiast do pełnego składu trybunału. Zwrócono również uwagę, że projektowane rozszerzenie zasady jawności zewnętrznej jest niespotykane w żadnej z obowiązujących procedur i zasugerowano wprowadzenie regulacji chroniących dostęp do akt spraw toczących się przed trybunałem. Wśród zagadnień wymagających dalszej analizy wskazano także m.in. regulację dotyczącą wyłączenia sędziego, zakres zaskarżenia w skardze konstytucyjnej czy przyznanie statusu uczestnika postępowania Marszałkowi Sejmu, Marszałkowi Senatu, Pierwszemu Prezesowi SN oraz Prezesowi RM w każdej sprawie toczącej się przed trybunałem.
Opinia dotycząca ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Trybunale Konstytucyjnym (projekt z dnia 6 marca 2024 r.)
W opinii w pełni pozytywnie odniesiono się do proponowanych rozwiązań, mających zgodnie z intencją wnioskodawców zmierzać do naprawy kryzysowej sytuacji ustrojowej w Polsce zapoczątkowanej w latach 2015–2017, która dotknęła głównie pozycji ustrojowej Trybunału Konstytucyjnego i wykonywania konstytucyjnie określonych zadań przez ten organ władzy sądowniczej. Po analizie proponowanych regulacji na tle orzecznictwa stwierdzono, że projekt zmierza do pełnego i koniecznego wykonania przywołanych w nim orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, które jednoznacznie wskazują na naruszenie norm konstytucyjnych i europejskich przez ukształtowanie w części składu personalnego Trybunału Konstytucyjnego niezgodnie z tymi normami.
