W komisjach
Sejm przeprowadził pierwsze czytanie projektów ustaw dotyczących Trybunału Konstytucyjnego (druki sejmowe nr 253 i 254). Projekt ustawy głównej jest, jak wskazano w uzasadnieniu, odpowiedzią na problemy wynikające z nieprawidłowego wyboru części sędziów TK, prowadzącego do kwestionowania legalności wydanych z ich udziałem orzeczeń. Wnioskodawcy wskazali także na kwestię wadliwego powołania prezesa i wiceprezesa trybunału, deficyt niezależności i niezawisłości oraz brak stabilności podstaw normatywnych. Z tych względów wnioskodawcy proponują zastąpienie obowiązujących ustaw regulujących działanie TK nową ustawą, by stworzyć „trwałe podstawy normatywne pozwalające na odbudowę autorytetu TK” oraz „przywrócić efektywną, rzetelną i niezależną kontrolę konstytucyjności prawa w Polsce”. Trybunał Konstytucyjny w obecnym kształcie utracił bowiem w ocenie wnioskodawców zdolność do realizacji zadań wyznaczonych mu przez Konstytucję RP. Projekt przewiduje m.in. zmianę sposobu wyboru 15 sędziów TK. Ma ich wybierać Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (dotychczas wymagane było uzyskanie bezwzględnej większości głosów). Na stanowisko sędziego trybunału będzie mogła zostać wybrana osoba w wieku od 40 do 70 lat, wyróżniająca się wiedzą prawniczą oraz posiadająca kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego. Osoba sprawująca mandat posła, senatora, posła do Parlamentu Europejskiego lub wchodząca w skład Rady Ministrów będzie mogła ubiegać się o stanowisko sędziego TK, jeżeli od wygaśnięcia mandatu lub zakończenia pełnienia funkcji członka Rady Ministrów upłynęły co najmniej cztery lata. Podobne ograniczenie dotyczy członków partii politycznych. Rozszerzony zostanie krąg podmiotów uprawnionych do zgłoszenia kandydata na sędziego (m.in. o Prezydenta RP, grupę senatorów i samorządy prawnicze). Zmiany dotyczyć będą także postępowania przed TK, w tym przepisów dotyczących kształtowania składów orzekających – będą one losowane, a nie, jak obecnie, wyznaczane przez Prezesa TK. Projekt ustawy wprowadzającej zawiera regulacje przejściowe i dostosowujące, niezbędne do wejścia w życie nowej ustawy. Projekt przewiduje m.in., że orzeczenia wydane przez TK w nieprawidłowym składzie zostaną unieważnione, z wyjątkiem tych, które zostały wydane w postępowaniu wszczętym na podstawie skargi konstytucyjnej lub pytania prawnego, a następnie stanowiły podstawę wznowienia postępowania lub wydania orzeczenia bądź decyzji w sprawie indywidualnej. Projekty skierowano do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, która zdecydowała, że 24 maja 2024 r. przeprowadzone zostanie ich wysłuchanie publiczne. n
Sejm rozpoczął prace legislacyjne nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 275), który ma na celu wprowadzenie dla przedsiębiorców tzw. wakacji składkowych, tj. urlopu od składek na ubezpieczenia społeczne przez jeden miesiąc w ciągu roku, dla najmniejszych firm. Osoby korzystające z wakacji składkowych nadal pozostaną uczestnikami systemu ubezpieczeń społecznych, a zwolnienie z obowiązku składkowego nie będzie wymagało formalnego zawieszenia działalności. W okresie wakacji składkowych składki będą finansowane z budżetu państwa w ramach dotacji do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Z wakacji składkowych skorzystać będą mogły osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych. Zwolnienia dotyczyć będą przedsiębiorców, którzy pod względem wielkości i skali działalności spełniają warunki zbliżone do definicji mikroprzedsiębiorcy, tj. zatrudniają nie więcej niż dziewięciu pracowników oraz ich roczne przychody nie przekraczają 2 mln euro. Projektowane rozwiązania mają zacząć obowiązywać od 1 października 2024 r. Projekt został skierowany do Komisji Gospodarki i Rozwoju oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny w celu rozpatrzenia. n
Uchwalone ustawy
Sejm uchwalił nowelizację ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa (pierwotny druk sejmowy nr 219), której podstawowym celem jest, jak wskazano w uzasadnieniu, „przywrócenie przepisom regulującym sposób wyboru sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa treści zgodnej z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej i zapewnienie niezależności Krajowej Rady Sądownictwa od organów władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej w procedurze powoływania sędziów”. Nowelizacja przewiduje m.in. przywrócenie wyboru 15 sędziów członków KRS przez sędziów, wyłanianych w wyborach bezpośrednich i tajnych. W nowej procedurze do KRS wybierani będą sędziowie wszystkich rodzajów sądów w proporcji odpowiadającej ich liczebności, tj. jeden sędzia Sądu Najwyższego, dwóch sędziów sądów apelacyjnych, trzech sędziów sądów okręgowych, sześciu sędziów sądów rejonowych, jeden sędzia sądu wojskowego, jeden sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz jeden sędzia wojewódzkiego sądu administracyjnego. Kandydatów na sędziów członków KRS zgłaszać będą grupy sędziów oraz Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada Radców Prawnych i Krajowa Rada Notarialna, a procedurę wyborczą prowadzić będzie Państwowa Komisja Wyborcza. Ustawa przewiduje także przeprowadzenie obligatoryjnego wysłuchania publicznego z możliwością zadawania pytań kandydatom na członków rady. W ustawie proponuje się także powołanie Rady Społecznej przy KRS, której głównym zadaniem będzie przedstawianie KRS opinii w sprawach oceny kandydatów do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziów Sądu Najwyższego oraz stanowiskach sędziowskich w sądach powszechnych, sądach administracyjnych i sądach wojskowych oraz na stanowiskach asesorów sądowych w sądach administracyjnych. W przepisach przejściowych zaproponowano ustanie, z chwilą ogłoszenia wyników wyborów na nowych zasadach, działalności dotychczasowych sędziów członków Krajowej Rady Sądownictwa wybranych przez Sejm, a także zakaz kandydowania w pierwszych wyborach do Krajowej Rady Sądownictwa na nowych zasadach sędziom, którzy objęli stanowisko w wyniku wniosku o powołanie sędziego, przedstawionego Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę Sądownictwa ukształtowaną z zastosowaniem dotychczasowych przepisów (tj. w której składzie zasiadali sędziowie wybrani przez Sejm). Podczas prac legislacyjnych w Sejmie rozpatrująca projekt Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka przeprowadziła wysłuchanie publiczne. Ustawa została skierowana do Senatu. n
Wejście w życie
Od 29 kwietnia 2024 r. obowiązują rozwiązania zawarte w ustawie o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy o kredycie konsumenckim oraz ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej (Dz.U. poz. 653), będące reakcją na negatywne skutki wprowadzonych zmian dotyczących objęcia ochroną konsumencką osób fizycznych prowadzących gospodarstwa rolne. W ustawie zakłada się uchylenie części przepisów wprowadzonych ustawą z dnia 14 kwietnia 2023 r.
o konsumenckiej pożyczce lombardowej polegające na wyjęciu spod ochrony konsumenckiej kredytów udzielanych rolnikom na ich działalność gospodarczą. Zdaniem wnioskodawców objęcie rolników prowadzących gospodarstwa rolne ochroną konsumencką spowodowało wstrzymanie przez banki akcji kredytowej z uwagi na wysokie koszty pożyczek. W konsekwencji może to prowadzić do zaburzenia stabilnego finansowania i rozwoju gospodarstw rolnych. Wchodząca w życie nowelizacja przewiduje także uchylenie obejmujących rolników przepisów ustawy o kredycie konsumenckim i ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej oraz przepisu Kodeksu cywilnego odnoszącego się do niedozwolonych postanowień umownych. n
15 maja 2024 r. weszła w życie ustawa z dnia 12 kwietnia 2024 r. o zmianie ustawy o wsparciu kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt mieszkaniowy i znajdują się w trudnej sytuacji finansowej, oraz ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom (Dz.U. poz. 696), która zapewnia kontynuację tzw. wakacji kredytowych, czyli możliwości zawieszenia obowiązku dokonywania płatności rat kredytu hipotecznego, oraz przewiduje rozszerzenie możliwości skorzystania z rozwiązań, jakie zapewnia Fundusz Wsparcia Kredytobiorców (FWK). Z mechanizmu wakacji kredytowych będą mogły skorzystać jednak tylko osoby z kredytami do 1,2 mln zł, których miesięczna rata wynosi minimum 30% dochodu gospodarstwa domowego. Kredytobiorcy będą mogli skorzystać z zawieszenia spłat raty kredytowej dwukrotnie w okresie od 1 czerwca do 31 sierpnia 2024 r. oraz dwukrotnie w okresie od 1 września do 31 grudnia 2024 r. Ponadto w ustawie zliberalizowano przesłanki do uzyskania wsparcia z FWK, m.in. obniżając stosunek wydatków kredytobiorcy związanych z obsługą miesięcznej raty kredytu mieszkaniowego do miesięcznego dochodu gospodarstwa domowego kredytobiorcy (tzw. wskaźnik rata do dochodu) z 50% do 40%. Ponadto ustawa przewiduje zwiększenie kwoty dochodu uprawniającej do uzyskania wsparcia lub pożyczki na spłatę zadłużenia. Będzie ono możliwe, jeżeli miesięczny dochód gospodarstwa domowego pomniejszony o miesięczne koszty obsługi kredytu mieszkaniowego nie będzie przekraczał dwuipółkrotności kryteriów określonych w ustawie o pomocy społecznej.
Łukasz Nykiel
