Instytucja pomocy prawnej z urzędu jest współcześnie uzasadniana zazwyczaj w kategoriach zapewnienia równego dostępu obywateli do prawa. Dostęp ten oznacza możliwość korzystania z różnych rozwiązań prawnych, aby zrealizować lub zabezpieczyć swoje uprawnienia gwarantowane przez prawo. Ze względu na złożoność współczesnych systemów prawnych istnieje wiele barier poznawczych i praktycznych uniemożliwiających takie korzystanie, przy czym istnieją w tym zakresie nierówności między obywatelami w zależności od tego, jakimi zasobami materialnymi i kulturowymi oni dysponują, dzięki którym są w stanie relatywnie szybko i subiektywnie niskimi nakładami zorientować się w swojej sytuacji prawnej. Innymi słowy, pomoc prawna z urzędu skierowana powinna być do tych osób, które z jednej strony nie są w stanie samodzielnie występować w swojej sprawie w sposób dostatecznie skuteczny, a z drugiej nie posiadają wystarczających zasobów, aby skorzystać z pomocy profesjonalnego prawnika z wyboru. Oczywiście usuwanie owych barier przez zagwarantowanie obywatelom prawa do pomocy prawnej z urzędu jest szczególnie istotne, gdy jej brak prowadziłby do nieodwracalnej szkody, jak na przykład w sytuacjach objętych obroną obligatoryjną czy przymusem adwokacko-radcowskim, a więc gdy dodatkowo jest to konieczne ze względu na wymogi sprawiedliwości proceduralnej.
dr Paweł Skuczyński
pracownik Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, ekspert Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji KRRP
